مقدمه
با افزایش روز افزون جمعیت نیاز به کالاهای اساسی مانند گوشت و تخم مرغ نیز افزایش می یابد. افزایش درخواست و ظرفیت محدود سالن های پرورش سبب افزایش تراکم در واحد های پرورش دهنده شده است که متعاقبا افزایش نرخ بروز و انتقال بیماری ها را نیز به همراه خواهد داشت. بیماری های عفونی در صنعت طیور به عنوان تهدیدی جدی محسوب می شوند که منجر به به خطر انداختن سلامت حیوان، کاهش تولیدات و زیان های اقتصادی می گردند. روش های رایج پیشگیری و درمان بیماری ها، استفاده از ترکیبات و داروهای شیمیایی می باشد. بکارگیری این ترکیبات مشکلاتی از قبیل گسترش مقاومت های دارویی و ناکارآمدی داروها، اثرات باقیمانده در تولیدات حیوان و محیط زیست و هزینه های بالا را به همراه دارند. یکی دیگر از روش های پیشگیری بیماری ها واکسن ها می باشند که اگرچه بسیار موثر هستند اما عوامل مختلفی از جمله قیمت بالا، عدم بکارگیری صحیح واکسن، نرسیدن دوز کافی به هر پرنده، نیاز به تمدید دوز و … می تواند منجر به ناکارآمدی و عدم محافظت صد درصدی آن ها گردد. هم چنین، واکسن ها می توانند مشکلاتی از قبیل بی اثر بودن برخی واکسن ها در حضور آنتی بادی های مادری، واکنش های موضعی در محل تجویز واکسن و شیوع بیماری در فارم متعاقب حدت با قی مانده داشته باشند.
سیستم ایمنی دارای نقش حیاتی در دفاع از پرندگان در مقابل پاتوژن های محیطی است. هم چنین، اثربخشی واکسن، به پاسخ سیستم ایمنی نسبت به آنتی ژن های موجود در واکسن بستگی دارد. پاسخ ایمنی میزبان در مراحل اولیه عفونت، فاکتوری حیاتی در مقاومت یا حساسیت نسبت به بیماری محسوب می شود؛ بنابراین، با در نظر گرفتن نقش اساسی ایمنی در پیشگیری از بیماری ها و رشد بهینه و تولید محصول سالم برای مصرف انسان، هدف اساسی، تامین سیستم ایمنی مناسب است. همچنین از آن جایی که تکامل و بلوغ سیستم ایمنی طیور در هنگام تولد و پس از آن، به طور کامل صورت نمی گیرد، استفاده از ترکیبات طبیعی در جهت تقویت سیستم ایمنی در پیشگیری از بروز بیماری ها و بهبود کارایی واکسن ها امری ضروری می باشد.
چالش پیش رو
استفاده از آنتی بیوتیکها به عنوان محرک رشد در حیوانات مزرعه علاوه بر افزایش رشد و بهبود ضریب تبدیل غذایی، میزان وزن گیری و تلفات ایجاد شده توسط برخی بیماری های کلینیکی و تحت کلینیکی را کاهش می دهد. اما از آن جایی که بعضی از این ترکیبات آنتی بیوتیکی مورد استفاده در تغذیه طیور با مصرف درمانی در انسان مشترک هستند، امکان انتقال باکتری های مقاوم به درمان از طریق محصولات طیور به انسان وجود دارد (بولتن علمی شماره 2 مهر 1400).
ممنوعیت استفاده از آنتی بیوتیک ها از ژانویه 2006 به دلیل ایجاد مقاومت در میکروارگانیسم های بیماری زا و باقی ماندن آن ها در محصولات دامی و انتقال این ترکیبات به واسطه مصرف شیر و گوشت به انسان، استفاده از افزودنی های طبیعی از جمله گیاهان دارویی و عصاره های آن ها به عنوان جایگزین آنتی بیوتیک ها را افزایش داد.
ایمونوپروپوفیت (Immuno Propophyt)
این محصول با کارایی عملکردی بالا در تقویت سیستم ایمنی دارای ترکیبات موثره شامل عصاره های اکیناسه, پروپولیس و شیرین بیان است.
