کبد از جمله ارگان های کلیدی بدن طیور می باشد زیرا نقش مهمی در حفظ همئوستاز، متابولیسم مواد مغذی، سمیت زدایی دارو ها و ترکیبات شیمیایی و تنظیم تولید، ذخیره و آزادسازی چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها دارد و مسئول بسیاری از فرایند های تولیدی می باشد. کبد هم به عنوان یک غده درون ریز (تولید پروتئین های خون ) و هم غده برون ریز (تولید و ترشح صفرا) عمل می کند.
در طی دوره تخم گذاری، تقاضا برای چربی به منظور تشکیل و توسعه زرده افزایش می یابد که این سنتز لیپید برای زرده تخم مرغ، بعد از بلوغ جنسی، در کبد مرغ های تخم گذار اتفاق می افتد. در طی تشکیل و قرار گرفتن زرده در تخم مرغ، کبد مقدار زیادی پروتئین هم سنتز می کند که بعدا به زرده منتقل می شوند. کبد علاوه بر نقش در تولید تخم مرغ، در همئوستاز مواد مغذی، فیلتراسیون ذرات، کنژوگاسیون و تولید و ترشح صفرا هم نقش دارد. هم چنین اسید های صفراوی اولیه که توسط هپاتوسیت ها از کلسترول ساخته می شوند، حذف و پاکسازی مواد زائدی که داخل بدن ساخته شده اند را مقدور می سازند و در تکه تکه کردن و امولسیون چربی های روده هم نقش دارند.
افزایش تقاضا برای رشد سریع، افزایش مصرف خوراک و نرخ بالای متابولیسم در طیور منجر به مشکلات متابولیکی مثل کبد چرب می شود. سندرم کبد چرب خون ریزی دهنده می تواند به دلیل پاره شدن کبد و خون ریزی داخلی منجر به مرگ ناگهانی طیور، به خصوص مرغ های تخم گذار، شود و عامل اصلی تلفات ناگهانی و غیر عفونی در طیور محسوب می شود. بنابراین باید با حفظ سلامت و تقویت کبد، متابولیسم چربی در بدن پرنده را تقویت کنیم تا پرنده سالم بماند و عملکرد خوبی داشته باشد.
هنگام انتخاب یک محصول تقویت کننده کبد برای طیور به چه ویژگی هایی باید توجه کنیم؟
- ماده موثره به کار رفته در این محصول چیست؟
- آیا این محصول به طور اختصاصی تنها کبد را تقویت می کند یا در کنار فواید و خواص دیگر، به طور جانبی و غیر اختصاصی موجب تقویت کبد نیز می گردد؟
- این محصول از طریق چه مکانیسمی سبب تقویت و بهبود عملکرد کبد می گردد؟
- آیا محصول مورد نظر علاوه بر محافظت از کبد، به ترمیم و بازسازی آن هم کمک می کند؟
- آیا در رابطه با عملکرد و اثر محصول در رابطه با تقویت و بهبود عملکرد کبد آزمایش و مطالعه علمی صورت گرفته است؟
- در رابطه با قیمت و هزینه نیز باید به این نکته توجه نمود که محصولاتی که به صورت اختصاصی سبب تقویت و بهبود فعالیت کبد می شوند، در مقایسه با محصولاتی که در کنار سایر خواص و فواید خود به طور غیر اختصاصی عملکرد کبد را نیز بهبود می بخشند، اثرات بهتر و قوی تری دارند؛ در نتیجه هزینه کردن برای محصولات اختصاصی منطقی تر می باشد.
چه ترکیباتی می توانند سبب تقویت و بهبود عملکرد کبد در طیور شوند؟
ویتامین ها
ویتامین ها از جمله مواد مغذی مهم و ضروری می باشند که اثرات مثبت فراوانی بر سلامت طیور دارند. اخیرا رابطه بین ویتامین ها و تجمع چربی ها در کبد و نقش آنها در متابولیسم کبدی هم مورد بررسی قرار گرفته است. برخی از ویتامین هایی که معمولا در محصولات تقویت کننده کبد استفاده می شوند، عبارتند از: کولین (B4)، بیوتین (B7)، ویتامین B12 و ویتامین E.
ویتامین B4 یا کولین
کولین یا ویتامین B4 با توجه به نیاز های پرنده به جیره افزوده می شود.کولین در بسیاری از فعالیت های زیستی طیور از جمله ساختن و حفظ غشای سلولی و اندامک ها، بلوغ ماتریکس غضروفی استخوان، توسعه مغز و هدایت عصبی و … نقش دارد. علاوه بر این اثرات، کولین یک ترکیب چربی دوست (لیپوتروپ) است و با انتقال و سوزاندن چربی ها از تجمع غیر طبیعی چربی در کبد و بروز کبد چرب نیز جلوگیری می کند.
