اسهال گوساله; پیشگیری و درمان با کوکسی فیت

در گله گاوهای شیری، سالیانه 30 % از گاوهای دوشا به علل مختلف از جمعیت گاوها حذف میشوند و باید با گوساله های رشد یافته و سالم جایگزین شوند. از طرفی گوساله ها از حساس ترین گروه های دامی هستند که برای زنده ماندن و مقابله با عوامل عفونی مختلف نیاز به توجه زیادی به ویژه در ماه های ابتدایی زندگی دارند. در غیر این صورت تلفات بالا در گوساله دانی؛ آینده ی کمی و کیفی گله را تهدید خواهد کرد.

مهم ترین علت های  مرگ و میر گوساله ها به شرح زیر است:

• سپتی سمی (عفونت خون): معمولاً در پی عفونت بند ناف در روزهای ابتدایی بعد از تولد رخ میدهد.
• اسهال: وقتی از عبارت اسهال گوساله استفاده میکنیم، منظور ما رخداد آن در سن کمتر از 1 ماه است.
• پنومونی: مهم ترین مشکلی که گوساله ها با سن بیشتر از 30 روز با آن درگیرند، انواع پنومونی است.

تولیدات دامی جزء مهمی از اقتصاد بسیاری از کشورها از جمله ایران را تشکیل می دهد. جالب است بدانید محصولات دامی حدود 13 % انرژی و 28 % پروتئین را در جیره های مصرفی انسان های سراسر جهان تامین می کنند. حفظ این سرمایه مستلزم ارتقاء دانش و مهارت دامپزشکی و به کارگیری روش های نوین درمان است.

اسهال گوساله

اسهال گوساله معمولاً یک بیماری چند عاملی است که به ترکیبی از وضعیت ایمنی میزبان، نوع پاتوژن، سطح مدیریت و عوامل محیطی مربوط می شود. میزان شیوع اسهال درگوساله ها بین 19 تا 20% تخمین زده میشود و مرگ و میر ناشی از آن با میزان 5%، اسهال گوساله را به مهم ترین علت مرگ و میر در گوساله های زیر یک ماه_با پیک تلفات در هفته‌ی دوم_ تبدیل کرده است.

یکی از علت های تلفات بالا به دنبال ابتلای گوساله به اسهال؛ علی رغم پیشرفت های درمانی و مدیریتی، این است که این عارضه غالباً با تاثیر بیش از یک پاتوژن بر بدن ایجاد میشود و مقابله با آن دشوار است. به علاوه، مجموعه ای از عوامل عفونی (باکتری، ویروس و انگل) و غیر عفونی در ایجاد آن دخیل اند و در بسیاری موارد عفونت چند عامله است.

مهم ترین عوامل ایجاد اسهال گوساله در جدول زیر خلاصه شده است:

علل ایجاد اسهال گوساله

عوامل مختلف ایجاد اسهال_که پیش تر به آن اشاره شد_ به شیوه های متنوعی باعث بروز اسهال گوساله میشوند. درمان صحیح نیز وابسته به شناخت عامل اتیولوژی و مکانیسم اثر آن است. برای مثال در عفونت روتاویروس و کروناویروسی عامل بیماری‌زا با کم‌کردن پرزهای روده در هضم و جذب اختلال ایجاد میکند و باعث بروز آنتریت و اسهال میشود (سوء جذب یا Malabsorption). در اسهال های اسمزی (Osmotic) افزایش املاح در مجرای روده آب بیشتری را به لومن می کشد و در نتیجه منجر به کم آبی بدن و ایجاد اسهال گوساله می شود. پاتوژن های خاص، مانند اشریشیا کلی انتروتوکسیژنیک (ETEC)، با تحریک AMP حلقوی، ترشح یون کلر (Cl)، سدیم (Na) و پتاسیم (K) را به مجرای روده افزایش می دهند و در نتیجه آب را به لومن روده می کشند (اسهال ترشحی یا Secretory). از طرفی برخی از پاتوژن ها سطح روده را از پرز خالی می کنند و با ریزش و تخریب پرزهای روده باعث افزایش ظرفیت ترشحی دیواره روده، سوء هاضمه و اختلال در جذب می شود. برخی اسهال ها نیز با تاثیر عامل پاتوژن بر حرکات روده ایجاد میشوند، در این حالت کاهش زمان عبور روده ای، زمان لازم برای هضم و جذب مواد را از دست میدهد و منجر به سوء هضم و سوء جذب شود. این فرآیند به احتباس مواد و ایجاد اسهال اسمزی نیز کمک میکند.

