بهینه سازی گوساله آوری با کنترل استرس 

متاسفانه علیرغم پیشرفت های زیادی که در مدیریت و نگهداری گوساله های شیری به وجود آمده، از هر 10 گوساله متولد شده 1 راس تا قبل از اینکه از شیر گرفته شود، می میرد و به این ترتیب سرمایه های یک گاوداری از دست میرود. درک بهتر محرک‌های داخلی و خارجی‌ای که موجب بروز استرس و سرکوب ایمنی می شوند، از عوامل ضروری برای کاهش خطر مرگ و میر گوساله های تازه متولد شده و حفظ پایداری گله است.

چه عواملی باعث استرس در گوساله میشوند؟

اولین تجربه گوساله ها در ارتباط با محیط خارج از رحم، دما، صداها، ارتباط با مادر، حمل و نقل و شرایط نگهداری؛ در شکل گیری فیزیولوژی رفتاری گوساله، میزان تولید و سطح ایمنی و سلامت وی تاثیر بسیار مهمی دارد. هر عامل درونی و بیرونی که با طبیعت گوساله تداخل داشته باشد و او را از حالت پایدار خارج کند، استرس زاست و بر عملکرد آینده گوساله و سلامت فعلی‌اش اثر منفی خواهد داشت.

به طور کلی موارد زیر، رایج ترین عوامل بروز استرس در گوساله ها است:

• دستکاری بیش از حد و ناشیانه هنگام تولد و بعد از آن
• خوردن آغوز ناکافی یا کم کیفیت
• حمل و نقل نادرست یا طولانی
• محیط نگهداری نامناسب و تراکم بالا
• سر و صدای زیاد
• استرس دمایی (گرمایی و سرمایی)

مکانیسم استرس در بدن گوساله

استرس از هر نوعی که باشد با یکی از دو مسیر زیر اثر خود را اعمال میکند:

• محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال 

با قرار گرفتن گوساله در معرض استرس، مجموعه‌ای از رویدادها در بدن او منجر به فعال سازی محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال میشود. در ابتدا هیپوتالاموس به غده هیپوفیز سیگنال می‌دهد تا هورمون تحریک کننده ی فوق کلیه را تولید کند. هورمون تحریک کننده ی فوق کلیه به این بخش سیگنال می‌دهد تا تولید کورتیزول را افزایش دهند. کورتیزول با تاثیر بر روی کبد، سطح انرژی را افزایش می‌دهد.

• سیستم عصبی سمپاتیک

سیستم عصبی سمپاتیک هم در روند استرس نقش بسیار مهمی دارد. با ایجاد استرس و تحریک سیستم عصبی سمپاتیک، غده فوق کلیه تحریک میشود و کورتیزول تولید میکند. کورتیزول باعث افزایش ضربان قلب و تعداد تنفس میشود، خونرسانی به اندام ها را زیاد میکند، فرآیند گوارش را تغییر میدهد و سطح گلوکز موجود در جریان خون را افزایش میدهد تا بدن را برای فرار از عامل استرس زا آماده کرده باشد.

میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد به لینک مکانیسم عمل استرس و تاثیر آن بر حیوانات مراجعه کنید.

روند استرس در بدن گوساله چگونه است؟

دانشمندان روند استرس را در بدن گوساله، به سه بخش تقسیم کرده اند:

• اضطراب

اضطراب مرحله ای است که از زمان شروع عامل استرس زا تا چند ساعت بعد از آن ادامه دارد. تغییرات نهایی که در مرحله اضطراب رخ می دهد شامل هایپرتروفی قشر آدرنال، آتروفی تیموس و غدد لنفاوی، زخم معده و دوازدهه و کاهش وزن است.

در این مرحله بدن گوساله تمام تلاش خود را برای جبران اثرات اضطراب میکند.

بدن گوساله مکانیسم های مقابله با استرس زیادی دارد، یکی از آن ها تحریک گیرنده های گابای مغز با نوروترنسمیترهای گابا آمینوبوتیریک اسید است که در ادامه بیشتر به آن می پردازیم.

• مقاومت یا سازگاری

اگر عامل استرس طی چند ساعت از بین نرود، بدن تا حدی با آن سازگار می شود و یاد می گیرد که باید در شرایط نابسامان و استرس زا (سرما، صدا، درد و غیره) دوام بیاورد. 

• فرسودگی

مقاومت آنچنان طول نمیکشد و بدن در اثر سازگاری و تلاش برای مقابله با اثرات استرس، آسیب میبیند. در این مرحله مقاومت برابر عامل استرس زا مجدداً کاهش می یابد، سازگاری از بین می رود و مقدمات کاهش سطح ایمنی بدن و افزایش حساسیت به بیماری فراهم میشود و ممکن است تعادل میکروبیوتای روده نیز بر هم بریزد. 

چگونه میتوان از بروز استرس در گوساله ها جلوگیری کرد؟

در وهله‌ی اول؛ بهترین کار برای کنترل استرس، حذف عامل ایجاد استرس است. اما در مواردی که حذف عامل استرس غیر ممکن است و یا به مرحله فرسودگی از روند استرس رسیده باشیم، علاوه بر اصلاحات مدیریتی به مداخله درمانی هم نیاز داریم.

