آلوپسی (Alopecia) یا همان کچلی، یک علامت بالینی رایج است که به کرات در سگ و گربه رخ میدهد و می تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. برخی از این ریزش موها طبیعی هستند مثل ریزش موی فصلی که در سگ با تغییر دما و در گربه با تغییر طول روز رخ میدهد؛ اما برخی دیگر ژنتیکی هستند یا علت پاتولوژیک دارند. گاهی درمان این کچلی ها زمان بر و چالش برانگیز است. به طور کلی ریزش موی سگ ها و گربه ها به دلایل زیر رخ میدهد:
- ناهنجاری های مادرزادی یا ارثی
- ویژگی نژادی (مثل گربه اسفینکس یا سگ چینی کاکل‌دار)
- بیماری غدد درون ریز(مثل کم کاری تیروئید یا پرکاری فوق کلیه)
- بیماری پوستی آلرژیک
- از بین رفتن فولیکول های مو
- آلودگی به انگل‌های خارجی
- عفونت های قارچی مثل درماتوفیتوز
- عفونت‌های باکتریایی
- التهاب شدید پوست
- واکنش به تزریق واکسن
- زخم های گسترده و سوختگی
موارد آلوپسی را می توان به دو دسته (1) التهابی و خارش‌دار و (2) غیر التهابی و بدون خارش تقسیم کرد. نمونه‌هایی از بیماری‌هایی که موجب ریزش موی التهابی و خارش‌دار می شوند عبارتند از: بیماریهای آلرژیک پوستی، بیماریهای انگلی نابجا، حساسیت به نیش حشرات و انگل ها، عفونت‌های باکتریایی یا مخمری. شرایط با ضایعات پوستی غیر التهابی نیز شامل بیماری های غدد درون ریز و دیسپلازی فولیکولی است. که ممکن است با آلودگی ثانویه، التهابی شوند.
آلوپسی غیر التهابی اغلب باعث ناهنجاری در چرخه مو میشود. مثلا هورمون تیروئید باعث تحریک فاز رشد فعال مو میشود و در صورتی که سگی به کم کاری تیروئید مبتلا شود و ترشح هورمون تیروئیدی دچار اختلال گردد، فولیکول‌های موی بیشتری در فاز تلوژن متوقف میشوند. سطوح بالای گلوکوکورتیکوئیدها یا استروژن ها نیز می تواند با تاخیر در شروع آناژن باعث توقف فولیکول مو در تلوژن شود. موهای تلوژن در نهایت از فولیکول ها می ریزند و رشد مجدد نیز نخواهند داشت.
دقت داشته باشید که فولیکول های موخوراک خود را از خونی که به سطح پوست میرسد میگیرند و اختلال در جریان خون منجر به ایسکمی موضعی و مرگ فولیکول های مو میشود.
درمان ریزش موی سگ و گربه
برای درمان ریزش موی سگ و گربه، باید در ابتدای امر عامل اصلی و واقعی ریزش موی سگ و گربه شناسایی شود و درمان مناسبی برای رفع آن صورت گیرد. سپس در کنار آن به تحریک فولیکول های مو و تقویت ریشه های ضعیف میپردازیم. یکی از این ترکیبات موضعی شامپوی ضد ریزش موی هلیاست که بر پایه عصاره های گیاهی فرمولاسیون شده است. عصاره گیاهی منحصر به فرد این شامپو، عصاره رزماری است که در ادامه به بررسی خواص آن پرداخته ایم.
معرفی شامپوی ضد ریزش موی هلیا
گیاه رزماری
گیاه رزماری (Rosmarinus officinalis) گیاهی چندین ساله با برگ‌های معطر، همیشه سبز و سوزنی شکل است که گل‌های سفید، صورتی، بنفش یا آبی دارد. این گیاه بومی مدیترانه و عضوی از خانواده نعناع Lamiaceae است. در ادامه قصد داریم اطلاعات دارویی ترکیبات فیتوشیمیایی رزماری را در استعمال موضعی به صورت شامپو بررسی کنیم. جالب است بدانید اثر ضد التهابی و آنتی اکسیدانی، اثر محافظتی در برابر رادیواکتیوها، فعالیت آنتی-آندروژنیک، ضد میکروبی، ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضد درماتوفیتی این گیاه، پیش از این و در مطالعات مختلف به اثبات رسیده است که به صورت مختصر به مکانیسم های آن اشاره میکنیم.
ترکیبات موثر گیاه رزماری
از قدیم الایام از این گیاه در بهبود دردهای عضلانی، زخم و تحریک پیازهای مو برای فعالیت مجدد و جلوگیری از طاسی زودرس استفاده شده است. مهمترین ترکیبات گیاه رزماری کافئیک اسید و مشتقات آن مانند رزمارینیک اسید است. رزمارینیک اسید یکی از مهمترین پلی فنولهای موجود در رزماری میباشد. رزمارینیک اسید یک استر از کافئیک اسید و 3و0-دی هیدروکسی فنیل لاکتیک اسید است که خواص دارویی متعددی از جمله اثرات آنتی اکسیدان، ضد التهاب، ضد حساسیت و ضد بیماریهای باکتریایی و ویروسی است و استفاده از آن در جلوگیری از پیشروی سرطان و درمان آن موثر بوده است. رزماری به دلیل وجود ترکیبات فرار 1،8 -سینئول، کامفور، ایگنول و آلفا-پینن و ترکیب فنولیک کارنوزیک اسید دارای فعالیت ضد میکروبی هم هست. همچنین فعالیت آنتی اکسیدانی رزماری با وجود ترکیبات فنلی مانند کارنوزیک اسید، اسید رزمارینیک، رزمانول، متیل کارنوزات، لوتئولین، توجیه پذیر است. رزماری همچنین باعث افزایش گردش خون در سطح بدن شده و می تواند برای جلوگیری از ریزش مو و درمان کم مویی مورد استفاده قرار بگیرد.