گیاه سرخارگل Echinacea purpurea که گل مخروطی بنفش نیز نامیده می شود، دارای خواص ضد باکتریایی، ضد ویروسی، ضدالتهابی، آنتی اکسیدانی بوده و عملکرد سیستم ایمنی را تنظیم می کند. مهمترین ترکیبات این گیاه در دسته آلکامیدها، ترکیبات فنولی، گلیکوپروتئین ها و پلی ساکاریدها قرار می گیرند. اکیناسه از طریق فعالسازی ماکروفاژها، لوکوسیت های پلی مورفونوکلئار و سلول های کشنده طبیعی (NK-cells) و افزایش فاگوسیتوز، باعث تحریک پاسخ سیستم ایمنی در مقابل عوامل بیماری زا می شود. آرابینوگالاکتان موجود در این گیاه محرک و تنظیم کننده عملکرد سیستم کمپلمان می باشد. همچنین عصاره اکیناسه به عنوان عامل هماتینیک عمل کرده و سبب افزایش سنتز هموگلوبین و در نتیجه افزایش تعداد گلبول های قرمز خون می شود و از این طریق در تقویت سیستم ایمنی و سایر ارگان ها نقش بسزایی دارد. این گیاه به طور سنتی در آمریکای شمالی برای پیشگیری و درمان علائم سرماخوردگی و آنفولانزا و عفونت های تنفسی مورد استفاده قرار می گرفته است. هم چنین، با مهار رشد ویروسی و کاهش ترشح سایتوکاین های پیش التهابی، علائم بیماری های تنفسی را کاهش می دهد.
شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra) از قدیم الایام در درمان بیماری های مختلف از جمله برونشیت، گاستریت و زردی استفاده میشده است. گلیسیریزین با پتانسیل ضد التهابی و آنتی اکسیدانی، ترکیب اصلی ریشه گلیسیریزا گلابرا (شیرین بیان) است که سرشار از فلاونوئیدها، بتا سیتوسترول، هیدروکسیل کومارین ها و اسید گلیسیرتینیک است. فلاونوئیدها دسته ای از پلی فنول ها هستند که تعدیل کنندگی ایمنی آن ها به اثبات رسیده است لذا از آن ها برای تنظیم پاسخ ایمنی استفاده می شود. تری ترپنوئیدها و دیگر ترکیبات موجود در عصاره شیرین بیان از جمله فلاونوئیدها دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بوده و سبب کاهش استرس های اکسیداتیو حاصل از عوامل فیزیکی (گرما، حمل و نقل، رطوبت) و شیمیایی (آفلاتوکسین های موجود در جیره غذایی و غیره) شده و در نتیجه باعث بهبود شاخص های بیوشیمیایی خون و عملکرد ارگان ها می شوند. هم چنین باعث بهبود پاسخ ایمنی سلولی و تحریک ترشح آنتی بادی ها و اینترفرون گاما می شود.
بره موم(Propolis) به طور کلی به عنوان چسب زنبور عسل شناخته می شود. بره موم را می توان به عنوان یک داروی طبیعی ضد التهابی قوی در نظر گرفت که بر انواع مختلف پاسخ های ایمنی از طریق تنظیم ایمنی تأثیر می گذارد. فن اتیل استر کافئیک اسید (CAPE) به عنوان یک جزء فعال بره موم زنبور عسل، با فعالیت های ضد التهابی، ضد ویروسی و ضد سرطانی شناسایی شده است. هم چنین بره موم سبب تحریک سیستم ایمنی سلولی و همورال از طریق تحریک تکثیر لنفوسیت های محیطی و افزایش ترشح آنتی بادی ها، تحریک لنفوسیت های T و افزایش درصد فاگوسیتوز شده و در نتیجه باعث تقویت پاسخ های سیستم ایمنی در مقابل عوامل بیماری زا می شود.
محصول ایمونوپروپوفیت با بهره گیری از خواص این عصاره های طبیعی سبب تقویت ایمنی سلولی و همورال شده و منجر به افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری ها، بهبود پاسخ های ایمنی نسبت به واکسیناسیون و همچنین تسریع روند بهبودی بیماری ها می گردد.
هدف
از آنجاییکه برخی از ترکیبات آنتی بیوتیکی مورد استفاده در تغذیه طیور با مصرف درمانی در انسان مشترک هستند، امکان انتقال باکتری های مقاوم به درمان از طریق محصولات طیور به انسان وجود دارد. بنابراین، استفاده از افزودنی های طبیعی از جمله گیاهان دارویی و عصاره آنها به عنوان جایگزین آنتی بیوتیک ها مطرح شده است. بنابراین، مطالعه حاضر با هدف بررسی اثر ایمونوپروپوفیت بر عملکرد، فلور دستگاه گوارش و سیستم ایمنی جوجه های گوشتی و مقایسه آن با یک آنتی بیوتیک رایج، در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس انجام گرفته است.
