نگاهی به چند بیماری گوارشی شایع در پرندگان زینتی

بیماری های گوارشی متعددی می توانند گونه های مختلف پرندگان زینتی را در سنین متفاوت درگیر کنند. قصد داریم در این مطلب به برخی از شایع ترین این بیماری ها، علائم، نحوۀ انتقال و راهکارهای درمانی برای هریک بپردازیم.

ماکرورابیدوس یا مخمر گاستریک پرندگان (Avian Gastric Yeast)

مخمر گاستریک پرندگان (ماکروابیدوس اورنیتوگاستر) معمولا در دستگاه گوارش پرندگان بروز یافته و تکثیر می شود. این عارضه بیشتر در پرندگان زینتی کوچک چون مرغ عشق، طوطی های کوچک، عروس هلندی، و فنچ ها شایع است. همچنین پرندگانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نیز ممکن است درگیر این بیماری شوند. شایع ترین علائم این بیماری شامل کاهش وزن مزمن، استفراغ، بی حالی، و اسهال هستند. درون مدفوع پرنده ممکن است دان هضم نشده وجود داشته  باشد. درصد تلفات چیزی در حدود 10 تا 80 درصد است و بسته به گونۀ پرنده و سویۀ بیماری، متفاوت است. در پرندگانی که بهبود می یابند، احتمال بازگشن بیماری و دفع آن از طریق مدفوع پرنده وجود دارد.

تخشیص گذاری از طریق آزمایش مدفوع زیر میکروسکوپ انجام می شود. مشاهدۀ ارگانیسم ها در نمونه، به تشخیص گذاری ساده تر کمک می کند، اما باید توجه داشت که ممکن است دفع بیماری پایین و یا دوره ای باشد. هدف درمان، کاهش تعداد ارگانیسم ها بهبود سلامت عمومی و وضعیت سیستم ایمنی پرنده است. دامپزشک ممکن است  برای  این منظور، داروهای متعددی  تجویز نماید. این  بیماری قابلیت این را دارد که میان پرندگان منتقل شود.

کاندیدا (برفک)

کاندیدیاسیز بیماری شایعی است و به دلیل مخمر کاندیدا آلبیکنز به وجود می آید. این همان ارگانیزمی است که باعث برفک در دهان نوزادان انسان می شود. این مخمر در محیط وجود دارد و ممکن است به مقدار کم، درون دستگاه گوارش پرندگان وجود داشته باشد. با این حال تحت شرایط خاصی، این مخمر می تواند باعث بیماری شود. پرنده های کم سن، که تغذیۀ دستی دارند، به خصوص آنهایی آنتی بیوتیک مصرف می کنند، ممکن است به دلیل سیستم ایمنی تکامل نیافته شان، دچار کاندیدیاسیز شوند. به خصوص عروس هلندی های تازه از تخم درآمده، بسیار در معرض این بیماری هستند. پرندگان بالغی که در دوره های طولانی آنتی بیوتیک مصرف کرده اند، و یا دچار سوتغذیه و یا بیماری خاصی هستند نیز ممکن است درگیر این بیماری شوند. آنتی بیوتیک ها با از بین بردن باکتری های مفید دستگاه گوارش، باعث مناسب شدن شرایط برای رشد ارگانیسم های آسیب زای دیگری از جمله مخمر کاندیدا شده و گوارش را مختل می کنند. کاندیدا عمدتا چینه دان را درگیر می سازد، با این حال ممکن است معده و روده ها نیز درگیر شوند. این عارضه ممکن است پوست، دستگاه تنفسی، و به ندرت سیستم عصبی مرکزی را نیز درگیر کند. شدت بیماری و علائم عمدتا به سن پرنده و وضعیت سیستم ایمنی آن بستگی دارد.

برگرداندن خوراک، بی اشتهایی، و علائم عمومی بیماری ممکن است به دلیل تاخیر در تخلیۀ چینه دان، تحت تاثیر مخمر کاندیدا اتفاق بیفتد. در برخی پرندگان، تورم و التهاب چینه دان بروز پیدا می کند. پرندگان بالغ می توانند با علائم محدودی از بیماری، به کاندیدیاسیز خفیف مبتلا باشند. ممکن است نقاط سفید رنگی در دهان دیده شوند. دامپزشک می تواند تشخیص دهد که این نقطه ها تحت تاثیر بیماری کاندیدا هستند و یا عارضه ای دیگر. آزمایش میکروسکوپی مدفوع، محتویات چینه دان و خوراک بالا آورده شده، می تواند حضور یا عدم حضور ارگانیسم های مخمری را نمایان سازد.

