یونوفورها ترکیباتی هستند که با کاتیون‌ها، کمپلکس‌های محلول در چربی و به صورت دینامیکی، برگشت‌پذیر را تشکیل می‌دهند و به این وسیله انتقال یون های خاص را در غشاهای بیولوژیکی تسهیل می کنند.
یونوفور ها را می توان بر اساس میل ترکیبیشان با کاتیون ها، به انواع مختلف طبقه بندی کرد، به عنوان مثال یونوفورهای تک ظرفیتی مانند موننسین و مادورامایسین که عمدتاً به +Na و +K متصل می‌شوند، در حالی که یونوفورهای دو ظرفیتی مانند لاسالوسید میل ترکیبی بالایی با +Ca2 و +Mg2 دارد.
یونوفورهای کربوکسیلیک مانند موننسین، سالینومایسین، لاسالوسید و مادورامایسین، … آنتی‌بیوتیک‌های پلی‌اتری هستند که به‌طور گسترده به کار می روند.
این دارو ها عمدتاً به عنوان عوامل کوکسیدیواستاتیک در صنعت دام و طیور استفاده می شوند و بدلیل ترکیب با کاتیون ها، غشای سلولی انگل را نسبت به یون های سدیم و پتاسیم نفوذپذیر می سازند و تعادل یونی دو سوی غشاء را به هم زده و این اعمال باعث افزایش فشار اسمزی، اختلال در متابولیسم و انهدام انگل می گردد. این دارو ها به طور مستقیم بر مراحل جنسی و غیر جنسی رشد انگل اثر گذاشته و باعث نابودی آنها می گردند.
این آنتی بیوتیک های یونوفوره نباید با سایر کوکسیدیواستات ها مخلوط شوند.
همچنین بدلیل توانایی آنها در افزایش ضریب تبدیل غذایی و ارتقا رشد در نشخوارکنندگان، به عنوان افزودنی خوراک برای پیشگیری از اسیدوز لاکتیک شکمبه، بهبود کتوز در گاوهای شیری، کاهش بروز نفخ، استرس متابولیک، انتروتوکسمی مرتبط با تغذیه و … استفاده می شوند. این ترکیبات برای اسب و تک سمی ها و بوقلمون منع مصرف دارند.
اگرچه مزایای استفاده از یونوفورها غیرقابل انکار است اما با توجه به اینکه فعالیت فارماکولوژیک آنها وابسته به دوز است، اثرات مطلوب زمانی رخ می دهد که به حیوانات خوراک حاوی محدوده دوز تایید شده ارائه شود، در نتیجه مصرف دوز بیش از حد مجاز، توسط حیوانات سبب بروز مسمومیت می گردد. مسمومیت با یونوفورها در بسیاری از گونه ها توصیف شده است و ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد در گونه های هدف (مانند طیور، گاو و گوسفند)، در اثر ترکیب تصادفی در خوراک گونه‌های غیر هدف (مانند اسب) و یا تداخل دارویی با سایر ترکیبات مانند تیامولین، کلرامفنیکل، ماکرولیدها و داروهای سولفانامید، مانند سولفاکلرپرازین رخ دهد. خطا در ترکیب تصادفی یونوفور ها با خوراک، بیشترین مشکلات ناشی از سمیت را در حیوانات ایجاد کرده است و در میان ترکیبات دارویی که منجر به اثرات نامطلوب در گاو، مرغ و بوقلمون شده است، بیشترین تداخل دارویی گزارش شده با تیامولین می باشد. گزارش ها نشان می دهند که در گونه‌های هدف، خوراک‌های آلوده معمولاً حاوی پنج برابر بیشتر از حداکثر میزان تایید شده یونوفورها در کل جیره مخلوط شده، بوده است.
تغییر در انتقال غشایی یون ها اساس اثرات متابولیکی، آلی و عملکردی این دسته از ترکیبات است. لذا مسمومیت با یونوفور ها، ناشی از اختلال در شیب غلظت یون های در حال انتقال و پتانسیل های الکتریکی است که منجر به ایجاد عدم تعادل یونی در سلول، تغییر pH، اضافه بار کلسیم، تولید گونه فعال اکسیژن (ROS)، پراکسیداسیون لیپیدی، انتشار بیش از حد انتقال دهنده های عصبی مانند کاتکول آمین ها و اختلال در غشای پلاسمایی می شود. افزایش هجوم کلسیم سبب آسیب میتوکندری و عدم تولید انرژی سلولی شده و با سیستم های آنزیمی درون سلولی تداخل پیدا می کند و در نهایت منجر به نکروز و مرگ سلول می شود. اگرچه تمام سلول ها می توانند تحت تأثیر قرار گیرند، اما اثرات سمی یونوفور ها عمدتا در سلول های عضلات قلبی، اسکلتی و سیستم عصبی حیوانات مشاهده می شود.
نتایج مطالعات سمیت حاد با یونوفورها در حیوانات اهلی نشان می دهد که اسب حساس ترین گونه است، طیور کمترین حساسیت و گاو حساسیت متوسطی دارد. همچنین مسمومیت با این ترکیبات در گوسفند، بوقلمون، گربه، سگ و خرگوش نیز شرح داده شد.
به دلیل استفاده طولانی مدت و گسترده از موننسین در حیوانات هدف، اطلاعات و گزارش‌های بیشتری از عوارض جانبی در مورد موننسین نسبت به سایر یونوفورها موجود است. با این حال، همه یونوفورهای دیگر مانند سالینومایسین و لاسالوسید می توانند سندرم سمی مشابهی را به دنبال مصرف بیش از حد، استفاده نادرست و تداخل دارویی ایجاد کنند.
