مقاومت آنتی بیوتیکی به سرعت در سراسر دنیا در حال گسترش است. طی چندین سال اخیر هیچ آنتی بیوتیک جدیدی وارد بازار نشده است در حالی که آنتی بیوتیک های قبلی نیز به دلیل مقاوم شدن باکتری ها، دارند کارآمدی خود را از دست می دهند. هر ساله میلیون ها نفر به دلیل مقاومت ضد میکروبی (AMR) جان خود را از دست می دهند. یکی از راه های انتشار و گسترش مقاومت میکروبی از طریق زنجیره غذایی می باشد.
چگونه مقاومت آنتی بیوتیکی از طریق زنجیره غذایی منتقل می شود؟
میکروارگانیسم های بیماری زای مشترک بین انسان و دام (زئونوز) که به داروهای ضد میکروبی از جمله آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند، می توانند در مواد غذایی حضور داشته باشند؛ بنابراین تهدیدی مستقیم برای سلامت عمومی محسوب می شوند. هم چنین ژن های مقاومت به آنتی بیوتیک که در باکتری های بیماری زا و غیر بیماری زا حضور دارند نیز تهدیدی غیر مستقیم برای سلامت عمومی می باشند.
غذا به روش های مختلفی می تواند به میکروارگانیسم های مقاوم یا ژن های مقاومت آلوده شود:
- حضور باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک در غذا که به دلیل استفاده از آنتی بیوتیک ها در کشاورزی و دامپروری ایجاد شده اند. در حقیقت استفاده بیش از حد و نادرست از آنتی بیوتیک ها در کشاورزی و دامپروری سبب پیدایش میکروارگانیسم های مقاوم به دارو می شود و این میکروارگانیسم ها یا ژن های مقاومت آنها از طریق مصرف محصولات خوراکی به انسان ها منتقل می شوند.
- حضور ژن های مقاومت در میکروارگانیسم هایی که از قصد، در حین پردازش غذا، به آن اضافه شده اند مانند افزودن پروبیوتیک ها، باکتریوفاژها و …. که حامل ژن های مقاومت می باشند.
- آلودگی تصادفی غذا با میکروارگانیسم های مقاوم در حین پردازش آن
- مواد دفعی و فضولات حیوانات نیز می توانند حاوی باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک باشند و باعث آلودگی محیط زیست از جمله آب و خاک گردند. از طرفی میوه و سبزیجاتی که با آب و خاک آلوده و کودهای حیوانی پرورش یافته اند، خود می توانند باکتری های مقاوم یا ژن های مقاومت را دریافت کنند. بنابراین با مصرف این محصولات توسط انسان ها مقاومت آنتی بیوتیکی به آنها منتقل می شود. سپس انسان ها نیز می توانند مقاومت آنتی بیوتیکی را بین خود منتقل کنند.
- هم چنین با بلعیدن ژن های مقاومت میکروبی همراه با غذا، این ژن ها بین باکتری های فلور میکروبی روده منتقل شده و آنها نیز می توانند مقاومت آنتی بیوتیکی را به سایر باکتری های بیماری زا منتقل کنند.
به منظور جلوگیری از انتقال مقاومت آنتی بیوتیکی از طریق زنجیره غذایی چه اقداماتی می توان انجام داد؟
یکی از مهم ترین اقداماتی که به این منظور باید صورت گیرد، عدم استفاده نادرست و بیش از حد از آنتی بیوتیک ها در کشاورزی و دامپروری و حذف آنتی بیوتیک های محرک رشد می باشد تا از این طریق مقاوم شدن میکروارگانیسم ها به این ترکیبات نیز کاهش یابد. می توان با بهبود اقدامات مدیریتی و وضعیت بهداشت، مصرف آنتی بیوتیک ها در کشاورزی و دامپروری را کاهش داد و گام مهمی در مقابله با مقاومت آنتی بیوتیکی برداشت. هم چنین با توجه به امکان انتقال مقاومت آنتی بیوتیکی از طریق غذا، باید پردازش و آماده سازی غذا به خوبی و با دقت صورت بگیرد تا با از بین بردن باکتری های مقاوم، از انتقال مقاومت آنتی بیوتیکی هم جلوگیری شود.
