ضدعفونی خوراک دام و طیور همیشه یکی از مهم ترین اقدامات مدیریتی در پرورش حیوانات است. این کار از تشکیل مایکوتوکسین ها و سایر ترکیبات زیستی که منجر به آلودگی و کاهش کیفیت خوراک در طی انبار کردن می شوند، جلوگیری می نماید. هدف اکثر ترکیباتی که برای ضدعفونی خوراک طیور استفاده می شوند، محدود کردن رشد و کاهش تعداد سالمونلا در خوراک می باشد. علاوه بر سالمونلا، معمولا مهم ترین باکتری هایی که باعث آلودگی خوراک می شوند شامل کمپیلوباکتر (Campylobacter)، کلستریدیوم پرفرنژنس (Clostridium perfringens) و اشرشیا کولی (E.coli) هستند. علاوه بر باکتری های پاتوژن، خوراک ممکن است حامل مقاومت ضد میکروبی (ناشی از باکتری های موجود در خوراک)، ویروس های خطرناک یا قارچ های تولید کننده مایکوتوکسین باشد. این که مواد خام خوراک طیور کاملا استریل باشد، انتظاری غیر منطقی است.
طی پلت کردن، خوراک له شده به پلت های فشرده تبدیل می شود؛ بنابراین گرد و خاک و هدر رفت غذا کاهش می یابد و میکروب های خوراک هم کم می شوند اما به طور کامل از بین نمی روند. در طی پلت کردن، خوراک تحت تاثیر فشار و بخار، مانند فرایند استریلیزاسیون در اتوکلاو، قرار می گیرد اما این شرایط به گونه ای تنظیم می شود که مواد مغذی خوراک از بین نروند. بنابراین، در شرایط پلت کردن طول دوره بخار دهی و حرارت آن از فرایند استریلیزاسیون کمتر ولی فشار وارده بیشتر می باشد. در نتیجه پلت کردن با استریلیزاسیون متفاوت است و با اینکه پلت کردن جمعیت میکروبی خوراک را کاهش می دهد اما آن را به طور کامل از بین نمی برد. بنابراین میکروب های باقی مانده بسته به شرایط انتقال، انبار و میزان رطوبت داخل کیسه های خوراک، تکثیر شده و افزایش می یابند. استفاده از درجه حرارت بیشتر در فرایند پلت کردن ممکن است به مواد مغذی موجود در خوراک آسیب برساند اما هم چنان استریل شدن خوراک را هم تضمین نمی کند. بنابراین در پرورش طیور، ضدعفونی کردن خوراک امری لازم و ضروری می باشد.
ترکیباتی مثل فرمالدهید از جمله رایج ترین ضدعفونی کننده های خوراک می باشند. از فرمالدهید به عنوان افزودنی خوراک ضد میکروبی استفاده می کنند. ترکیبات آلدهیدی مثل فرمالدهید در خوراک طیور به عنوان عامل فیکس کننده، ضد باکتری و ضد قارچ عمل می کنند. با این حال اتحادیه اروپا از سال 2017 میلادی، استفاده از ضدعفونی کننده ها بر پایه فرمالدهید را ممنوع کرده است.
