اسب ها در زندگی خود  در معرض طیف وسیعی از عوامل بیماریزا می باشند که یکی از شایع ترین های آنها کرم های گوارشی هستند که مشکلات جدی برای سلامتی و رفاه اسب ها در سراسر دنیا به وجود می آورند. 

استرانژیلوزیس در اسب ها

استرونژیلوزیس، یکی از شایع ترین عفونت ها با انگل های داخلی در اسب هاست که توسط نماتود های خانواده استرونژیلیده (Strongylidae) ایجاد می شود و منجر به بی حالی، کم خونی، کاهش وزن، اسهال، سوء جذب، کولیک یا حتی مرگ می شوند.

استرونژیل های بزرگ مهم ترین انگل های داخلی اسب ها محسوب می شوند و گونه های اصلی آنها شامل استرونژیلوس وولگاریس (استرونژیل با دندان های دو برابر)، استرونژیلوس ادنتاتوس (استرونژیل بدون دندان) و استرونژیلوس اکویینوس (استرونژیل با دندان های ناهموار) می باشند که از بین آنها، استرونژیلوس وولگاریس از 2 تای دیگر کوچک تر می باشد. 

چرخه زندگی استرونژیلوس ها

این انگل ها چرخه زندگی مستقیم دارند. کرم های بالغ ماده تخم های خود را از طریق مدفوع به محیط بیرون منتقل می کنند و این تخم ها در محیط،  در دمای حدود 26 درجه سانتیگراد، به لارو مرحله 1 (L1) و سپس به لارو های مرحله 2 (L2) و 3 (L3= مرحله عفونی) تبدیل می شوند. بعد از بلع لارو مرحله 3 عفونی (L3)، آنها از لوله گوارش عبور کرده و به روده بزرگ می رسند. در این مرحله لارو های مرحله 3 استرونژیلوس وولگاریس به سمت شریان مزانتریک قدامی و شاخه هایش مهاجرت می کنند. لارو های استرونژیلوس ادنتاتوس به سمت کبد یا تهیگاه و لارو های استرونژیلوس اکویینوس به کبد و پانکراس مهاجرت می کنند. در نهایت لارو ها دوباره به لومن سکوم و کولون بر می گردند و بالغ می شوند و چرخه تکرار می شود. 

بیماری زایی استرونژیلوس ها

لارو های مرحله 4 و 5 استرونژیلوس ادنتاتوس و اکویینوس ندول های هموراژیک در کبد، سکوم و کولون ایجاد می کنند. و لارو های مرحله 4 و 5 استرونژیلوس وولگاریس نیز منجر به التهاب شریان، نکروز و فیبروز، از دریچه های آئورتی تا شریان های ایلیاک، می شوند که عمده این ضایعات در شریان مزانتریک قدامی و انشعاباتش می باشد. در نتیجه این تغییرات منجر به تشکیل لخته شده که در صورت جدا شدن این لخته، آمبولی رخ می دهد و باعث آنفارکتوس و انسداد شریان های اصلی می شود. در نهایت کولیک شدید و مرگ اتفاق می افتد.

کنترل و درمان استرونژیلوزیس در اسب ها

اقدامات درمانی با هدف از بین بردن کرم های بالغ و یا نابالغ در روده و جلوگیری از مهاجرت لارو  ها به خصوص لارو های استرونژیلوس وولگاریس انجام می گیرد. رایج ترین روش کنترل انگل های لوله گوارش استفاده از دارو های ضد کرم می باشد. از سال 1960 میلادی، داروهای ضد کرم سنتتیک به طور گسترده برای اهداف پیشگیری و درمان استفاده می شدند که در حال حاضر منجر به مقاومت کرم ها به این دارو ها گشته و کنترل این انگل ها را از قبل نیز دشوارتر ساخته است. به علاوه، گرچه درمان عفونت های اسب ها برای سلامت آنها ضروری است، اما استفاده از دارو های ضد کرم ریسک رخداد کولیک در طی هفته بعد از درمان ضد کرمی را افزایش می دهد که می تواند به دلیل به هم خوردن تعادل فلور میکروبی روده، هم کاهش تنوع و هم کاهش تعداد باکتری های سلولیتیک (تجزیه کننده سلولز)، در اثر مصرف این دارو ها باشد. هم چنین اثرات منفی این دارو ها بر محیط زیست و سلامت انسان ها و حیوانات اخیرا مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. بنابراین استفاده از ترکیبات جایگزین به منظور توقف توسعه مقاومت در برابر دارو های ضد کرم، توصیه می گردد. یکی از این روش های جایگزین استفاده از تانن به عنوان یک ترکیب ضد کرم قدرتمند می باشد.

اثرات تانن بر استرونژیلوس ها

بر اساس نتایج مطالعات انجام شده، مصرف گیاهان غنی از تانن در اسب ها، نرخ هچ شدن تخم های انگل و توسعه آنها به مرحله عفونی (L3) را کاهش می دهد. در گاو، گوسفند و بز شدینگ تخم انگل را حتی در حیواناتی که درگیر عفونت شدید می باشند، از طریق کاهش باروری کرم ها و یا از بین بردن کرم ها، کم می کند. به علاوه مصرف آن در بز ها و بره هایی که با نماتود های گوارشی مواجه هستند، موجب افزایش مقاومت آنها و کاهش نرخ عفونت می گردد.

تانن ها می توانند به طور غیر مستقیم و توسط بهبود عملکرد و ایمنی میزبان بر نماتود های گوارشی اثر داشته باشند. آنها با افزایش در دسترس بودن پروتئین از طریق اتصال به آن و جلوگیری از تخریب پروتئبن، منجر به جذب بهتر آن در روده باریک می شوند. مقادیر بیشتر پروتئین در روده، باعث تقویت همئوستاز و پاسخ ایمنی میزبان در برابر کرم های گوارشی می شود.

