در دهه های گذشته، صنعت آبزیان رشد قابل توجهی داشته است. این مسئله باعث آسیب های محیط زیستی و کاهش توانایی پاسخگویی سیستم پرورش موجود به نیازهای روزافزون در این زمینه شده، و شیوع گستردۀ بیماری های ویروسی، باکتریایی و قارچی خسارات گسترده ای به صنعت پرورش آبزیان در سراسر جهان وارد ساخته است. علاوه بر این، تلفات قابل توجه به دلیل شرایط نامناسب محیط پرورش، تغذیۀ نامتعادل، سموم، و برخی عوامل ژنتیکی نیز باعث خسارت های بزرگی به این صنعت می شوند. افزایش مقاومت نسبت به عوامل بیماری زا، رشد ارگانیسم های موجود در آب، و بهینه سازی مقدار مصرف خوراک اهدافی هستند که توسط پرورش دهندگان دنبال می شوند.

استفاده از آنتی بیوتیک ها برای آبزیان به عنوان یک راهکار پیشگیری کننده و محافظتی، با تکامل و انتقال برخی پاتوژن های مقاوم انسانی از جمله آئروموناس اس پی، اشریشیا تاردا، اشرشیا کولی، ویبریو ولنیفیکوس، ویبریو پارهمولیتیکوس، ویبریو کورلا، و مواردی از این قبیل در ارتباط است. با توجه به وجود شواهدی از ایجاد مقاومت پاتوژن های موجود در آب ها به دلیل استفادۀ طولانی مدت از آنتی بیوتیک ها، استفاده از برخی آنتی بیوتیک ها برای آبزیان بسیار محدود و در برخی کشورها مانند آمریکا و کانادا ممنوع شده است. بسیاری از مواد شیمیایی مورد استفاده برای ضدعفونی سازی آب نیز باعث از بین رفتن باکتری های مفید شده و از این جهت ناکارآمد اند.

در سوی دیگر پروبیوتیک ها قرار دارند که یکی از گزینه های جایگزین هستند که آثار سوء آنتی بیوتیک ها را به همراه نداشته، به از بین بردن عوامل بیماریزای موجود در آب کمک کرده، و سلامت بیشتر آبزیان پرورشی را به دنبال دارند. پروبیوتیک اصطلاحی نسبتا جدید است که برای اشاره به میکروارگانیسم هایی که تاثیرات مثبتی بر سلامت بدن میزبان می گذارند، استفاده می شود.

با توجه به عملکرد ناکارآمد آنتی بیوتیک ها و دیگر مواد شیمیایی، رشد و میزان استفاده از پروبیوتیک ها روز به روز افزایش می یابد.

پس از مشاهدۀ آثار مثبت پروبیوتیک ها بر روی انسان و طیور، اولین بار در سال 1986 برای افزایش رشد آبزیان از پروبیوتیک ها استفاده شد. بعد از آن، پروبیوتیک ها برای بهبود کیفیت آب (کاهش آمونیاک و نیترات) و کنترل عفونت های باکتریایی نیز به کار گرفته شدند. امروزه شواهدی وجود دارند که نشان می دهند پروبیوتیک ها می توانند باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی، افزایش اشتها، جذب مواد مغذی، تحمل استرس، و همچنین باروری شوند.

نقش پروبیوتیک ها در سلامت آبزیان

1. محرک رشد

مشخص نیست که اثرگذاری پروبیوتیک ها بر رشد، به دلیل خاصیت افزایش اشتهاآوری آنهاست، و یا به علت نقش آنها در بهبود هضم و جذب غذا، و یا حتی هردو. پروبیوتیک ها با استفادۀ طولانی مدت، در دستگاه گوارش گسترش می یابند و فواید متعددی برای موجود زنده به همراه دارند. مطالعات نشان داده اند که استفاده از پروبیوتیک ها باعث افزایش قابل توجه میزان پروتئین و چربیِ خام ماهی ها، و همچنین افزایش چندبرابری وزن آنها شده است.

2. مبارزه با عوامل بیماری زا

آنتی بیوتیک ها در صنعت آبزیان، برای مدت طولانی به منظور جلوگیری از بیماری ها مورد استفاده بوده اند. این موضوع باعث مشکلات متعددی از جمله باقی ماندن آن ها در بافت های بدن، بروز مقاومت های ضد میکروبی و برهم خوردن تعادل فلور میکروبی دستگاه گوارش می شود که در نهایت سلامت آبزیان را تهدید می کند. امروزه، افراد ترجیح می دهند از مواد غذایی طبیعی و عاری از افزودنی های مضری چون آنتی بیوتیک استفاده نمایند. همچنین در بحث بیماری ها، سعی می شود بجای تدبیراندیشی برای درمان، بر روی چگونگی پیشگیری تمرکز شود. تاثیر آنتی‌باکتریایی پروبیوتیک ها عمدتا از طریق تحریک سیستم ایمنی، تولید آنتی بیوتیک ها، باکتریوسین ها، آنزیم ها، siderophores، و هیدروژن پراکسید، و همچنین تغییر pH محیط روده به دلیل تولید اسیدهای ارگانیک می باشد.

3. بهبود هضم و جذب غذا

پروبیوتیک ها آنزیم های برون سلولی ای از جمله پروتئاز، آمیلاز، و لیپاز، و همچنین ویتامین، اسیدهای چرب، و آمینو اسیدهایی که در بهبود رشد اثرگذارند را تولید می کنند. در نتیجه، هضم و جذب مواد غذایی هنگامی که با پروبیوتیک ها همراه می شوند، بسیار بیشتر و بهینه تر می شود. علاوه بر ماهی ها، پژوهش ها نشان داده اند که مصرف پروبیوتیک ها برای میگوها نیز باعث افزایش پروتئین خام و فسفر، و همچنین افزایش سایز آنها می شود.