سازمان ایمنی غذای اروپا (EFSA) در تاریخ های 28 ژانویه و 1 ژوئیه 2014 به این نتیجه رسید که فرمالدئید برای گونه های مختلف حیوانات مثل جوجه های گوشتی، مرغ های تخمگذار، بلدرچین ژاپنی و خوک (از شیر گرفته شده) می تواند در غلظت های خاصی ایمن و بی خطر باشد اما نمی توان این غلظت بی خطر را برای همه گونه ها، از جمله تمام انواع طیور، به طور ثابت تعیین نمود. هم چنین تعیین غلظتی از فرمالدئید که برای تولید مثل طیور و سایر حیوانات بی خطر باشد هم از طریق مطالعات و اطلاعات موجود ممکن نیست. از طرفی فرمالدئید برای افرادی که با آن سر و کار دارند هم خطرناک می باشد. فرمالدهید ماده ای سمی و به شدت محرک بوده و باعث آسیب شدید به پوست، دستگاه تنفس و چشم ها می شود. عملا هیچ غلظتی از فرمالدهید برای پوست، چشم و دستگاه تنفس امن محسوب نمی گردد. در حالی که تحریک موضعی با غلظت های بالای فرمالدهید به شدت سرطان‌زا می باشد، حضور در غلظت‌های کمتر فرمالدئید نیز می تواند سبب اتصال آن با پیوند کووالانسی به DNA و جهش شود؛ بنابراین حتی غلظت کم فرمالدهید هم کاملا امن و بی خطر نیست. از دیگر عوارض مواجهه با فرمالدهید می توان به لوکمی، نکروز مخاط دستگاه گوارش، آسیب به بافت کبد، تورم، نکروز و سیروز کبد و بیماری های کلیوی اشاره نمود. هم چنین فرمالدهید به دلیل ایجاد استرس اکسیداتیو منجر به آسیب دستگاه تولید مثلی نیز می گردد. بنابراین با توجه به خطرات و اثرات منفی استفاده از فرمالدهید به عنوان افزودنی خوراک برای کارکنان مزرعه، حیوانات و مصرف کنندگان مصرف ضدعفونی کننده های بر پایه فرمالدهید ممنوع اعلام گشته است. به همین دلیل هم تلاش های زیادی به منظور یافتن جایگزین برای فرمالدهید انجام شده است.
ویژگی های یک ضدعفونی کننده خوراک مناسب چیست؟
- باید در حضور ترکیبات ارگانیک موجود در خوراک اثرگذاری خود را حفظ کند
- دوز موثر آن نباید سمی باشد یا باقیمانده بافتی به جای بگذارد
- قوانینی مبنی بر منع مصرف آن ماده وجود نداشته باشد
- امنیت کارکنان هنگام کار با آن ماده تضمین شده باشد
از کدام ترکیبات گیاهی و طبیعی می توان برای ضدعفونی خوراک طیور استفاده نمود؟
آلیسین
آلیسین ترکیبی فرار و حاوی گوگرد است که در گونه های سیر یافت می شود. این ماده به طور طبیعی دارای اثرات ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی است و از ديرباز به عنوان يك ماده گندزدا مورد مصرف قرار می گرفته است. آلیسین بر طیف وسیعی از باکتری‌های گرم منفی و گرم مثبت (از جمله اشریشیا، سالمونلا، استافیلوکوک، استرپتوکوک، کلبسیلا، پروتئوس، باسیلوس و کلستریدیوم)، قارچ ها (به ویژه در برابر کاندیدا آلبیکنز)، انگل ها (از جمله برخی از انگل های تک یاخته ای اصلی روده) و ویروس ها موثر است و مانع رشد و تکثیر آن ها می گردد. اثر ضد میکروبی آلیسین به دلیل واکنش شیمیایی آن با گروه های تیول آنزیم های های وابسته به سولفیدریل از جمله الکل دهیدروژناز، تیوردوکسین ردوکتاز و RNA پلیمراز است. آلیسین همچنین به واسطه گروه تيوسولفونات توانايي اتصال به گروه هاي تيول پروتئین ها را دارد که باعث تخريب انواع پروتئين ها و آنزيم هاي مهم ميكروبی و در نهایت مرگ آنها مي شود. آلیسین همچنین به عنوان یک آنتی اکسیدان کارآمد عمل می کند. در واقع، خواص آنتی اکسیدانی آلیسین را می توان بر اساس مهار رادیکال های هیدروکسیل و سوپراکسید توضیح داد. آلیسین هم چنین با تقویت سیستم ایمنی و تحریک ماکروفاژها سبب افزايش سنتز نيتريك اكسايد توسط آنها می شود و از این طریق نیز اثرات ضدمیکروبی خد را ایفا می کند.
