از زمان کشف آنتی بیوتیک ها در دهه 20 میلادی، این ترکیبات در دوز هایی کمتر از دوز درمانی به عنوان مکمل غذایی محرک رشد، بازدهی تبدیل خوراک و پیشگیری از عفونت ها استفاده می شده اند و نقشی حیاتی در پرورش حیوانات از نظر مالی و اقتصادی داشته اند. افزودن آنتی بیوتیک ها به خوراک، یک روش رایج در صنعت دام و طیور است که می تواند به پرورش متراکم این حیوانات کمک کند. با این حال این امر منجر به توسعه مقاومت آنتی بیوتیکی می شود که تهدیدی جدی برای سلامت انسان ها و حیوانات محسوب می گردد.
مقاومت آنتی بیوتیک چیست؟
آنتی بیوتیک ها دارو هایی هستند که برای پیشگیری و درمان عفونت های باکتریایی به کار می روند. به مرور زمان و به دنبال استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک ها، برخی از باکتری ها با آنها سازگاری پیدا کرده و به گونه ای تغییر کرده اند که این آنتی بیوتیک ها نمی توانند آنها را بکشند. به این پدیده مقاومت آنتی بیوتیکی می گویند.
نکته مهم در بحث مقاومت آنتی بیوتیکی این است که در اصل باکتری ها به آنتی بیوتیک ها مقاوم شده اند؛ نه انسان ها یا حیوانات. این باکتری های مقاوم می توانند باعث عفونت انسان ها و حیوانات گردند و درمان این عفونت ها نیز امری دشوار خواهد بود زیرا آنتی بیوتیک های موجود بر آنها تاثیری نخواهند داشت.
گسترش سریع مقاومت آنتی بیوتیکی در سراسر دنیا، اثر گذاری آنتی بیوتیک ها بر درمان عفونت های باکتریایی را کاهش می دهد. بنابراین چند دهه پس از اینکه آنتی بیوتیک ها برای اولین بار عفونت های باکتریایی را درمان کردند و جان میلیون ها انسان و حیوان را نجات دادند، دوباره عفونت های باکتریایی تبدیل به یک تهدید گشته اند.
مقاومت آنتی بیوتیکی چگونه اتفاق می افتد؟
زمانی که باکتری ها با آنتی بیوتیک درمان می شوند، علی رغم اینکه تعداد زیادی از آنها در اثر آنتی بیوتیک از بین می روند، اما تعدادی از آنها زنده می مانند. ممکن است این باکتری ها این توانایی را داشته باشند که جلوی اثر آنتی بیوتیک را بگیرند یا آن را از سلول بیرون کنند یا به گونه ای جهش پیدا کرده باشند که آنتی بیوتیک روی آنها تاثیری نداشته باشد. سپس این باکتری های مقاوم تکثیر می شوند و ژن ها و اطلاعات مقاومت خود را به سایر باکتری ها می دهند و آنها را نیز مقاوم می کنند. به این ترتیب مقاومت آنتی بیوتیکی اتفاق افتاده و در سراسر دنیا گسترش می یابد.
بنابراین با توجه به این که با هر بار استفاده از آنتی بیوتیک ها ممکن است تعدادی باکتری به آن آنتی بیوتیک مقاوم شوند، پس استفاده بیش از حد و غیر ضروری از آنتی بیوتیک ها چه در پزشکی و چه در دامپزشکی می تواند باعث مقاومت تعداد بیشتری از باکتری ها شود.
در ایران نیز مصرف آنتی بیوتیک 14تا 16 برابر میزان مصرف جهانی است.
بر اساس مدل های آماری مقاومت آنتی بیوتیکی در کمتر از 3 دهه، بیشتر از سرطان باعث مرگ و میر انسان ها خواهد شد. بنابراین به منظور پیشگیری و کنترل مقاومت آنتی بیوتیکی و هم چنین درمان عفونت هایی که به آنتی بیوتیک های موجود پاسخ نمی دهند، باید به دنبال جایگزین گشت. از جمله ترکیباتی که می توانند جایگزین آنتی بیوتیک ها شوند، می توان دارو های طبیعی و گیاهی، پروبیوتیک ها، پری بیوتیک ها و سین بیوتیک ها را نام برد. این ترکیبات امن و بی خطر بوده و امکان ایجاد مقاومت نیز علیه آنها وجود ندارد.
