صنعت طیور به عنوان بزرگترین منبع تامین کننده پروتئین در جهان مطرح می باشد. پایداری میکروبی دستگاه گوارش تحت تاثیر عوامل مختلفی همچون عوامل تغذیه ای، محیطی فیزیولوژیکی و فاکتورهای میکروبیولوژی قرار دارد. هریک از این عوامل قادر است بر سلامت دستگاه گوارش اثر مستقیم بگذارد.
برهم خوردن تعادل میکروبی دستگاه گوارش در طیور موجب خسارت شدید بر عملکرد و رشد گله خواهد شد. یکی از نگرانی های مهم در صنعت طیور، بیماری های روده ای و گوارشی می باشد. بیماری های گوارشی موجب کاهش تولید، افزایش مرگ و میر و همچنین آلودگی محصولات و تولیدات طیور که مصرف انسانی نیز دارد خواهد شد. برای سال های متمادی از آنتی بیوتیک ها به عنوان افزایش دهنده سرعت رشد در جیره های طیور استفاده می شدکه موجب افزایش وزن، بهبود ضریب تبدیل غذایی و کاهش هزینه های درمان می شد. اما متاسفانه استفاده طولانی مدت و گسترده از آنتی بیوتیک ها در دامپزشکی به تدریج سبب به وجود آمدن سویه های باکتریایی مقاوم نسبت به آنتی بیوتیک شد. همچنین ژن های مقاومت به آنتی بیوتیک توانایی انتقال از یک سویه باکتری به سویه های دیگر باکتری را دارا خواهند بود که این خود تهدیدی برای سلامت انسان و دام خواهد بود. با افزایش نگرانی ها نسبت به مقاومت های آنتی بیوتیکی استفاده از آنتی بیوتیک در جیره طیور به منظور پیشگیری در اروپا از ابتدای سال 2006 ممنوع شد. همچنین بسیاری از کشورها از جمله ایالت متحده آمریکا نیز به تدریج به این ممنوعیت خواهند پیوست. بنابراین امروزه تحقیقات بسیاری در جهت پیدا کردن جایگزین مناسب برای آنتی بیوتیک ها در صنعت طیور در جریان است. بدین منظور از افزودنی های خوراک مانند آنزیم ها، پربیوتیک ها،پروبیوتیک ها، محصولات سیمبیوتیک و… در جیره طیور جهت کاهش زیان های ناشی از بیماری های گوارشی استفاده می شود.
پربیوتیک ها
پربیوتیکها کربوهیدرات هایی با زنجیره ی کوتاه هستند که سبب تغییر میکروفلور دستگاه گوارش و افزایش میزان باکتری های مفید روده می شوند. پربیوتیک ها به عنوان مواد خوراکی غیرقابل هضم و یا با قابلیت هضم بسیار پایین تلقی می شوند که باعث تحریک رشد و فعال شدن یک یا تعداد محدودی از باکتری ها ی روده کور می شوند. به عبارت دیگر پربیوتیک ها موجب پیدایش بستر مناسبی برای تغذیه باکتری های مفید دستگاه گوارش می شوند. به دلیل ساختار شیمیایی پربیوتیک ها، این ترکیبات به وسیله آنزیم های دستگاه گوارش هیدرولیز نمی شوند و در قسمت فوقانی دستگاه گوارش و روده ی کوچک جذب نمی شوند. بنابراین به آن ها غذای روده کور در پرندگان نیز گفته می شود. اگر دستگاه گوارش پرنده از سلامت کافی برخوردار باشد بالانس میکروبی بیشتر متمایل به باکتری های ساکارولیتیک مانند بیفیدوباکتریوم ولاکتوباسیلوس خواهد بود. این دو باکتری هیچ گونه اثر پاتولوژیک وبیماری زایی نداشته وبر خلاف سایر گروه های باکتریایی مانند باکتریئودس وکلستریدیاها که پروتئولیتیک و تخمیرکننده آمینواسیدها هستند به عنوان باکتری های تخمیرکننده کربوهیدرات ها محسوب می شوند. حاصل تخمیر کربوهیدرات ها تولید اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه مانند اسید استیک، بوتیرات و پروپیونات می باشد که بسیار برای سلامت پرنده مفید می باشد. در حالی که ترکیبات حاصله از تخمیر پروتئین ها و اسیدهای آمینه شامل آمونیاک، فنول، ایندول، تیول، آمین و سولفید می باشد که هیچ گونه تاثیر مثبتی بر گله ندارد. پربیوتیک ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر سلامت طیور اثر می گذارند.