پیپرین
پیپرین آلکالوئیدی از فلفل سیاه با فواید متعدد از جمله خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی، محافظت کبدی، ضد میکروبی و مهارآنزیم های متابولیزه کننده است. این ترکیب فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و گلوتاتیون ردوکتاز را افزایش و بالعکس فعال سازی کاسپاز 3 و ROS را کاهش می دهد و با جلوگیری از کاهش گلوتاتیون و بازیابی سطوح سیتوکسین، عملکرد آنتی اکسیدانی افزایش می یابد. پیپرین آسیب های التهابی را از طریق مکانیسم های مختلف کاهش می دهد. این مکانیسم ها شامل (الف) کاهش موثر IL-1β و IL-6، و بیان بیش از حد TNF-α، (ب) افزایش بیان IL-10، (ج) کاهش بیان TLR-2 و TLR-4، و (د) مهارسطوح NF-κB و MAPKs است.
یکی از مهم ترین اثرات پیپیرین تاثیر آن بر هضم و جذب مواد غذایی است که در صنعت طیور بسیار حائز اهمیت می باشد. پیپرین بر متابولیسم کلسترول و اسیدهای صفراوی تاثیر می گذارد، باعث تسریع متابولیسم لیپید و پراکسیداسیون لیپیدها می شود.
این ترکیب آلکالوییدی تاثیرات قابل توجهی بر فعالیت لیپاز پانکراس، آمیلاز، تریپسین و کیموتریپسین دارد و موجب تغییرات آنزیمی محرک فعالیت لوسین آمینو پپتیداز و گلیسیل گلیسین دی پپتیداز می گردد. شواهد نشان می دهد که پیپرین موجب افزایش طول میکروویلی‌های روده شده و از این طریق سبب افزایش جذب مواد غذایی می شود. از سوی دیگر اثرات مثبت پیپرین بر سلامت کبد نیز قابل ذکر است. این ترکیب آلکالوئیدی سطوح آلانین آمینوترانسفراز و کلسترول را کاهش داده و بر بیومارکرهای سلامت کبدی موثر است.
كوركومين
كوركومين كاروتنوئيد گزانتوفيلي و تركيب موثره اصلي زردچوبه مـي باشـد. از جمله خواص اصلی این ترکیب اثرات ضدالتهابی، ضد میکروبی و درمان آرتریت روماتوئید است. کورکومین با ایجاد اختلال در پروفیلامنت های FtsZ که در تقسیم باکتری تقش دارد تکثیر سلول های باکتریایی را مهار می کند و خواص ضد میکروبی خود را اعمال می کنند. یکی دیگر از ویژگی های مهم کورکومین خاصیت آنتی اکسیدانی آن است که به حضور گروه هاي فنوليك و دي كتون نسبت داده شده است. فعالیت ضدالتهابی کورکومین از طریق مهار و سرکوب سنتز پروستاگلاندین ها و مهارCOX-2 ،LOX ،iNOS و تولید سایتوکاین هایی مانند اینترفرون گاما و عامل نکروز دهنده (NF-κB) اعمال می شود. داده هاي حاصل از تحقیقات نشان می دهد که کورکومین مانع از فعالیت NF-κB در سلول های مختلف می شود. خاصیت آنتی اکسیدانی کوركومين سبب بهبود عملكرد كبد مي گردد. اثر كوركومين بر كاهش آسيب اكسيداتيو القا شده به كبد در آزمایشات مختلف مشاهده شده است. كوركومين فعاليت گلوتاتيون اس ترانسفراز را افزایش می دهد، از این رو گلوتاتيون با سموم متصل شده و سبب افزایش سم زدایی از کبد می گردد.
از آنجا که ساختار روده كوچك نقش حياتي در هضم و جذب مواد مغذي دارد، همراه سازی جيره با تركيبات فنولي، مانند كوركومين، سبب كاهش التهاب روده، افزايش قابليت هضم مواد مغذي و فعاليت متابوليكي می شود و در جيره جوجه هاي گوشتي، سبب افزايش ارتفاع پرزها، تحريك ترشح اسيدهاي صفراوي و فعاليت ليپاز، آميلاز و پروتئاز، كه نقش مهمي در سوخت و ساز بدن و تسريع هضم دارند، مي گردد.
قابل ذکر است که کورکومین باعث بهبود عملکرد ایمنی نیز می شود و می تواند فعالیت سلول های ماکروفاژ، نوتروفیل و دندریتیک سل ها را تغییر دهد. افزودن آن در جیره طیور باعث افزایش تیتر آنتی بادی در سرم جوجه ها می شود.