علاوه بر تمام موارد فوق الذکر؛ بیماری هایی مانند نارسایی قلبی، بیماری یا نارسایی کلیوی و بیماری یا نارسایی کبدی، میتوانند منجر به افزایش فشار هیدرواستاتیک در دستگاه گوارشی و حرکت آب از بافت‌های خارج سلولی به داخل مجرای روده و در نتیجه اسهال شود. همچنین هر عاملی که باعث التهاب گوارشی یا پریتونیت بشود وضعیت اسهال گوساله را رو به وخامت سوق میدهد چرا که تولید پروستاگلاندین باعث تحریک ترشح مایع به لومن می شود. نفوذ سلول های التهابی به دیواره روده نیز می تواند باعث اختلال در حرکات روده، افزایش ترشح روده و کاهش عملکرد جذب شود.

علائم بالینی اسهال گوساله

تا زمانی که از دست رفتن آب و الکترولیت و بر هم خوردن تعادل اسید و باز تا سر حد تحمل گوساله نرسیده باشد؛ گوساله از منظر همودینامیکی پایدار خواهد ماند. بعد از این مرحله و با پیشرفت بیماری علائم بالینی ظهور می یابد. از دست رفتن آب بدن میتواند منجر به شوک هیپوولمیک، افت فشار خون، ضعف و دهیدریشن شود. با بر هم خوردن تعادل جذبی-ترشحی روده، افزایش میزان دفع سدیم بی کربنات از طریق مدفوع، ورود بیشتر ال-لاکتات از بافت هایی که پرفیوژن ضعیف تری دارند و افزایش جذب ال-لاکتات و دی-لاکتات تولید شده توسط باکتری ها؛ اسیدوز متابولیک رخ میدهد.

با پیشرفت بیماری و وخیم شدن وضعیت دهیدریشن و اسیدوز، علائم بالینی پیشرفت می کند که منجر به ضعف شدید، از دست رفتن رفلکس مکیدن و خوابیدن گوساله به پهلو می شود. به علاوه عدم تعادل الکترولیت ها می تواند منجر به نارسایی قلبی شود. اگر اسهال درمان و یا جبران نشود، ممکن است گوساله در اثر سوءتغذیه و یا هیپوگلیسمی تلف بشود. علاوه بر این، اندوتوکسمی ناشی از عفونت باکتریایی گرم منفی، مانند سالمونلا یا E coli، می تواند مستقیماً باعث اختلال در گردش خون بشود.

به طور کلی علائمی که در نتیجه ی این مکانیسم ها بروز میکند عبارتند از:

• رنگ پریدگی مخاطات و افزایش CRT
• سرد شدن انتهای ادام حرکتی، گوش ها و نوک بینی
• افزایش ضربان قلب
• سپتی سمی (هیپوپیون اتاقک قدامی چشم، مفاصل متورم و مننژیت)
• بروز علائم درد شکمی (دندان قروچه، کیفوز، باز کردن و کشیدن پاهای عقب)
• هیپوگلیسمی و هیپوترمی
• صدای اسپلشینگ در سمع شکم
• تنسموس
• بی حالی، ضعف و بی اشتهایی
• از بین رفتن رفلکس مکیدن
• دهیدریشن و افتادن به پهلو
• وجود ضایعات دهانی و پتیالیسم در درگیری با برخی ویروس ها

علاوه بر بررسی علائم بالینی؛ بیماران باید از نظر رنگ، بو و حجم مدفوع، تنسموس، خون و مخاط مدفوع مورد بررسی قرار بگیرند. در صورت نیاز تست های تشخیصی بیشتر برای یافتن عامل ایجاد بیماری انجام می شود.

درمان اسهال گوساله

درمان هر بیماری چیزی نیست جز به کار گیری توان و دانش مدیریتی و دارویی برای مقابله با مکانیسم ایجاد و پیشرفت هر بیماری؛ به همین دلیل معمولاً درمان اسهال گوساله نیز در وهله ی اول بر جبران مایعات از دست رفته، تعادل آب-الکترولیت و اسید- باز با مایع درمانی مناسب؛ و در گام بعدی بر دارو درمانی به منظور از بین بردن عامل باکتریایی در اسهال های عفونی-باکتریایی گوساله یا عفونت های چندعامله، استوار است.

متاسفانه از آن جا که در بسیاری موارد بدون تشخیص دقیق عامل اسهال گوساله، آنتی بیوتیک های وسیع الطیف تجویز و مصرف میشود ممکن است نادانسته باعث بروز مقاومت آنتی بیوتیکی و ایجاد بیماری های مقاوم به درمان شویم. به علاوه؛ آنتی بیوتیک ها در غالب موارد کشندگی انتخابی ندارند و در کنار کاهش جمعیت باکتری های پاتوژن به باکتری های سالم نیز صدمه می رسانند و باعث بر هم خوردن فلور میکروبی دستگاه گوارش، کاهش سطح ایمنی و بروز عوارض جانبی میشوند. بنابراین ما نیز باید همسو با روند پیشرفت جهان، به دنبال یافتن و استفاده های جایگزین های مناسب و کم خطر تر باشیم تا با کمترین عارضه ی جانبی و بدون تداخل در طبیعتِ حیوان به بهترین نتایج مطلوب درمانی برسیم.