پربیوتیک ها در داخل لومن دستگاه گوارش با فراهم آوردن بستری مغذی باعث جذب باکتری ها به خود شده و از اتصال باکتری های مضر به اپیتلیوم دستگاه گوارش و کلونیزاسیون آن ها ممانعت به عمل می آورند. مانند سالمونلا و Ecoli . همچنین به صورت غیرمستقیم به تولید محصولات اسیدی مانند اسید لاکتیک، اسیدهای چرب با زنجیره ی کوتاه و باکتریوسین ها که حاصل تخمیر پربیوتیک هاست، اقدام می کنند . محیط دستگاه گوارشی را اسیدی کرده و موجب افزایش جمعیت باکتری های مفید و حذف رقابتی باکتری های بیماری زا از طریق مدفوع می شود. همچنین با جذب و ورود تولیدات حاصل از تخمیر به جریان خون اثرات مفید سیستمیکی نیز در بدن پرنده رخ می دهد.
پربیوتیک ها اثر مثبتی نیز بر بافت های لنفاوی دستگاه گوارشی دارند و موجب افزایش ایمنی در بدن پرنده می شوند.
به طور خلاصه اثرات مثبت استفاده از پربیوتیک ها شامل:
- بهبود سلامت دستگاه گوارشی
- بهبود عملکرد گله (شامل افزایش وزن و بهبود ضریب تبدیل غذایی)
- افزایش مصرف خوراک
- کاهش آلودگی محیطی (کاهش تولید گاز آمونیاک و فنول)
- کاهش هزینه های تولید
- تحریک و بهبود سیستم ایمنی
ازآن جایی که هزینه تامین خوراک بیشترین هزینه تولید گوشت و تخم مرغ را در صنعت طیور شامل می شود. استفاده از ترکیباتی چون پربیوتیک ها نیز موجب کاهش چشمگیری در هزینه های درمانی و همچنین بهبود عملکرد گله می شود. پروبیوتیک ویا به عبارتی باکتری های مفید نیز ترکیباتی هستند که اثری مشابه پربیوتیک ها بر سلامت گله دارند با این تفاوت استفاده از پربیوتیک ها ارزان تر و با ریسک کمتر می باشد. همچنین پربیوتیک مصرف آسانتری در جیره نسبت به پروبیوتیک ها دارند و پربیوتیک ها خود با فراهم آمدن محیط مغذی موجب افزایش تکثیر و کلونیزاسیون پروبیوتیک ها می شود.
با در نظر گرفتن تمام نتایج و داده های حاصل از مطالعات مختلف می توان نتیجه گرفت که پربیوتیک ها به عنوان یک روش جایگزین و مناسب به عنوان تحریک کننده رشد در گله های طیور و همچنین کنترل کننده بیماری های گوارشی و روده ای اثرات مثبت تغذیه ای، درمانی و اقتصادی را دارا می باشند.
پربیوتیک میتو
این پربیوتیک از پلی ساکاریدی به نام دکستران تشکیل شده است. دکستران از رشد باکتری لوکونوستوک مزنتروئیدس در محیط ساکارز تولید می شود. زنجیر پلی مر دکستران از طریق اتصال آلفا 1و6 گلوکز حاصل می شود. برتری این محصول نسبت به سایر محصولات پربیوتیک به دلیل مقاومت آن در برابر آنزیم های معده در طیور و شکمبه در نشخوارکنندگان است. همچنین این محصول به فرم گرانوله ومحلول در آب است. بنابراین به آسانی با سایر مواد خوراکی جیره مخلوط می شود. این محصول طعم شیرین و مطبوعی داشته و باعث افزایش اشتهای دام و طیور و به تبع ازآن افزایش وزن و بهبود تولید خواهد شد.
در قسمت پایانی دستگاه گوارش، باکتری های مفید تولید کننده اسیدلاکتیک برخلاف سالمونلا وای کلای دارای آنزیم دکستراناز هستند. بنابراین پربیوتیک میتو موجب افزایش رشد باکتری های مفید و اسیدی شدن محیط روده شده و از رشد و تکثیر باکتری های مضر همچون سالمونلا و ای کلای که در محیط قلیایی قادر به رشد هستند ممانعت به عمل می آورد. همچنین پربیوتیک میتو موجب اثرات مفید دیگری ماند تقویت سیستم ایمنی و بهبود اثرات واکسیناسیون افزایش تولید و بهبود ضریب تبدیل غذایی و کاهش اسهال نیز می شود.