اسید های ارگانیک
اسیدهای ارگانیک شــامل اسیدهاي چرب کوتاه زنجیره، اسیدهاي چرب فرار و اسیدهاي کربوکسیلیک ضعیف مـی باشـند که در بدن حیوانات تولید می گردند و منشا آلی دارند. سال هاست که از این اسید ها به منظور افزایش نگهداری خوراک در برابر فساد میکروبی استفاده می شود. در دهه های اخیر از این اسیدها به عنوان افزودنی در تغذیه دام و طیور نیز بهره مند می شوند.
از آنجایی که pH دستگاه گوارش تاثیر مستقیمی بر جمعیت میکروفلورهای آن دارد هرگونه تغییر در pH می تواند باعث ایجاد بیماری و رشد پاتوژن ها شود بنابراین pH ایده آل بـراي حفظ تعـادل جمعیـت باکتریـایی دسـتگاه گـوارش لازم اسـت.
به همین دلیل افزودن اسیدهای آلی به خوراك، براي پایین آوردن pH خوراك و سیتوپلاسم میکــروب هــا بــه منظــور محــدود کــردن رشـد بــاکتري هــاي بیمــاريزاي روده اي الزامی است. مكانيسم عمل اسيدهاي آلي در از بين بردن باکتري ها، به توانایی عبور آنها از غشاي سلول باکتري مربوط مي شود. اسيدهاي آلي مي توانند به صورت محلول در چربي و يا به کمک ناقل، از ديواره سلولي باکتري ها عبور نمايند. پس از عبور از ديواره سلولي باکتري و وارد شدن به داخل سلول، اين اسيدها به يون هاي سازنده خود تجزيه مي شوند. يون هیدروژن با کاهش pH داخل سلول، سبب مي شود تا باکتري جهت حفظ پتانسیل سلول، این یون ها را به بيرون انتقال دهد. از این رو باکتری مجبور به صرف انرژي مي باشد. این روند تا جایی ادامه پيدا می کند که باکتري مجبور به استفاده کامل از ذخائر انرژي درون سلولي، براي تعديل pH داخل سلول می گردد. بنابراین باکتری قادر به تامین انرژی برای اهداف رشد و تقسیم نخواهد بود و از بین می رود. از سوی دیگر آنیون های درون سلول نیز بر DNA تاثیر می گذارند و از ساخت پروتئین ها جلوگیری می کنند. قابل ذکر است که با کاهش فعالیت میکروبی میزان دفع نیتروژن کاهش می یابد. اسيدهاي آلي مي توانند از يک سو رقابت باکتري های روده با ميزبان براي استفاده مواد مغذي قابل دسترس را کاهش دهند و از سوی ديگر، با کاهش جمعيت باکتري هاي مضر، توليد متابوليت هایی مانند آمونيوم و آمین ها را کاهش دهند. بنابراین اسیدهای آلی خوراک طیور، در کاهش تولید آمونیاک سالن های مرغداری بسیار موثر هستند.
آنتی آمونیوم اکسترا، یک ضد عفونی کننده خوراک کاملا طبیعی بوده که دارای آلیسین، پیپرین، کورکومین و اسیدهای ارگانیک به همراه یک جزء معدنی پتنت می باشد. ترکیبات معدنی به کار رفته در آنتی آمونیوم اکسترا نیز در راستای تقویت اثرگذاری این محصول عمل می کنند. بنابراین به راحتی می توان محصول طبیعی آنتی آمونیوم اکسترا را جایگزین ضدعفونی کننده های شیمیایی بر پایه فرمالدهید نمود. این محصول کاملا بی خطر بوده و هیچگونه باقیمانده بافتی نداشته، به همین دلیل نیازی به دوره پرهیز از مصرف هم ندارد و سلامت و امنیت زنجیره غذایی را به خوبی تامین می کند.
برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.
برای خرید محصول اینجا کلیک کنید.
برای اطلاعات بیشتر در مورد مطالعه فارمی محصول اینجا کلیک کنید.
