مقاومت آنتی بیوتیکی یا مقاومت میکروبی یا AMR زمانی اتفاق می افتد که میکروارگانیسم هایی مثل باکتری ها، قارچ ها و … نسبت به دارو هایی که آنها را از بین می برند مقاومت پیدا کنند. این میکروارگانیسم های مقاوم، اطلاعات مربوط به مقاومت را در ژن های خود دارند و می توانند این ژن ها را به سایر میکروارگانیسم ها هم منتقل کرده و موجب گسترش مقاومت ضد میکروبی شوند.
مقاومت میکروارگانیسم ها به دارو های ضد میکروبی دلیل اصلی افزایش گسترش بیماری ها و تلفات در سراسر دنیا محسوب می شود.
میکروارگانیسم ها از طریق چه مکانیسم هایی نسبت به دارو های ضد میکروبی مقاومت پیدا می کنند؟
مقاومت آنتی بیوتیکی از طریق 4 روش کلی اتفاق می افتد:
- محدود کردن ورود دارو
- تغییر در نقطه هدف دارو
- غیر فعال کردن دارو
- بیرون فرستادن دارو
محدود کردن ورود دارو
بسیاری از آنتی بیوتیک های مورد استفاده باید برای اثرگذاری وارد سلول میکروارگانیسم شوند؛ یعنی از غشای سیتوپلاسمی یا غشای خارجی باکتری های گرم منفی رد شوند. میکروارگانیسم ها می توانند با کاهش نفوذ پذیری غشای خود و کاهش تعداد راه های ورودی آنتی بیوتیک ها، جلوی ورود و در نتیجه اثر آنها را بگیرند.
تغییر در نقطه هدف دارو
این روش یکی از مکانیسم های رایج باکتری ها برای کاهش اثرگذاری آنتی بیوتیک ها می باشد. برای این منظور باکتری ها یا جلوی اتصال آنتی بیوتیک با گیرنده اش را می گیرند، یا اینکه با تغییر ساختار گیرنده تمایل و امکان آن برای اتصال به آنتی بیوتیک را کاهش می دهند.
غیر فعال کردن دارو
برخی از میکروارگانیسم ها آنزیم هایی تولید می کنند که می توانند سبب غیر فعال شدن آنتی بیوتیک ها و سایر داروهای ضد میکروبی شوند. این آنزیم ها یا این دارو ها را تخریب و تجزیه می کنند یا اینکه ترکیباتی به آنها اضافه می کنند که در نهایت سبب بی اثر شدن دارو می شود. این روش یکی از موثر ترین مکانیسم های میکروبی برای توسعه مقاومت است.
بیرون فرستادن دارو
پمپ های بیرون فرستنده (Efflux pumps) از جمله مکانیسم های اصلی مقاومت آنتی بیوتیک می باشند. این پمپ ها با بیرون فرستادن دارو های ضد میکروبی از سلول میکروب ها، از تجمع آنها داخل سلول جلوگیری کرده و در نتیجه جلوی اثر آن را می گیرند و سبب مقاومت دارویی می شوند.
در مجموع می توان گفت که میکروارگانیسم ها از جمله باکتری ها، قابلیت سازگاری بالایی دارند و برای زنده ماندن باید بتوانند با ترکیبات سمی مثل آنتی بیوتیک ها و سایر دارو های ضد میکروبی مقابله کنند. اما مشکل مقاومت آنتی بیوتیکی برای سلامت عمومی خطر آفرین است و باید جلوی آن گرفته شود. تحقیق و مطالعات بیشتر در مورد اثرات درمانی ترکیبات گیاهی و طبیعی و حتی استفاده از پروبیوتیک ها، پری بیوتیک ها و سین بیوتیک ها می تواند به یافتن جایگزینی مناسب برای آنتی بیوتیک ها و حل مشکل مقاومت آنتی بیوتیکی کمک کند.