ویتامین B7 یا بیوتین
بیوتین در متابولیسم کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها، به شکل آنزیم های مختلف، نقش دارد. بیوتین به عنوان کوآنزیم استیل کوآنزیم A در تولید اسید های چرب و متابولیسم چربی نقش دارد و در صورت کمبود آن، تجمع چربی در کبد و کلیه زیاد می شود و منجر به بروز کبد چرب می شود. بنابراین بیوتین با حفظ متابولیسم طبیعی چربی ها و انتقال چربی ها، از کبد چرب جلوگیری می کند.
ویتامین B12
ویتامین B12 به عنوان کوفاکتور آنزیم میتوکندریایی متیل مالونیل کوآنزیم A موتاز عمل کرده و میزان انتقال fatty acyl-CoaA های بلند زنجیر به میتوکندری را تنظیم می کند و بر مسیر های متابولیکی چربی اثر می گذارد و از کبد در برابر تجمع چربی و کبد چرب محافظت می کند.
ویتامین E
ویتامین E یک ویتامین محلول در چربی و آنتی اکسیدانی قوی است و برای درمان بیماری های کبدی هم از آن می توان استفاده کرد. ویتامین E می تواند با کاهش اثرات منفی استرس اکسیداتیو در ارگان های مختلف از جمله کبد، از آنها محافظت کند.
در مجموع ویتامین ها در کنار فواید متعدد خود، با ویژگی های آنتی اکسیدانی و تنظیم متابولیسم مواد مغذی از جمله چربی ها، از کبد در برابر آسیب های اکسیداتیو و تجمع غیر طبیعی چربی محافظت می کنند اما قادر به ترمیم بافت آسیب دیده کبد نمی باشند و اثر مستقیم و اختصاصی بر هپاتوسیت ها ندارند.
آمینواسید ها
از برخی آمینواسید ها مانند متیونین، لیزین، ال-کارنیتین و … به منظور تقویت و بهبود عملکرد کبد استفاده می شود که در ادامه به بررسی مکانیسم اثر برخی از مهم ترین های آنها می پردازیم:
ال-کارنیتین
ال-کارنیتین از مشتقات آمینواسید های غیر ضروری است که به طور گسترده در ترکیبات طبیعی یافت می شود و به صورت اندوژن، داخل بدن هم تولید می شود. از ال-کارنیتین در طیور برای بهبود رشد، تقویت ایمنی و اثرات آنتی اکسیدانی آن استفاده می شود. ال-کارنیتین اسید های چرب را به میتوکندری منتقل می کند تا در آنجا دچار بتا اکسیداسیون شده و ATP تولید کنند و با کاهش در دسترس بودن چربی ها، از آنها در برابر پراکسیداسیون لیپید جلوگیری می کند. هم چنین از طریق افزایش غلظت داخل سلولی آنتی اکسیدان ها و کاهش پراکسیداسیون لیپید و پروتئین از کبد و سایر بافت هایی که تحت استرس بوده اند، محافظت می کند.
لیزین
استفاده از لیزین در طیور اثرات فراوانی از جمله رشد عضلانی، تقویت پاسخ ایمنی، افزایش وزن گیری و … را به همراه دارد. به علاوه، مصرف لیزین ساختار و ویژگی های هیستومورفولوژی کبد را هم بهبود می بخشد. با این حال استفاده بیش از حد از لیزین می تواند سبب اختلال در عملکرد فیزیولوژیک کبد شود و منجر به تجمع بیش از حد لیپوپروتئین ها در کبد و آسیب کبدی شود.
متیونین
کمبود متیونین در جیره طیور منجر به افزایش فعالیت آنزیم های fatty acid synthase و لیپاز حساس به هورمون، افزایش تجمع چربی در کبد و کاهش کاتابولیسم چربی در کبد می شود. از آن جایی که متیونین سوبسترای سیستم دفاع آنتی اکسیدانی است و استرس اکسیداتیو هم ارتباط نزدیکی با تغییرات ژن متابولیسم اسید های چرب دارد، بنابراین کمبود متیونین می تواند سبب استرس اکسیداتیو و بروز این اختلالات در متابولیسم چربی و آسیب کبدی شود. در واقع، متیونین با خاصیت آنتی اکسیدانی خود می تواند از سلول های کبدی در برابر آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو محافظت کند.
بنابراین آمینواسید ها هم به طور غیر اختصاصی و تنها با بهبود وضعیت دفاع آنتی اکسیدانی و تنظیم متابولیسم چربی از کبد محافظت می کنند اما این ترکیبات نیز قادر به بازسازی و ترمیم بافت کبد نیستند و اثر اختصاصی بر هپاتوسیت ها ندارند.