رعایت نکات بهداشتی از جمله تمیز کردن و ضدعفونی منظم قفس، لانه، و ظرف آب و غذا، باعث کاهش کاندیدای موجود در محیط و انتقال آن به بدن پرنده می شود. در جوجه های درگیر این بیماری، چینه دان باید مرتب تخلیه شده و تا هنگامی که عملکرد چینه دان دوباره نرمال شود، حجم خوراک پرنده کمتر شود. دامپزشک ممکن است برای این منظور، دارو یا داروهایی تجویز نماید که به تخلیۀ کارآمد چینه دان کمک می کنند.

برناویروس پرندگان/ بیماری اتساع پیش‌معده (Macaw Wasting Disease)

بیماری اتساع پیش معده، می تواند گونه های مختلف پرندگان را تحت تاثیر قرار دهد؛ از جمله طوطی های ماکائو، کوکاتو، کاسکو، طوطی کانور، طوطی اکلکتوس و.. . این بیماری به دلیل برناویروس پرندگان ایجاد می شود. این بیماری با اثرگذاری بر اعصاب دستگاه گوارش، باعث کشیدگی معده و عملکرد طبیعی ماهیچه های آن می گردد. علائم این بیماری شامل  کاهش وزن مزمن، مشاهدۀ دان و خوراک هضم نشده در مدفوع، و استفراغ می باشند. نشانگان مر تبط با دستگاه عصبی (تشنج، لرزش، ضعف، ناهماهنگی، و کوری) نیز ممکن است به همراه علائم گوارشی، ظاهر گردند.

انتقال این بیماری، از طریق تماس با مدفوع پرندۀ بیمار است. با این حال، راه های انتقال دیگری نیز وجود دارند. جداسازی و قرنطینۀ پرندۀ درگیر، تنها راه برای جلوگیری از پخش و انتقال  بیماری است. ضدعفونی و تهویۀ مناسب نیز کمک کننده است. فرآیند درمانی به صورت استفاده از داروهای ضدالتهابی، و فراهم نمودن خوراک سهل الهضم برای پرنده می باشد. این ویروس قادر نیست مدت زمانی طولانی در محیط زنده بماند، و در نتیجه رعایت نکات بهداشتی، می تواند باعث جلوگیری از درگیری پرنده و همچنین انتقال بیماری میان آنها شود.

MLC محصول سین بیوتیک منحصر به فرد متشکل از پروبیوتیک لاکتوباسیلوس کازیی به همراه پری بیوتیک دکستران الیگوساکارید می باشد. این محصول قابل استفاده در حیوانات خانگی و پرندگان زینتی بوده و دارای قابلیت انحلال در آب آشامیدنی می باشد. لاکتوباسیلوس کازیی پروبیوتیک مقاوم به اسید بوده که از محیط اسیدی دستگاه گوارش عبور کرده و خود را به روده می رساند. بکارگیری این پروبیوتیک در کنار پری بیوتیک در این محصول سبب بهبود تعادل فلور میکروبی دستگاه گوارش و در نتیجه افزایش میزان هضم و جذب مواد غذایی و به دنبال آن بهبود وزن گیری و ضریب تبدیل خوراک میگردد. همچنین این محصول سبب تقویت پاسخ های ایمنی و جلوگیری از بروز بیماریهای عفونی و اسهال میگردد.

بیماری پاچِکو/ پاپیلوماتوزیس (Psittacine herpesvirus)

هرپس ویروس طوطی، عامل ایجاد بیماری پاچکو و پاپیلوماتوزیس درونی در پرندگان زینتی (انواع مختلف طوطی) است. بیماری پاچکو باعث التهاب ویروسی کبد شده و در گونه های طوطی آمازون، ماکائو، کانور، و طوطی های سرشاهینی شایع تر است. پاپیلوماتوزیس درونی، در پرندگانی بروز می یابد که از پاچکو بهبود یافته اند. این بیماری با استرس در ارتباط بوده و معممولا هنگام تغیرات در زندگی پرنده (جابجایی، اضافه شدن پرندۀ جدید، و..)، و یا در صورتی که یک بیماری زمینه ای وجود داشته باشد، اتفاق می افتد.

این بیماری از طریق تماس مستقیم، به وسیلۀ آلودگی آب یا خوراک با مدفوع پرندۀ بیمار و یا هوا، انتقال می یابد. علائم آن شامل اسهال، مدفوع سبزرنگ، بی حالی، استفراغ، ضعف و افسردگی هستند. ضایعات گل‌کلم‌مانند صورتی رنگ و یا زخیم شدن بافت که با نام پاپیلوما شناخته می شود، ممکن است در هر قسمتی از بدن، از مخاط دهان گرفته تا سرتاسر دستگاه گوارش و مخرج پرنده ظاهر شوند.