علائم مسمومیت وابسته به زمان و دوز هستند و اغلب در حیواناتی که بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض یونوفور می میرند علامتی مشاهده نمی شود.
علائم بالینی گزارش شده بدنبال مسمومیت با یونوفور ها در چندین گونه جانوری شامل بی اشتهایی، اسهال، افسردگی، کم تحرکی، تنگی نفس، ضعف پا، آتاکسی و قرار گرفتن در حالت خوابیده می باشد. بیشتر این علائم بالینی در تمام حیوانات مورد مطالعه، رخ می دهد اما در بروز آنها تغییراتی مشاهده شده است. به عنوان مثال، اسهال همراه با سمیت موننسین معمولا در گاو و طیور مشاهده می شود، اما در اسب یا سگ گزارش نشده است. معمولا اسب‌هایی که ضعف پا و آتاکسی دارند در حالت دراز کشیده قرار گرفته و اغلب سعی می‌کنند با کوبیدن دست و پا بلند شوند تا زمانی که مرگ رخ دهد اما مرگ در گاو بدون هیچ نشانه ی مقاومتی خاص رخ می دهد. ثابت ترین علامت بالینی در حیواناتی که مقدار سمی یونوفورها را بلعیده اند، بی اشتهایی جزئی تا کامل است.
مطالعات نشان می دهد که اسب، در مقایسه با گاو، قادر به پاکسازی سریع موننسین از خون نیست؛ این امر می تواند حساسیت بیشتر اسب ها را نسبت به سمیت ناشی از یونوفورها توضیح دهد. اسب ها علاوه بر مسمومیت با موننسین مستعد مسمومیت با سایر یونوفورها مانند سالینومایسین، لاسالوسید یا ناراسین نیز هستند، اما میزان سمیت موننسین از سایر یونوفور ها بیشتر است.
به طور کلی مسمومیت حاد با یونوفور ها در اسب باعث بی اشتهایی،بی حالی، تعریق،ضعف و آتروفی عضلانی، عدم تحمل ورزش،آتاکسی، آسیب قلبی و مرگ می شود. همچنین بسته به نوع یونوفور، برخی علائم متغیر است، به عنوان مثال بدنبال مسمومیت با موننسین یا لاسالوسید در اسب اسهال مشاهده نشده است اما با سالینومایسین و ناراسین گزارش شده است. تعریق شدید نیز با موننسین، سالینومایسین و ناراسین مشاهده شده است اما با سمیت لاسالوسید مشاهده نشده است.
یکی از مهمترین علائم بالینی بدنبال مسمومیت با یونوفور ها در اسب، آسیب های عضلات مخطط و ناهنجاری های قلبی است که می تواند در مدت کوتاهی پس از مسمومیت یا در طولانی مدت رخ دهد که شامل کاهش انقباض، فیبروز و دژنراسیون میوکارد، تاکی کاردی، آریتمی و دیس ریتمی قلبی، دژنراسیون و نکروز سلول ها در ماهیچه های اسکلتی می شود. همچنین عملکرد عصبی – عضلانی ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد و منجر به راه رفتن غیر طبیعی، آتاکسی، ناهماهنگی، ضعف و فلجی شود.
براساس مطالعات، الگوی مرگ ناشی از دوزهای سمی موننسین متفاوت است، مرگ حاد در مدت زمان 96-24 ساعت; مرگ تحت حاد در مدت زمان 14-4 روز و مرگ مزمن بعد از 14 روز رخ می دهد.
اما مرگ تاخیری ناشی از نارسایی احتقانی قلب (CHF)، به عنوان یک پیامد شناخته شده سموم یونوفور، ممکن است در برخی از اسب ها که از دوره مسمومیت حاد جان سالم به در می برند، بسته به ناحیه آسیب دیده در قلب، رخ دهد.
در حال حاضر، هیچ پادزهر یا درمان شناخته شده ای برای سمیت یونوفور ها وجود ندارد و مداخلات درمانی تا حد زیادی حمایت کننده می باشد. هنگامی که آلودگی خوراک رخ می دهد، به طور کلی توصیه می شود که برای محافظت بیشتر و جلوگیری از آسیب های قلبی، به اسب های در معرض یونوفور، استراحت داده شود و از هرگونه تماس بیشتر با مواد غذایی بالقوه آلوده اجتناب شود. برای اسب ها، درمان حمایتی شامل روغن های ضروری، زغال فعال و جایگزینی مایع و الکترولیت با مکمل های پتاسیم و فسفر می باشد. همچنین در مطالعات به نقش مهم آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین E، سلنیوم یا روی بویژه برای تثبیت غشاهای سلولی، جلوگیری و کنترل آسیب سلولی ناشی از پراکسیداسیون اشاره شده است. از طرفی قبل از اینکه اسب های بهبود یافته بتوانند سطح طبیعی فعالیت خود را از سر بگیرند، باید معاینه و ارزیابی مجدد کامل قلب برای تایید عدم وجود آریتمی های بطنی صورت گیرد.
در نتیجه تا زمانی که درمان مناسب و موثری در دسترس نباشد، باید با ارائه ی راهکار های مناسب در تولید و تهیه خوراک در سطح کارخانه و تغذیه دام در سطح مزرعه از سموم یونوفور جلوگیری کرد. همچنین از مصرف بیش از حد یونوفور ها در خوراک برای گونه های هدف جهت پیشگیری از ایجاد سمیت برای آنها و انتقال به خوراک گونه های غیر هدف اجتناب نمود.
برای اطلاعات بیشتر ضد کوکسیدیوز کوکسی فیت اینجا را کلیک کنید و برای خرید محصول از این قسمت اقدام کنید.