درمان اسهال گوساله با کوکسی فیت

گیاه آرتمیزیا آنوا یا درمنه خزری با ماده موثره اصلی آرتمیزینین، از دو هزار سال پیش به عنوان یک گیاه دارویی مهم با کارکردهای مختلف شناخته شده و در فارماکوپه های باستانی کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی گنجانده شده است. سازمان بهداشت جهانی نیز مصرف آرتمیزیا آنوا را به عنوان داروی ضد مالاریا توصیه کرده است. تا کنون بیشترین استفاده از این گیاه، به صورت کامل و برای درمان مالاریا، سرفه، سرماخوردگی و اسهال بوده است. گیاه گلدار و کامل آرتمیزیا آنوا به عنوان ضد نماتود، تب بر، ضد عفونی کننده و ضد اسپاسم شناخته شده است. آرتمیزینین در از بین بردن سلول های سرطان سینه انسان نیز موثر واقع شده است. همچنین تحقیقات جدید بر خاصیت ضد ویرووسی این گیاه، به ویژه علیه ویروس HIV متمرکز شده اند.

مصرف این گیاه عملکرد رشد، ظرفیت آنتی اکسیدانی، سطح ایمنی، مورفولوژی روده و فلور میکروبی روده را ارتقاء می دهد. در واقع  گیاه درمنه خزری با افزایش فعالیت آنزیم های کاتالاز (CAT)، گلوتاتیون پراکسیداز (GSH-px) و سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی کل (T-AOC) و کاهش محتوای مالون دی آلدئید (MDA) در سرم و ژژنوم اثر خود را می شود. علاوه بر این، IgA، IgG، IgM و لیزوزیم (LZM) سرم در مقاطع زمانی مختلف با مصرف گیاه آرتمیزیا آنوا افزایش و محتوای اینترفرون گاما(IFN-γ)  و IL-6 کاهش می یابد. مجموع این عملکرد میتواند باعث افزایش ایمنی و کاهش التهاب روده بشود. همچنین مطالعاتنشان داده اند ترکیبات موثره گیاه درمنه خزری تنوع میکروبی سکوم را افزایش می دهد. در مشاهدات مورفولوژیکی روده کوچک نیزافزایش ارتفاع پرز ژژنوم و عمق کریپت نیز دیده می شود.

فعال شدن غیرعادی سیگنالینگ NF-kB با بسیاری از اختلالات التهابی مانند کولیت اولسراتیو (UC) و آسیب حاد ریه (ALI) مرتبط است. پیش نیاز این سیگنالینگ، فعالیت بهینه ی پروتئین تنظیمی یوبی کوئیتین (RIP1) و تعدیل‌کننده NF-kB (NEMO) است. بنابراین، مهار RIP1 و NEMO میتواند به عنوان رویکردی بالقوه برای مهار فعال‌سازی NF-kB و کاهش اختلالات التهابی عمل کند. arteannuin B  (ATB)_ ترپن موجود در گیاه آرتمیزیا آنوا_ با کاهش بیان iNOS و COX2 و کاهش آزادسازی یا بیان mRNAی IL-1β، IL-6 و TNF-α در ماکروفاژهای RAW264.7 باعث کاهش التهاب میشود. احتمالاً این ترپن در فعالیت RIP1 و NEMO نیز اختلال ایجاد میکند.

کاهش التهاب، حفظ تعادل میکروبی روده، افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی، بهبود مورفولوژی روده و افزایش سطح ایمنی؛ بخش بزرگی از نیازهای ما برای درمان اسهال گوساله را رفع میکند که طبق مطالعات؛ همگی در گیاه آرتمیزیا آنوا وجود دارند. به علاوه تحقیقات جدید نشان داده که این گیاه به  هم کمک میکند در حالی که آنتی بیوتیک های مورد مصرف در درمان اسهال خود باری اضافه بر کبد هستند و به ویژه در اسهال هایی با منشا بیماری های کبدی باعث وخامت اوضاع میشوند.

