اسب هایی که درگیر آسم هستند، حتی در هنگام استراحت در تنفس دچار مشکل اند. با این حال با به کارگیری درمان مناسب، می توان بیماری آسم اسب را کنترل کرده و سلامت و تنفس آنها را بهبود بخشید تا بتوانند دوباره به فعالیت بپردازند.
بیماری آسم (Equine asthma) اسب یک مفهوم گسترده است که بیماری های التهابی راه های هوایی تحتانی در اسب را که پیشتر با نام تنگی نفس و شناخته می شد را در بر می گیرد. این بیماری ممکن است با شدت های مختلف بروز پیدا کند؛ آسم خفیف تا متوسط می تواند اسب ها را در هر سنی درگیر کند، و آسم شدید معمولا در اسب های بالای هفت سال سن دیده می شود. بیماری آسم می تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی و عملکرد اسب ها داشته باشد. با گذشت زمان، اسب های درگیر با نوع شدید بیماری ممکن است دچار تغیراتی در ریه شوند که این موضوع می تواند تنفس، حتی در هنگام استراحت را برای آنها سخت کند.
در این نوشتار قصد داریم ضمن معرفی مختصر این بیماری، راهکارهایی برای تشخیص علائم اولیۀ آن و به کارگیر اقدامات لازم، برای جلوگیری از وخامت بیماری ارائه نماییم.
سرفه، یک علامت مهم
شناسایی آسم خفیف تا متوسط در اسب ها کمی مشکل است و معمولا علائم زیادی وجود ندارند. اسب های درگیر با نوع خفیف بیماری ممکن است همچنان عملکرد خوبی در فعالیت های روزانه و ورزش ها داشته باشند. آنها همچنان قدرت و استقامت بالایی دارند که تنها مقداری کمتر از پتاسیل همیشگی بدن آنهاست. قابل اتکاترین مشخصۀ این بیماری، سرفه است. علائم دیگر ممکن است شامل زمان طولانی برای سر حال آمدن پس از فعالیت و ترشحات بینی باشد. باید نسبت به ظهور هر علامتی حساس بوده و در صورت مشاهده فورا به دامپزشک مراجعه نمود. بی توجهی به درمان، باعث آسیب دیدن دستگاه تنفسی اسب و به دنبال آن کاهش عملکرد حیوان خواهد شد.
آسم شدید اسب با دوره هایی از تنفس سخت، حتی در هنگام استراحت همراه است. آنها ممکن است علائمی چون سرفه های مداوم، ترشحات بینی، عدم تحمل فعالیت فیزیکی، کاهش وزن و بی اشتهایی از خود نشان دهند که با تغیرات در محیط اسب، مانند افزایش گرد و غبار، تغییر دما، جنس بستر، و غیره تشدید شوند.
عوامل
بیماری آسم اسب معمولا به واسطۀ قرارگیری در معرض مقادیر بالای گرد و غبار ارگانیک، به خصوص ذرات بسیار ریز که قادرند از طریق تنفس به مجاری تنفسی تحتانی نفوذ پیدا کنند، ایجاد می شود. این ذرات معمولا در علوفه و بستر وجود دارند. یکی از انواع شدید آسم اسب به نام آسم مرتعی تابستانه (summer pasture asthma) در اسب هایی بروز پیدا می کند که در فصول چرا، خارج از اصطبل نگهداری می شوند و در معرض گرده ها و ذرات معلق قرار دارند. گرما و رطوبت نیز باعث تشدید بیماری می شود.
درمان
درمان آسم اسب شامل سه اقدام اصلی مهم می باشد:
- حذف عوامل ایجادکنندۀ حساسیت در محیط
- شناسایی التهاب در ریه ها از طریق کورتیکواستروئیدتراپی
- در صورت لزوم استفاده از متسع کننده مجاری هوایی شش ها (bronchodilators) برای بهبودی سریع اسپاسم نایژه (bronchospasm)
چه آسم از نوع خفیف باشد و چه شدید، اولین قدم کاهش مواجهۀ حیوان با عوامل محیطی تحریک کننده است. همان طور که پیشتر گفته شد، مهم ترین منابع، ذرات برخواسته از علوفه و بستر می باشند. یکی از راهکارها، استفاده از خوراک هایی مانند پلت و یا علوفۀ فرآوری شده با بخار (steamed hay)، و جایگزین کردن تراشه های چوب به جای کاه در بستر است. راهکار دیگر برای کاهش بودن در معرض انواع گرد و غبار و ذرات حساسیت زا، تعبیۀ سیستم تهویۀ مناسب در اصطبل است. باید به این نکته نیز توجه داشت که رعایت بهداشت محل نگهداری، عاملی مهم در به حداقل رساندن انواع بیماری ها، از جمله آسم و مشکلات تنفسی می باشد.
دامپزشکان معمولا در درمان دارویی از ترکیبی از کورتیکواستروئیدها و داروهای متسع کننده مجاری هوایی شش ها (bronchodilators) استفاده می کنند. این داروها باعث کاهش التهاب و باز شدن راه های هوایی درون ریه برای عبور بهتر هوا می شوند. هردوی این داروها هم به صورت خوراکی، هم تزریقی و اسپری استنشاقی تولید می شوند.
استفادۀ طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها می تواند سیستم ایمنی را سرکوب کرده و باعث تورم تیغه ای استخوانی سم اسب ها و به دنبال آن لنگش، شود. از دیگر عوارض جانبی استروئیدها، وخیم تر کردن عفونت های موجود، و یا ایجاد عفونت های جدید در بدن می باشد. داروهای یاد شده باید به دقت، تحت نظر دامپزشک و به صورت کنترل شده مصرف شوند.
ایمونو اکینامول محلول خوراکی صد در صد گیاهی تقویت کننده سیستم ایمنی و تنفسی می باشد. این محصول قابل استفاده در دام و طیور بوده و به صورت محلول در آب آشامیدنی آنها مورد استفاده قرار میگیرد. ایمونو اکینامول حاوی عصاره های استاندارد شده گیاهانی نظیر سرخارگل (اکیناسه) و آویشن می باشد که در تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از ابتلا به بیماری های عفونی تنفسی موثر هستند. از این محصول می توان در جهت پیشگیری از ابتلا به عفونت های تنفسی استفاده نمود، همچنین این محصول به عنوان درمان حمایتی جهت تسریع روند بهبودی در هنگام ابتلا به این بیماری ها کاربرد دارد. این محصول همچنین باعث کاهش عوارض تنفسی و عمومی ناشی از بیماری های تنفسی (CRD)، جلوگیری از خشک شدن غشا و موکوس مجاری تنفسی شده و اشتهاآور نیز می باشد.
کنترل بیماری
در صورتی که اقدامات لازم برای کنترل و درمان آسم اسب به موقع و به درستی انجام نشوند، ممکن است سلامت حیوان به خطر بیفتد. با انجام اقدامات پیشگیرانه، رعایت بهداشت و شرایط مناسب محیط نگهداری، دقت به علائم اولیۀ بیماری، و مراجعۀ به موقع به دامپزشک می توان آسیب های حاصل از آن را به حداقل رساند.