4. بهبود کیفیت آب

بررسی ها نشان داده اند که افزودن پروبیوتیک به حوضچه های پرورش، باعث کاهش تجزیه و تحلیل رفتن کربن در طی فصل رشد می شود. علاوه بر این، میزان آمونیاک، نیترات و فسفات آب نیز به مقدار قابل توجهی کاهش داشتند.

5. افزایش مقاومت در برابر استرس

پرورش آبزیان عمدتا پروژه های کوتاه مدت و تحت فشار بالا هستند که می تواند استرس زیادی برای آنها ایجاد کند که به نوبۀ خود آثار مخربی بر رشد و سلامت آبزیان دارد. در آزمایش های انجام شده در این راستا، میزان کورتیزول (هورمون استرس) موجود در بافت های ماهی ها اندازه گرفته شده و مشخص شد گروه هایی که تحت مداخلۀ پروبیوتیک ها بودند، علاوه بر بالاتر بودن نرخ رشد، سطح کورتیزول بسیار کمتری نیز در میان بافت ها نسبت به گروه کنترل داشتند. در آزمایش دیگری نیز که در آن ماهی ها را در شرایط استرس گرمایی قرار می دادند، مشاهده شد که پروبیوتیک ها مقاومت و تحمل ماهی ها را نسبت به استرس افزایش می دهند. این آزمایش ها و دیگر مطالعات مشابه، همگی گویای این موضوع هستند که می توان از پروبیوتیک ها در فعالیت هایی که استرس آبزیان را برمی انگیزند، از جمله جابجایی، تغییرات دمای آب، و دستکاری های دوره ای، برای به حداقل رساندن استرس و آسیب های آن بهره گرفت.

6. تاثیر بر تولیدمثل گونه های مختلف آبزیان

گونه های مولد آبزیان در فصول تولیدمثل، نیازهای تغذیه ای بالایی دارند. توانایی باروری به عوامل مختلفی از جمله میزان چربی، پروتئین، اسیدهای چرب، ویتامین C و E و کاروتنوئیدهای موجود در بدن بستگی دارد. پرورش دهندگان معمولا برای تامین این نیاز غذایی، از محصولات جانبی دریایی (آبزیان دیگر) استفاده می کنند. خوراک غنی شده با این مواد، با اینکه برای آبزیان مفید است، اما معمولا اثربخشی محدودی دارد و نیاز غذایی آبزیان را به طور کامل برطرف نمی کند، و همچنین احتمال انتقال برخی عوامل بیماری زا از جمله آلودگی های انگلی، باکتریایی، و ویروسی به آبزیان نیز وجود دارد. علاوه بر این، مطالعات متعددی اثربخشی پروبیوتیک ها را در افزایش قدرت باروری و تعداد تخم ها، و همچنین کاهش بچه‌ماهی های مرده و دفرمه تایید کرده اند.

پری بیوتیک ها

پری بیوتیک ها مواد مغذی غیرقابل هضمی هستند که باعث افزایش مقاومت نسبت به بیماری ها شده و آثار مثبتی بر روی دستگاه گوارش میزبان و سیستم ایمنی بر جای می گذارند. این مواد، توسط آنزیم های گوارشی تجزیه نمی شوند و در عوض به صورت انتخابی، به باکتری های مفید روده غذارسانی کرده و رشد و فعالیت آنها را بهبود می بخشند. پری بیوتیک ها به صورت طبیعی در برخی مواد غذایی وجود دارند و می توانند به صورت کنسانتره های صنعتی مجزا نیز مورد استفاده قرار گیرند.

پری بیوتیک و پروبیوتیک، در کنار یکدیگر

استفاده از پری بیوتیک ها و پروبیوتیک ها (که از مجموعۀ آنها با نام سین بیوتیک یاد می شود) به عنوان افزودنی غذای در صنعت پرورش حیوانات و به طور خاص آبزیان، یک راهکار بسیار مفید و بی ضرر است که با بهبود عملکرد میکروب های گوارشی، با پاتوژن های محیطی مقابله، عملکرد سیستم ایمنی را تقویت، و به رشد بهتر آبزیان کمک می کند.

مکمل سین بیوتیک MLC محصول ماکیان دام پارس حاوی ترکیب قدرتمندی از میلیون ها باکتری مفید لاکتوباسیلوس کازئی و پری بیوتیک اختصاصی آن، دکستران است که باعث بازسازی و تنظیم فلور میکروبی، بهبود هضم و جذب و تقویت سیستم گوارش و سیستم ایمنی می شود.

لاکتوباسیلوس کازئی پروبیوتیکی بسیار مقاوم است که می تواند بدون آسیب از محیط اسیدی دستگاه گوارش عبور کرده و در کانت بسیار بالا در روده جایگزین شود. مصرف پروبیوتیک لاکتوباسیلوس کازئی در کنار پری بیوتیک اختصاصی دکستران در محصول MLC سبب بازگشت تعادل فلور میکروبی دستگاه گوارش و افزایش باکتری های مفید روده می شود. پس از بازسازی فلور میکروبی و کاهش جمعیت میکروارگانیسم­‌های مضر، میزان هضم و جذب مواد غذایی افزایش یافته و باعث بهبود رشد و افزایش وزن ماهی می گردد. همچنین این محصول سبب تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از بروز بیماری های عفونی و مشکلات گوارشی نظیر اسهال و یبوست می گردد.

مقدار مصرف برای آبزیان: 200 گرم در هر تن خوراک در روز (2 گرم به ازای هر 100 کیلوگرم وزن بدن)