در دنیای امروز که مصرف پروتئین حیوانی روز به روز بیشتر می شود بدون شک نیاز بشر به گوشت سفید و قرمز نیز افزایش می یابد و در این رابطه قسمت زیادی از گوشت سفید مورد مصرف جوامع بشری را می توان از طریق پرورش صنعتی بوقلمون تامین نمود . روی همین اصل پرورش بوقلمون در ابعاد وسیع و در شکل صنعتی مطرح بوده و واحدهای بزرگی برای پرورش بوقلمون در کشورهای مختلف جهان به وجود آمده است . در ایران نیز از دیر باز توجه خاصی به پرورش بوقلمون شده و در بسیاری از استان های کشور ما به ویژه در استان های شمالی نظیر گیلان و مازندران و گلستان واحدهای پرورش صنعتی بوقلمون توسعه یافته است. در این نوشتار قصد داریم به برخی از شایع ترین بیماری ها میان بوقلمون ها بپردازیم.
کرم ها
دو گروه از کرم ها بوقلمون ها را درگیر می کنند؛ کرم های گلوگیر (gape worms) که در نای پرنده جای می گیرند و باعث گرفتگی مجرا و خفگی می شوند، و کرم های روده (intestinal worms) هستند که شامل سه گونۀ کاپیلاریا، آسکاریدیا و هتراکیس ها هستند.
کاپیلاریا در حدود 2.5 سانت طول دارند و قادرند در تمام بخش های دستگاه گوارش زندگی کنند. این کرم ها، آسیب زاترین کرم ها برای دستگاه گوارش و روده ها هستند. گونۀ آسکاریدیا، رودۀ کوچک را درگیر می کند و 12 سانتی متر طول دارد. این کرم ها باعث آسیب و التهاب نه چندان شدید در دستگاه گوارش می شوند. کرم های گونۀ هتراکیس حدودا 2 سانت طول دارند و کورروده (سکوم) را درگیر می سازند. با اینکه این کرم ها به خودیِ خود بی خطر هستند، اما می توانند حامل انگلی تاج سیاه (که در ادامه به آن خواهیم پرداخت) باشند.
علائم بالینی
- کاهش وزن
- بی حالی
- کاهش تولید تخم
- اسهال خفیف
تشخیص
بررسی تعداد تخم های انگل از طریق گرفتن نمونۀ مدفوع، کارآمدترین روش است.
درمان
استفاده از داروهای کرم کش که معمولا به صورت خوراکی، در مدت کوتاهی (حدودا یک هفته) هر روز به پرنده ها داده می شود.
پیشگیری
می توان به طور مرتب هر ده هفته یک بار، از داروهای کرم کش استفاده کرد، و یا هر ده هفته فضولات را آزمایش کرد تا نیاز به استفادۀ غیرضروری از داروهای کرم کش نباشد. توجه داشته باشید که هرگز اجازه ندهید بوقلمون ها همراه مرغ ها، و یا در محل آنها گردش کنند؛ زیرا بوقلمون ها نسبت به انگل تاج سیاه بسیار حساس هستند و در صورت درگیری احتمال مرگ آنها بسیار بالاست.
تاج سیاه
عامل بیماری تاج سیاه توسط یک انگل تک سلولی به نام Histomonas Meleagridis است. همان طور که پیشتر گفته شد، کرم های هتراکیس حامل این انگل هستند. بیماری تاج سیاه مرغ، قرقاول، و بوقلمون ها را درگیر می سازد که از این میان، قرقاول ها و بوقلمون ها نسبت به آن حساس تر بوده و بیشتر در خطر قرار دارند. پس از اینکه بوقلمون ها تخم های کرم های هتراکیسِ آلوده به انگل را می خورند، این انگل در روده رشد یافته و باعث التهاب و اسهال می گردد. سپس انگل به سمت کبد رفته و باعث آسیب شدید کبد و نهایتا مرگ می شود.
علائم
- مرگ ناگهانی
- بی حالی و کرختی
- اسهال روشن و زرد رنگ
- در مواردی، سیاه شدگی تاج و سر
تشخیص
در حال حاضر تنها راه تشخیص این بیماری، از طریق بررسی و آزمایش پس از مرگ است.
درمان
هدف عمدۀ درمان های این بیماری، از بین بردن کرم های هتراکیس با استفاده از داروهای کرم کش، و همچنین جلوگیری از عفونت های باکتریایی ثانویه است.
پیشگیری
استفادۀ مرتب از داروهای کرم کش، و همچنین جلوگیری از گردش بوقلمون ها با مرغ ها، می توانند احتمال ابتلا را بسیار کاهش دهند.