رفرنس مقاله: https://qafj.kerman.iau.ir/article_689049.html
مطالعه فارمی
تعداد 300 جوجه گوشتی راس 308 یک روزه در 3 تیمار و 4 تکرار و 25 جوجه در هر تکرار، تقسیم بندی شدند. به مدت 42 روز به گروه های تیمار جیره بر پایه ذرت و سویا، جیره پایه حاوی 0.02% آنتی بیوتیک ویرجینیامایسین و جیره پایه حاوی 0.1% محلول ایمونوپروپوفیت به صورت محلول در آب داده شد. در بازه های زمانی 1 تا 21، 22 تا 42 و 1 تا 42 روزگی، افزایش وزن، مصرف خوراک و ضریب تبدیل و تحریک سیستم ایمنی اندازه گیری شد.
نتایج
آنالیز نتایج نشان داد که استفاده از آنتی بیوتیک و ایمونوپروپوفیت باعث بهبود معنی دار وزن بدن و ضریب تبدیل و هم چنین تقویت سیستم ایمنی به وسیله افزایش عیار آنتی بادی علیه گلبول قرمز گوسفند و نیوکاسل، و کاهش چربی محوطه شکمی نسبت به گروه شاهد شد. به علاوه مصرف ایمونوپروپوفیت باعث کاهش معنی دار جمعیت باکتری های اشرشیا کلای و سالمونلای ایلئوسکال شد. بنابراین ایمونوپروپوفیت را می توان بدون کاهش عملکرد، به عنوان جایگزین آنتی بیوتیک در جیره جوجه های گوشتی به کار برد.
نتایج
کاهش معنی دار چربی محوطه شکمی در اثر مصرف آنتی بیوتیک و ایمونوپروپوفیت و کاهش معنی دار جمعیت باکتری های اشرشیا کلای و سالمونلای ایلئوسکال در جوجه های دریافت کننده ایمونوپروپوفیت مشاهده شد. هم چنین افزایش نسبی وزن بورس فابریسیوس در گروه های تیمار آنتی بیوتیک و ایمونوپروپوفیت نسبت به گروه شاهد و عدم تاثیر تیمارهای آزمایشی بر وزن پیش معده، سنگدان، پانکراس کبد و قلب در سن 42 روزگی مشاهده شد.
جمع بندی
ضعف سیستم ایمنی در طیور در اثر عفونت های ویروسی، مایکوتوکسین ها، بیماری های کبدی، استرس، عفونت های گوارشی، قارچی و یا تغذیه نامناسب ایجاد می شود و پرنده را مستعد ابتلا به عفونت های مایکوپلاسمایی و ای کلای کرده و باعث تولید تیتر پایین آنتی بادی و کاهش پاسخ به واکسن های درمانی در طیور می گردد. طیور مبتلا به ضعف ایمنی اغلب بیشتر بیمار می شوند، بنابراین توجه اختصاصی به سیستم ایمنی طیور و تقویت آن، از اهمیت زیادی برخوردار است. هم چنین به علت ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی و امکان انتقال باکتری های مقاوم به درمان به انسان از طریق محصولات طیور، توجه به سمت گیاهان دارویی معطوف شده است.
داروهای طبیعی به دلیل اثر بخشی، ایمنی، عدم ایجاد باقیمانده های مضر در تولیدات حیوان و احتمال بسیار کم ایجاد مقاومت های دارویی گزینه های مناسبی در این جهت می باشند.
در مطالعه ای که انجام شد اثرات داروی طبیعی ایمونوپروپوفیت و آنتی بیوتیک ویرجینیامایسین بر سیستم ایمنی و وزن گیری و ضریب تبدیل جوجه های گوشتی ارزیابی شد و نتایج نشان داد که استفاده از ایمونوپروپوفیت همانند آنتی بیوتیک باعث بهبود افزایش وزن و ضریب تبدیل غذایی جوجه های گوشتی و تقویت سیستم ایمنی آنها شد. بنابراین ایمونوپروپوفیت می تواند بدون کاهش عملکرد جایگزین آنتی بیوتیک در جیره جوجه های گوشتی شود.