بسته به محلی از بدن که پاپیلوما در آن بروز می یابد، ممکن است نشانگان مختلفی ایجاد شوند. در دهان، ممکن است باعث بروز علائمی چون خس خس، اشکال در بلع، و تنفس با دهان باز گردد. در درگیری دستگاه گوارش، ممکن است نشانگانی چون تهوع، بی اشتهایی، و اسهال دیده شوند. پاپیلومای مخرجی، ممکن است با پرولاپس مخرج اشتباه گرفته شود.

دامپزشک ممکن است با عمل جراحی، پاپیلوما را از بین ببرد، اما معمولا این عارضه دوباره باز می گردد. به طور کلی در این بیماری، لااقل در این زمان، درمان بیشتر جنبۀ حمایتی دارد.

انگل های دستگاه گوارش

ژیاردیاسیز هنگامی بروز می یابد که پروتوزوا (انگل های میکروسکوپی) ی ژن ژیاردیا، به روده ها حمله می کند. ای بیماری در بسیاری از گونه های پرندگان، و به خصوص عروس هلندی را درگیر می سازد. انتقال آن هنگامی اتفاق می افتد که کیست های آلوده خورده می شوند. ژیاردیا می تواند باعث اسهال، سوتغذیه، و مشکلاتی در جذب مواد مغذی گردد. در بعضی پرنده ها، به خصوص عروس هلندی، ژیاردیا ممکن است باعث سوزش شود و به دنبال آن پرنده سر و صدا کرده و پرها و پوست خود را بکند. در ژیاردیاسیز، مدفوع بزرگتر از حالت عادی بوده و ظاهری پاپ کورن مانند دارد. در صورتی که جوجه های پرنده درگیر این بیماری شوند، آنها ممکن است لاغر شوند، پرهایشان بریزد، برای غذا خوردن  سر و صدای زیادی کنند، و حتی تلف شوند. در این وضعیت دامپزشک معمولا داروهایی برای از بین بردن انگل و مکمل های تقویتی تجویز می نماید.

تریکومونیازیس نیز عارضه ای است که تحت تاثیر انگلی پروتوزوان به نام تریکوموناز گالین ایجاد می شود. این مشکل بیشتر در پرندگان زینتی، و به خصوص مرغ عشق ها دیده می شود. ممکن است زخم های سفید و زرد رنگی در اطراف دهان، گلو، مری، و چینه دان دیده شوند. زخم ها ممکن است قابل رویت نباشند، اما علائمی چون افزایش ترشح بزاق و استفراغ دیده شوند. انتقال بیماری از طریق تماس مستقیم (غذا دادن پرندۀ بیمار به جوجۀ خود) و یا غیر مستقیم (خوردن آب یا غذای آلوده) اتفاق می افتد.

کوکسی فیت ال، داروی ضد کوکسیدیوز گیاهی مایع، با کنترل و ممانعت از رشد اووسیست های کوکسیدی در مراحل اولیه سبب توقف چرخه زندگی انگل و جلوگیری از انتقال آلودگی شده و موجب پیشگیری و درمان قطعی کوکسیدیوز در انواع دام و طیور می گردد. کوکسی فیت ال را می توان بطور کامل جایگزین داروهای کوکسیدیواستات در طیور و موننسین در دام نمود. مهمترین ویژگی داروی کوکسی فیت ال قابلیت استفاده از آن در تمامی طول دوره پرورش بوده و این دارو هیچ گونه منع مصرف و دوره پرهیز از مصرفی ندارد. کوکسی فیت ال به دلیل فرمولاسیون گیاهی و ایمن آن قابلیت استفاده در دوره تولید و شیردهی را دارد، همچنین به دلیل وجود چندین ترکیب موثره و فعال هیچ گونه مقاومت دارویی ایجاد نمی کند.

برای مشاهدۀ بولتن اثر کوکسی فیت بر تریکومونیازیس در پرندگان، کلیک کنید

انواع متعددی از کرم های پهن دستگاه گوارش پرندگان را درگیر می کنند. انتقال هنگامی صورت می گیرد که پرنده تخم های آلودۀ کرم را می خورد. علائم بیماری شامل ضعف، لاغری شدید، و نهایتا مرگ می باشد. در حالت شدید، ممکن است روده مسدود شود. در منطق گرم سیر، احتمال آلوده شدن به این انگل ها بیشتر است. معمولا در پرندگان درگیر، علائم شدیدی مشاهده نمی شود؛ اما ممکن است گاهش قطعات از کرم ها در مدفوع مشاهده گردد. دامپزشک معمولا دارویی برای کشتن کرم ها تجویز می کند. احتمال بازگشت انگل نیز پایین است؛ مگر اینکه پرنده دوباره در معرض آلودگی قرار گیرد.