تانن مهم ترین ماده موثره ی جفت بلوط است که خواص ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی آن اثبات رسیده است. تحقیقات جدید نشان داده که افزودن مکمل تانن به خوراک باعث افزایش ارتفاع پرزهای دوازدهه و ژژنوم و همچنین افزایش فعالیت کاتالاز (CAT) در سرم میشود. مصرف تانن همچنین باعث تعدیل تعداد باسیلوس ها در سکوم می شود. علاوه بر این، تانن به طور قابل توجهی تعداد باسیلوس ها را افزایش و تعداد اشریشیا کلی را در روده بزرگ کاهش میدهد. تانن همچنین با افزایش سطح بیان mRNA مربوط به zonula occludens-1 ، zonula occludens-2  و claudin-2 در ژژنوم، باعث بهبود عملکرد روده میگردد. 

به علاوه تانن با پروتئین های موجود در لوله ی گوارش کمپلکس ایجاد کرده و آن ها را از دسترس باکتری خارج میکند، از تشکیل بیوفیلم جلوگیری میکند، شدینگ عامل عفونی را در مدفوع کاهش میدهد، اینترلوکین 10 سرمی (IL-10) را افزایش میدهد و وزن گیری و بقا را در زمان ابتلا به اسهال افزایش میدهد.

تحقیقات بر تاثیر تانن در درمان Clostridioides difficile infection  (CDI) نشان میدهد که مصرف تانن به طور قابل توجهی اسپورزایی، تولید توکسین و تشکیل بیوفیلم را کاهش می دهد.

خواص ضد باکتریایی سیر مدت هاست که شناخته شده است. فعالیت ضد باکتریایی فرآورده‌های مختلف سیر بر طیف وسیعی از باکتری‌های گرم منفی و گرم مثبت از جمله گونه‌های مختلف اشریشیا، سالمونلا، استافیلوکوک، استرپتوکوک، کلبسیلا، پروتئوس، باسیلوس و کلستریدیوم ثابت شده است. عصاره سیر در برابر هلیکوباکتر پیلوری_عامل زخم معده_ نیز مؤثر است و می تواند از تشکیل انتروتوکسین های A، B و C₁ استافیلوکوکوس ها جلوگیری کند. جالب است که سویه‌های باکتریایی مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها مانند استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین و سایر سویه‌های انتروتوکسیکوژنیکِ مقاوم به چند دارو (multidrug-resistant) از جمله Escherichia coli، Enterococcus، Shigella dysenteriae ، Staphylococcus flexneri و sonnei Staphylococcus همگی به آلیسین حساس هستند.

مهار برخی از آنزیم‌های حاوی تیول در میکروارگانیسم‌ها، در اثر واکنش تیوسولفینات‌ها با گروه‌های تیول؛ مکانیسم اصلی اثر آنتی‌بیوتیکی است. در واقع اثر ضد میکروبی اصلی آلیسین به دلیل برهمکنش آن با آنزیم های مهم حاوی تیول است. آلیسین همچنین به طور اختصاصی آنزیم های باکتریایی دیگر مانند آنزیم های سیستم تشکیل دهنده استیل کوآ ( استات کیناز و فسفوترانس استیل کوآ سنتتاز) را به صورت برگشت ناپذیر مهار می کند. آلیسین همچنین می تواند با مهار تولید RNA و سنتز لیپیدها، باکتری های گرم مثبت و منفی را مهار کند و جلوی رشد آن ها را بگیرد.

آلیسین به طور بسیار موثری رشد انگل های تک یاخته ای دیگری مانند Giardia lamblia، Leishmania major، Leptomonas colosoma و Crithidia fasciculata را نیز مهار میکند. در انگل آمیب، آلیسین به شدت سیستئین پروتئینازها (cysteine proteinases)، الکل دهیدروژنازها (alcohol dehydrogenases) و همچنین تیوردوکسین ردوکتازها (thioredoxin reductases) را که برای حفظ حالت پایدار انگل حیاتی هستند، مهار می کند.

به علاوه عصاره سیر تازه که آلیسین در آن جزء فعال و اصلی است، دارای فعالیت ضد ویروسی in vitro و in vivo است. از جمله ویروس هایی که به عصاره سیر حساس هستند می توان به cytomegalovirus انسانی، آنفلوانزا B، ویروس herpes simplex نوع 1 و نوع 2، ویروس پاراآنفلوآنزا نوع 3، ویروس vaccinia، ویروس vesicular stomatitis و rhinovirus انسانی نوع 2 اشاره کرد.

کوکسی فیت دارویی گیاهی است که بر پایه این ترکیبات موثره گیاهی فرموله شده و میتواند با خاصیت آنتی میکروبیال، تقویت سسیستم ایمنی، کاهش شدینگ عامل عفونی، بهبود فلور میکروبی روده و کاهش التهاب؛ بدون هیچ گونه تداخل و عارضه ای در پیشگیری و درمان اسهال گوساله ها مفید واقع شود.

برای اطلاعات بیشتر در مورد کوکسی فیت اینجا کلیک کنید. 

برای خرید کوکسی فیت اینجا کلیک کنید.