کبد گاو های شیری وظایف بسیار مهمی در بدن آنها بر عهده دارد و حفظ سلامت آن نقش بسیار مهمی در داشتن یک گاو سالم و پر تولید دارد.
کبد پستانداران یکی از بزرگترین و حساس ترین اندام های بدن آنها می باشد. کبد مقدار زیادی خون را از روده ها دریافت می کند و میزان قند (گلوکز) خون را تنظیم می کند. به علاوه در بسیاری از فرایند های متابولیک مانند متابولیسم قند و چربی و حفظ همئوستاز (وضعیت پایدار داخل بدن) نقش دارد. مکانی برای ذخیره مواد مغذی و برخی مواد معدنی است و پروتئین های خون را تولید می کند.
معمولا مشکلات و اختلالات کبدی به علت عدم تعادل های متابولیسمی، که خود در نتیجه کمبود های تغذیه ای و سایر فاکتور های محیطی ایجاد می شوند، اتفاق می افتند.
رایج ترین اختلال کبدی، تجمع بیش از حد چربی در کبد در طی دوره انتقال (transition period) می باشد زیرا در این زمان چربی ها در بدن گاو برای تامین انرژی به سمت کبد حرکت می کنند.
بر اساس نتایج تحقیقات و مطالعات انجام شده، تجمع بیش از حد چربی ها در کبد، کتوز و کاهش تولید شیر با یکدیگر در ارتباط می باشند. بنابراین می توان با جلوگیری یا کاهش تجمع چربی ها در کبد، سلامت کبد را حفظ نمود و از این طریق یک دام سالم، پر تولید، بارور و سودده داشت.
کبد چه وظایفی در بدن گاو های شیری بر عهده دارد؟
برخی از وظایف مهم و کلیدی کبد در گاو های شیری عبارتند از:
- متابولیسم انرژی
- متابولیسم چربی
- متابولیسم پروتئین و تولید بسیاری از هورمون ها از جمله برخی هورمون های دخیل در چرخه فحلی
- سمیت زدایی (detoxification)
- کنترل پاسخ های ایمنی، التهاب و استرس
کبد در گاو های شیری می تواند از منابعی مانند آمینواسید ها (پروتئین ها) و اسید های چرب، گلوکز که منبع اصلی انرژی در گاو های شیری محسوب می شود، تولید کند. که به این فرایند گلوکونئوژنز می گویند. در حقیقت کبد از این طریق 90% گلوکز مورد نیاز دام را تامین می کند. به علاوه گلوکز اضافی خون تحت عنوان گلیکوژن در کبد ذخیره شده و در مواقع مورد نیاز دوباره به گلوکز تبدیل شده و وارد خون می شود.
کبد،هم چنین اسید های چرب غیر استریفیه (NEFA) را به انرژی قابل استفاده و چربی های غیر سمی تبدیل می کند و از این طریق تجمع چربی در کبد را به حداقل می رساند و تولید گلوکز یا همان انرژی را هم بهبود می بخشد.
با توجه به اهمیت انرژی در گاوی های شیری، باید در جهت حفظ و بهبود سلامت کبد تلاش نمود تا بتواند به درستی عملکرد خود را انجام دهد و انرژی مورد نیاز دام را تامین کند. هم چنین کبد سالم با کنترل پاسخ های ایمنی، التهاب و استرس به دام کمک می کند تا با انواع چالش های سلامتی و عفونت ها مقابله کند و با تولید هورمون ها، عملکرد صحیح تولید مثلی را هم فراهم می کند.
برای بهبود و تقویت عملکرد کبد در گاو های شیری چه کاری می توان انجام داد؟
یکی از راهکار ها برای تقویت و بهبود عملکرد کبد استفاده از داروی گیاهی هپامارین می باشد. این محصول حاوی عصاره گیاه خار مریم (سیلیمارین) می باشد. سیلیمارین دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است و جلوی ورود سموم به سلول های کبدی را می گیرد. هم چنین سبب تحریک بازسازی بافت کبد می شود و از فیبروز وسیروز کبدی هم جلوگیری می کند. بنابراین هپامارین با حفاظت از کبد در برابر آسیب ها، سلامت و عملکرد آن را حفظ می کند و از این طریق منجر به بهبود سلامت و عملکرد تولیدی دام می شود.