اریسیپلاس
اریسیپلاس باکتری ای است که در خاک زندگی می کند و می تواند از طریق زخم، وارد گردش خون بوقلمون شود. در موارد خفیف، این باکتری می تواند باعث کاهش رشد و بی حالی، و در موراد شدید باعث مرگ سریع پرنده گردد.
علائم
- بی حالی و رنگ پریدگی
- مرگ ناگهانی
- قوزکردگی و پرهای برهم ریخته
تشخیص
تشخیص اریسیپلاس از طریق کالبدگشایی و آزمایشات بر روی لاشه پس از مرگ است.
درمان
برای مقابله با اریسیپلاس، معمولا استفاده از آنتی بیوتیک ها اثربخش ترین روش درمانی است.
پیشگیری
واکسیناسیون بهترین راهکار برای مقابله با این بیماری است. همچنین باید از گردش بوقلمون ها در محل چرای دام ها (به خصوص خوک) نیز جلوگیری گردد.
رنگ پریدگی تاج
اصلی ترین علت رنگ پریدگی تاج در بوقلمون ها، مایکوپلاسما است که می تواند از طرق مختلف از جمله هوا، تخم، و جفت گیری میان پرنده ها انتقال یابد. در اکثر موارد، مایکوپلاسما باعث التهاب مفاصل پا و مشکلات تنفسی می شود.
علائم
- بی حالی
- التهاب مفاصل
- عطسه
- التهاب سینوس ها
- لنگش
تشخیص
آزمایش خون و PCR مورداستفاده ترین ابزارهای تشخیصی این بیماری هستند.
درمان
برای کنترل بیماری، معمولا از آنتی بیوتیک ها استفاده می گردد. اگرچه، این درمان به صورت موقتی باعث بهبود علائم بالینی می گردد و باعث از بین رفتن همیشگی بیماری در بدن پرندگان درگیر، نمی شود.
پیشگیری
تهیۀ پرنده از مراکز معتبر، دورن نگهداشتن بوقلمون ها از پرندگان وحشی و آزاد، شست و شو و ضدعفونی کردن محل نگهداری، آبخوری و دانخوری ها، می تواند احتمال ابتلای بوقلمون ها به این بیماری را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.
انتریت هموراژیک
انتریت هموراژیک بیماری ای است که عامل آن آدنو ویروس نوع II بوده و عمدتا بوقلمون های کم سن 6-12 هفته ای را درگیر می سازد و باعث اسهال می خونی می شود که در صورت عدم درمان و رسیدگی، می تواند منجر به مرگ شود.
علائم
- کرختی
- اسهال (معمولا همراه با دفع خون)
- مرگ ناگهانی
تشخیص
مشاهدۀ اسهال خونی در اغلب موارد نشان دهندۀ انتریت هموراژیک است. با این حال برای مطمئن شدن از تشخیص، می توان آزمایش خون نیز انجام داد.
درمان
معمولا برای درمان این بیماری و همچنین کنترل عفونت های باکتریایی ثانویه، آنتی بیوتیک ها تجویز می گردند.
کوکسی فیت محصول صد در صد گیاهی ضد کوکسیدیوز و بهبود دهنده عملکرد دستگاه گوارش در دام و طیور می باشد که بصورت پودر مخلوط در خوراک قابل استفاده است. این محصول متشکل از اجزای فعال گیاهان بلوط، آرتمیزیا و سیر می باشد. استفاده از این محصول سبب مهار رشد و تکثیر انگل های ایجاد کننده بیماری کوکسیدیوز در روده شده و موجب کاهش اثرات مخرب و تسریع روند بهبودی این بیماری می گردد. این محصول فاقد هر گونه ترکیبات شیمیایی بوده با انواع ترکیبات مورد استفاده در خوراک سازگار می باشد. کوکسی فیت جایگزین کوکسیدیواستات ها بوده و بر خلاف سایر داروها و ترکیبات شیمیایی هیچ گونه مقاومت دارویی و تداخلی با سایر داروها ایجاد نمی کند.از جمله ویژگی های این محصول عدم دوره پرهیز از مصرف آن بوده و قابل مصرف در تمامی مراحل پرورش می باشد. این محصول بر خلاف سایر کوکسیدیواستات ها، قابل استفاده در طیور مادر و تخمگذار نیز می باشد.
پیشگیری
علاوه بر واکسیناسیون، رعایت اصول بهداشتی از جمله شست و شوی محیط و ضدعفونی سازی، می توانند نقش قابل توجهی در کنترل و پیشگیری از انتریت هموراژیک داشته باشند.