 تانن ها به طور مستقیم نیز، به دلیل توانایی در ایجاد کمپلکس با پروتئین، می توانند باعث مهار شدن آنزیم های نماتود ها شده و واکنش های حیاتی انگل مثل رشد و توسعه، پوسته اندازی، تغذیه، تحرک و مهاجرت لارو انگل، هچ شدن تخم انگل ها و حرکت کرم های بالغ را مهار کنند. به علاوه واکنش های بین تانن ها با پروتئین های کوتیکول انگل نیز منجر به تغییرات قابل توجهی در ویژگی های فیزیکی و شیمیایی کوتیکول انگل می شود و آنها را از بین می برد.

تانن ها با اتصال به پروتئین های پوسته، اختلال در عملکرد آنزیم ها و یا تشکیل کمپلکس با آنزیم ها جلوی از پوسته در آمدن لارو های عفونی (L3)، که یکی از مراحل مهم چرخه زندگی انگل می باشد، را می گیرند و چرخه زندگی انگل را مختل می کنند.

آن ها باعث ایجاد ضایعات گسترده در لوله گوارش و تولید مثلی کرم ها نیز می شوند و  با اختلال در فسفریلاسیون اکسیداتیو، تولید انرژی در انگل را نیز مختل می کنند.

تخم نماتود ها در سطح خارجی کوتیکولشان، مقادیر زیادی گلیکوپروتئین دارند، بنابراین تانن ها با اتصال به آنها جلوی هچ شدن آنها را می گیرند. در مجموع، تانن با کاهش سطوح انگل های گوارشی منجر به بهبود عملکرد حیوان نیز می گردد.

ازآنجاییکه ترکیب عمده موجود در محصولات کوکسی فیت و کوکسی فیت ال، تانن می باشد بنابراین می توان از این 2 محصول برای درمان استرونژیلوزیس اسب ها استفاده نمود. هم چنین، محصولات کوکسی فیت علاوه بر تانن حاوی ترکیبات موثره سیر و آرتمیزیا آنوا نیز می باشند، که این 2 جزء نیز اثرات ضد انگلی و ضد کرمی دارند.

اثرات سیر بر استرونژیلوس ها

سیر دارای ویژگی های ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی، ضد ازدیاد حساسیت می باشد و به عنوان طعم هنده در خوراک دام نیز استفاده می شده است، اما در مطالعات جدیدتر، نشان داده شده است که سیر خاصیت ضد انگلی علیه نماتود های گوارشی نیز دارد.

ویژگی های ضد انگلی سیر به دلیل حضور ترکیبات سولفوکسید سیستئین (آلیسین، سیکلوآلین، متین، ایزوآلین) و گاما گلوتامیل سیستئین (گاما گلوتامیل- S- آلیل سیستئین، گاما گلوتامیل- t-S- پروپنیل سیستئین) و سینرژیسم بین آنهاست که باعث کنترل انگل ها می شود و به طور موثری نماتود ها را مهار می کند. این ترکیبات با گروه های سولفیدریل پروتئین ها تداخل ایجاد کرده و متابولیسم فیزیولوژیک انگل را مهار می کنند و باعث کاهش تعداد لارو ها نیز می گردد. 

اثرات آرتمیزیا آنوا بر استرونژیلوس ها

گیاهان جنس آرتمیزیا غنی از سزکویی ترپن ها و سایر متابولیت های فعال ثانویه می باشند و برخی گونه های آن از جمله آرتمیزیا آنوا به عنوان ضد کرم در دام ها مورد استفاده قرار می گیرند. بر اساس نتایج مطالعات انجام شده، مصرف این گیاه، دفع تخم های انگل در مدفوع و هچ شدن آنها را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. به علاوه هیچ گونه تاثیر منفی بر فلور میکروبی نیز ندارد. آرتمیزیا باعث تنظیم سیستم ایمنی و تحریک فعالیت گلبول های سفید نیز می گردد و انگل های تک یاخته را نیز به خوبی از بین می برد. آرتمیزینین (ماده موثره موجود در گیاه آرتمیزیا آنوا) با تولید رادیکال های آزاد، باعث اکسید شدن پروتئین ها و لیپید های غشاهای انگلی و غیر فعال شدن پروتئین های کانال ها می شود و سلول های انگل را از بین می برد. آرتمیزینین همچنین مهارکننده شبکه سارکو آندوپلاسمیک بوده و سبب اختلال در همئوستاز یون کلسیم و در نتیجه اختلال در مسیرهای سلولی که توسط این یون تنظیم می شوند مانند ترشح پروتئین ها، تحرک، تقسیم و تمایز سلولی می گردد.

دو محصول کوکسی فیت و کوکسی فیت ال با دارا بودن مواد موثره عصاره گیاهان جفت بلوط (حاوی تانن)، سیر و آرتمیزیا دارای خواص ضد انگلی و ضد کرمی هستند و به کار بردن این ترکیبات با یکدیگر موجب تقویت اثر آنها می گردد. به علاوه محصولات کوکسی فیت به این دلیل که حاوی چند جزء ترکیب گیاهی هستند، ساختار آنها پیچیده بوده، بنابراین امکان ایجاد مقاومت دارویی علیه آنها وجود ندارد و می توانند جایگزینی مناسب برای ضد کرم های موجود باشند.

مقدار و روش مصرف

کوکسی فیت: 3 تا 5 گرم به ازای هر راس دام

کوکسی فیت ال: 1 تا 2 میلی لیتر به ازای هر 10 کیلوگرم وزن بدن