از طرفی مطالعات مختلف نشان داده است که اکثر داروهایی که تحت عنوان آرامبخش استفاده می شوند عوارض جانبی زیادی دارند و مصرف طولانی‌مدت دارو موجب مقاومت دارویی نیز میشود.

در این موارد داروهای گیاهی، درمان پیشنهادی هستند که بدون عوارض و تداخل اثرگذاری مطلوبی ارائه میکنند.

پیشنهاد دو گانه‌ی نوروکالم و سین بیوتیک

• نوروکالم

استفاده از داروی  طبیعی نوروکالم می تواند نقش بسزایی در کنترل استرس دام داشته باشد. این محصول از عصاره گیاهی سنبل الطیب یا والرین به همراه عصاره گیاهی بادرنجبویه تشکیل شده است و از چند مکانیسم مختلف به بهبود وضع دام تحت تنش کمک میکند.

عصاره گیاهی سنبل الطیب یا والرین

عصاره گیاه والرین یا سنبل الطیب یکی از پرمصرف ترین داروهای گیاهی در سراسر جهان است. ریشه های این گیاه دارویی سرشار از مجموعه متنوعی از فیتوکمیکال ها هستند که از نظر بیولوژیکی فعال هستند و شامل ترپن والپوتریات ها و لیگنان ها می شوند. مقادیر بالای ترکیبات شیمیایی زیست فعال موجود در عصاره این گیاه، کاربردهای دارویی بالقوه ای را در شرایط مختلف پاتولوژیک مانند اختلالات خواب، صرع، بیماری های قلبی عروقی، اضطراب و افسردگی به آن داده است. اثرات آرام بخش خفیف عصاره و همچنین عدم وجود عوارض جانبی قابل توجه، آن را به جایگزینی محبوب برای داروهای آرام بخش مصنوعی که معمولاً با عوارض جانبی نامطلوب همراه هستند تبدیل کرده است. 

عصاره سنبل الطیب، اثرات آنتی اکسیدانی  هم دارند و با تعامل با سیستم های انتقال دهنده عصبی مختلف، اضطراب و بی خوابی را تعدیل میکند.

عصاره گیاه سنبل الطیب بر انتقال دهنده های عصبی مختلف اثر می گذارد. برای مثال انتقال دهنده های عصبی مونوآمین در سیستم عصبی مرکزی، به ویژه سروتونین (5-هیدروکسی تریپتامین، 5-HT) و نوراپی نفرین (NE) و آمینوبوتیریک اسید (GABA).  سروتونین و نوراپی نفرین در تنظیم خلق و خو و احساس استرس نقش دارند. مشخص شده که عصاره سنبل الطیب در تعدیل این دو نوروترانسمیتر نقش دارد و به این ترتیب استرس را کنترل میکند.

تحقیقات نوروبیولوژیکی نشان می‌دهد که این گیاه به دلیل داشتن اسید والرنیک فعال می تواند گیرنده مهاری گابا را در مغز فعال کند. آمینوبوتیریک اسید یک نوع انتقال دهنده عصبی است که بعد از عبور از سد خونی مغزی به گیرنده های گابا متصل میشود و باعث مهار استرس میشود. سنبل الطیب با جزء اسید والرنیک خود این اثر را تشدید میکند.

عصاره گیاهی بادرنجبویه

Melissa officinalis گیاهی متعلق به خانواده Lamiaceae و معروف به بادرنجبویه است. بادرنجبویه در مطالعات بالینی بر سیستم عصبی مرکزی؛ اثرات ضد اضطراب، ضد افسردگی، ضد بی خوابی و محافظت عصبی را نشان داده است.

اجزای اصلی بادرنجبویه مشتقات اسید هیدروکسی سینامیک، به ویژه اسیدهای کافئیک، اسید کلروژنیک، اسید متریلیک و اسید رزمارینیک (RA) هستند. اسید رزمارینیک مهمترین نشانگر زیستی این گیاه است و قادر است از سد خونی مغزی عبور کند. بنابراین اثرات عصبی این گیاه را به اسید رزمارینیک نسبت می دهند. 

با توجه به اثر ضد اضطرابی بادرنجبویه که در چندین مطالعه گزارش شده است، تعاونی علمی اروپایی فیتوتراپی (ESCOP) استفاده از بادرنجبویه را برای تسکین علائم خفیف اضطراب از جمله استرس ذهنی، بی قراری و تحریک پذیری توصیه کرده است. به علاوه FDA بادرنجبویه را بی خطر و کاملا ایمن معرفی کرده است. 

• سین بیوتیک MLC

سین بیوتیک ها به طور کلی مجموعه پروبیوتیک و پری بیوتیک ها هستند. استفاده از سین بیوتیک ها، به ویژه اگر واجد خصوصیات مطلوب باشد؛ میتواند بر افزایش قدرت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد گوارشی حیوان موثر باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نقش سین بیوتیک ها در بهبود عوارض استرس به این صفحه مراجعه کنید.

بنابراین میتوان با استفاده از این دوگانه دارویی، اثرات مخرب استرس را رفع و از تشدید بیشتر آن جلوگیری کرد.