فعالیت ضد درماتوفیتی
فعالیت ضد قارچی عصاره های هیدروالکلی رزماری در برابر سویه های تریکوفیتون منتاگروفیت (T. mentagrophytes) و تریکوفیتون روبروم (T. rubrum) و میکروسپوروم جیپسئوم (M. gypseum) مورد بررسی قرار گرفته است. این عصاره تاثیرات خوبی در برابر درماتوفیت ها از خود نشان میدهد، رشد قارچ را مهار میکند و باعث ایجاد تغییرات در هیف آنها میشود. بنابراین، این عصاره منبع ترکیبات جدید برای توسعه داروهای بی ضرر ضد قارچی است.
فعالیت ضد آندروژنیک
مکانیسم فعالیت ضد آندروژنی عصاره رزماری مورد بررسی قرار گرفت. رزماری به عنوان جزء فعال مهار 5α ردوکتاز، اتصال دی هیدروتستوسترون به گیرنده های آندروژن را مهار می کنند. در نتیجه، عصاره رزماری یک داروی مفید برای رشد مو ر بیماری های هورمونی این چنینی است.
اثر محافظتی در برابر اشعه ماورا بنفش
اثربخشی ترکیبی از عصاره رزماری و گریپ فروت در کاهش حساسیت فردی به قرار گرفتن در معرض UVR و بهبود چین و چروک و کشسانی پوست مورد بررسی قرار گرفته و نتایج چشمگیری به دنبال داشته است. مکانیسم احتمالی این اثرات به احتمال زیاد از طریق مهار گونه‌های اکسیژن فعال ناشی از UVR و نشانگرهای التهابی و اثر مستقیم بر مسیرهای سیگنال‌دهی داخل سلولی است. در حالت طبیعی در حیواناتی که در معرض تابش قرار میگیرند، افزایش پراکسیداسیون لیپیدی [LPx] و کاهش گلوتاتیون [GSH] در خون و کبد را خواهیم داشت. در حالی که بعد از استفاده از عصاره رزماری LPx کاهش و غلظت GSH افزایش می‌یابد. از آنجایی که وجود مو از پوست زیرین در برابر آسیب های فیزیکی، شیمیایی و اشعه ماوراء بنفش محافظت می کند؛ در انواع کچلی ها و ریزش موها این اثر عصاره رزماری بسیار حائز اهمیت است.
اثر ضد التهابی
رزمارینیک اسید و عصاره رزماری در التهاب موضعی طی 6 ساعت بیش از 60٪، اثر دوز-پاسخ داشته اند. بنابراین اثر ضدالتهابی موضعی آن بسیار قابل توجه است. به علاوه؛ در شرایط آزمایشگاهی، عصاره برگ های رزماری (که حاوی اسید کارنوزیک و کارنوزول فراوان است) تولید بیش از حد اکسید نیتریک [NO] را به صورت وابسته به دوز در رده سلولی ماکروفاژ مهار میکند.
فعالیت آنتی اکسیدانی
تحقیقات متعددی پیرامون سنجش اثرات آنتی اکسیدانی عصاره رزماری صورت گرفته و ثابت کرده اند که در پی استفاده از عصاره رزماری، شاهد کاهش فعالیت آنزیم آنتی اکسیدانی پایه خواهیم بود. دی ترپنوئیدهای اسید کارنوزیک، کارنوزول و روزمانول به عنوان عوامل آنتی اکسیدانی از برگ‌های گیاه رزماری استخراج شده اند. این دی ترپنوئیدها تولید آنیون سوپراکسید را مهار میکنند. پراکسیداسیون لیپیدی میتوکندری و میکروزومی ناشی از اکسیداسیون NADH یا NADPH نیز به طور کامل توسط این دی ترپن ها مهار میشود. علاوه بر این، نشان داده شده که اسید کارنوزیک از گلبول های قرمز در برابر همولیز اکسیداتیو محافظت می کند.
این داده‌ها نشان می‌دهند که ترکیبات فنلی رزماری دفاع آنتی‌اکسیدانی را در بافت‌های مختلف بهبود می‌بخشد و استرس اکسیداتیو را کاهش میدهد.
فعالیت ضد میکروبی و ضد باکتریایی
اسید کارنوزیک و کارنوزول به عنوان ترکیبات اصلی ضد باکتریایی عصاره رزماری شناخته میشوند که با مهار پمپ های غشاء باکتریایی و اختلال در دیواره باکتری موجب از بین رفتن آن ها میشوند.
در نتیجه شامپوی ضد ریزش موی هلیا که حاوی عصاره رزماری است می تواند در بهبود آلوپسی های ناشی از التهاب، پیودرما، آلودگی قارچی و مشکلات هورمونی مورد استفاده قرار بگیرد.