سوربیتول
سوربیتول معمولا برای پیشگیری از اختلالات متابولیک به آب یا خوراک طیور افزوده می شود. هم چنین تولید صفرا را افزایش می دهد و مانند کولین لیپوتروپ (چربی دوست) است و از تجمع چربی در کبد جلوگیری می کند.
عصاره های گیاهی
کنگر فرنگی
مواد موثره اصلی موجود در کنگر فرنگی شامل سسکویی ترپن ها، هیدروکسی سینامیک اسید و فلاونوئید ها می باشد. کنگر فرنگی منجر به تحریک فعالیت کبد، افزایش جریان صفرا و کاهش تجمع چربی در کبد می شود. از آن جایی که کنگر فرنگی منجر به افزایش جریان صفرا می شود، در مواردی که انسداد مجاری صفراوی مثل سنگ صفراوی وجود دارد، نباید استفاده شود. به علاوه کنگر فرنگی می تواند اثرات سمی هم بر کبد داشته باشد.
خار مریم
ماده اصلی تشکیل دهنده عصاره خار مریم، سیلیمارین می باشد که در دانه ها، برگ ها و میوه های این گیاه یافت می شود. سیلیمارین در درجه اول به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند و تولید گونه های فعال اکسیژن و پراکسیداسیون لیپیدی را کاهش می دهد و از طرفی تولید آنزیم های آنتی اکسیدانی مانند گلوتاتیون پراکسیداز، گلوتاتیون ردوکتاز، سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز را افزایش می دهد. اثرات ضدالتهابی خار مریم، عمدتاً با مهار رونویسی فاکتور NFκB اعمال می شود. در نتیجه سایتوکاین های التهابی در پارانشیم کبدی کاهش می یابد و علاوه بر این مقدار بیان سیکلواکسیژناز که یکی از آنزیم های دخیل در ایجاد التهاب می باشد نیز کاهش می یابد. مطالعات نشان می دهد که سیلیمارین به چهار روش مختلف اثرات خود را اعمال می کند:
الف) بوسیله فعالیت پايدارکنندگي غشا سلول کبد (هپاتوسیت) و از طريق تغییر در ساختمان غشا خارجي سلول مانع ورود سموم به سلول مي شود. اين تغییر به واسطه توانايي سیليمارين در مسدود کردن محل اتصال توکسین ها ايجاد مي شود.
ب) مکانیسم ديگر اثرات ضد سمي سیليمارين به علت خواص آنتي اکسیداني آن از طريق حذف راديکال های آزاد اکسید کننده و افزايش غلظت داخل سلولي گلوتاتیون است. سیليمارين همچنین فعالیت آنزيم های پراکسیداز مثل لیپواکسیژناز را مهار مي کند. در نتیجه سبب مهار پراکسیداسیون اسیدهای چرب و آسیب به چربي ها ی غشا مي شود.
ج) سیلیمارین به عنوان فعال کننده سنتز RNA ریبوزومی باعث افزایش پروتئین سازی و تحریک بازسازی سلول کبدی می شود.
د) سیلیمارین به عنوان بازدارنده تبدیل سلول‌های کبدی هپاتوسیت به میوفیبروبلاست عمل می کند و در واقع باعث مهار، فرآیندی می گردد که منجر به سیروز کبدی خواهد شد. با این حال به نظر می رسد مکانیسم کلیدی که محافظت از کبد را تضمین می کند، مهار رادیکال های آزاد است.
سیلیمارین از طریق مهار جذب کلسترول می تواند سبب بهبود پروفایل لیپوپروتئین و کلسترول پلاسما و محتوای چربی در کبد شود. هم چنین سطوح آنزيم های کبدی مانند آلانین آمینو ترانسفراز و آسپارتات آمینو ترانسفراز را هم تنظیم می کند.
در مجموع می توان گفت که سیلیمارین بر خلاف سایر ترکیبات به طور کاملا اختصاصی تنها بر کبد تاثیر گذاشته و علاوه بر محافظت از کبد در برابر انواع آسیب ها، به ترمیم و بازسازی بافت کبد هم کمک کرده و از فیبروز و سیروز کبدی جلوگیری می نماید.
هپامارین، محصول ماکیان دام پارس، یک داروی کاملا گیاهی است که حاوی عصاره گیاه خارمریم (سیلیمارین) می باشد. بنابراین می توان با استفاده از این محصول منجر به تقویت و بهبود عملکرد کبد و در نتیجه بهبود سلامت و عملکرد گله شد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش فارمی هپامارین اینجا کلیک کنید.
