تقویت سیستم ایمنی طیور؛ ویژگی های یک داروی مناسب

سیستم ایمنی از غشا های مختلف (پوست، اپیتلیوم و مخاطات)، سلول ها و مولکول هایی تشکیل شده که نقش آنها حذف عوامل بیماری زا و یا سلول های سرطانی می باشد. طیور در طی دوره پرورش خود با عوامل استرس زا و بیماری های عفونی مختلفی مواجه می شوند که ایمنی ذاتی و اکتسابی آنها را مختل می کند، سلامت عمومی و رفاه پرنده را به هم می زند و پتانسیل ژنتیکی آنها برای داشتن تولید کافی را کاهش می دهد. ایمنی طیور می تواند تحت تاثیر وقایع فیزیولوژیک استرس زای مرتبط با هچ و یا فاکتور های محیطی در طی هفته اول زندگی قرار بگیرد. هم چنین عواملی از قبیل مواجهه با آمونیاک، مایکوتوکسین های موجود در خوراک و تغذیه نامناسب هم می توانند ایمنی طیور را مختل کنند. به علاوه بیماری هایی از قبیل کم خونی عفونی ماکیان، بیماری بورس عفونی و مارک هم از جمله بیماری های عفونی اصلی ای هستند که منجر به افزایش حساسیت پرنده به سایر بیماری های ویروسی، باکتریایی و انگلی می شوند و ایمنی ناشی از واکسن را هم مختل می کنند. 

با توجه به هزینه های بالای درمان بیماری ها و پیامد های منفی آنها بر سلامت طیور، پیشگیری همیشه به درمان ارجحیت دارد. با توجه به نقش اصلی سیستم ایمنی در پیشگیری از بیماری ها و داشتن رشد بهینه، هدف اصلی در صنعت طیور، بهبود و تقویت سیستم ایمنی طیور می باشد چرا که این امر منجر به مقابله با عوامل بیماری زا، تقویت پاسخ به واکسیناسیون و بهبود عملکرد می شود.

هنگام انتخاب یک محصول تقویت کننده ایمنی برای طیور باید به چه ویژگی هایی توجه کنیم؟

• ماده موثره به کار رفته در این محصول چیست؟
• آیا این محصول به طور اختصاصی تنها سیستم ایمنی را تحریک می کند یا در کنار فواید و خواص دیگر، به طور جانبی و غیر اختصاصی موجب تقویت ایمنی نیز می گردد؟
• این محصول از طریق چه مکانیسمی سبب تقویت و بهبود سیستم ایمنی می گردد؟
• آیا محصول مورد نظر تمام بخش های سیستم ایمنی (ایمنی سلولی، همورال و موضعی) را تحریک می کند؟
• آیا در رابطه با عملکرد و اثر محصول در رابطه با تقویت و بهبود سیستم ایمنی آزمایش و مطالعه علمی صورت گرفته است؟
• در رابطه با قیمت و هزینه نیز باید به این نکته توجه نمود که محصولاتی که به صورت اختصاصی سبب تقویت ایمنی می شوند، در مقایسه با محصولاتی که در کنار سایر خواص و فواید خود به طور غیر اختصاصی ایمنی را نیز بهبود می بخشند، اثرات بهتر و قوی تری دارند؛ در نتیجه هزینه کردن برای محصولات اختصاصی منطقی تر می باشد.

چه ترکیباتی می توانند سبب تقویت ایمنی طیور شوند؟

ویتامین A

ویتامین A دارای فواید متعددی می باشد که مهم ترین آنها عبارتند از: تقویت بینایی، توسعه و حفظ یکنواختی و سلامت بافت های مخاطی و اپیتلیوم. به علاوه، در کنار این فواید ویتامین A می تواند به تقویت ایمنی طیور نیز کمک کند. این ویتامین می تواند منجر به تقویت ایمنی مخاطی شود و حضور آن در جیره برای تولید مقادیر کافی ایمونوگلوبولین A به منظور تقویت دفاع مخاطی در برابر میکروب ها مهم می باشد. هم چنین تولید رادیکال های آزاد را در طیور کاهش می دهد. هم چنین در دوز های بالا می تواند اثر ضد التهابی داشته باشد در حالی که در دوز های پایین منجر به تحریک سیستم ایمنی می گردد. بنابراین نوع اثر آن بر سیستم ایمنی به صورت وابسته به دوز می باشد. کمبود ویتامین A در طیور نیز منجر به اختلال در ایمنی ذاتی و اکتسابی می شود.

ویتامین D

ویتامین D در طیور برای متابولیسم کلسیم و فسفر، داشتن اسکلت طبیعی و حفظ کیفیت پوسته تخم مرغ ضروری می باشد. در کنار این اثر ویتامین D دارای اثرات ضد التهابی است و باعث کاهش سطح سایتوکاین های پیش التهابی مثل اینترلوکین 1 بتا (IL-1β) در ماکروفاژ های طیور می شود و از طریق اثرات ضد التهابی خود منجر به تنظیم ایمنی می گردد. به علاوه پرولیفراسیون لنفوسیت های T را هم تنظیم می کند و باعث افزایش تولید آنتی بادی در پاسخ به واکسن می شود.

ویتامین E

 مهم ترین ویژگی ویتامین E اثر آنتی اکسیدانی آن می باشد. ویتامین E در طیور برای رشد و عملکرد تولید مثلی ضروری است. به علاوه برای حفظ و سلامت ساختار بافت ها، توسعه سیستم عصبی و افزایش ارزش غذایی گوشت و تخم مرغ می شود. علاوه بر این اثرات مثبت ویتامین E می تواند بر ایمنی طیور هم تاثیر بگذارد. این ویتامین علاوه بر اثرات آنتی اکسیدانی قادر به تنظیم پاسخ های التهابی است و تعداد و عملکرد سلول های ایمنی را افزایش می دهد و سبب تحریک تولید آنتی بادی در پاسخ به واکسیناسیون می شود و با تقویت ایمنی اکتسابی منجر به افزایش مقاومت در برابر بیماری های عفونی می شود.

ویتامین C

یکی از مهم ترین کاربرد های ویتامین C در طیور برای مقابله با اثرات مخرب استرس گرمایی بر عملکرد تولیدی طیور می باشد که در این حالت منجر به افزایش وزن گیری، تقویت پاسخ های ایمنی و سایر اثرات مثبت بر عملکرد طیور می شود. ویتامین C به دلیل این که قادر به دادن الکترون است ویژگی های آنتی اکسیدانی قابل توجهی دارد و از این طریق از انواع سلول ها، از جمله لنفوسیت ها، در برابر آسیب ناشی از رادیکال های آزاد که در نتیجه توکسین ها و عفونت ها ایجاد می شوند، محافظت می کند. به علاوه اثرات ضد التهابی هم دارد به همین دلیل می تواند در موارد استرس اکسیداتیو، عفونت ها و التهاب طیور نیز موثر واقع شود.

همان طور که اشاره شد این ویتامین ها در کنار کاربرد های اصلی و فواید متعدد خود، به عنوان یک فایده جانبی قادر به تقویت ایمنی نیز می باشند اما در کل یک ترکیب اختصاصی برای بهبود و تقویت ایمنی محسوب نمی شوند. به علاوه سوال های زیادی در مورد استفاده از ویتامین ها در جیره طیور وجود دارد. برای مثال مطالعاتی که در این مورد انجام شده اند، نتایج ضد و نقیضی با یکدیگر دارند که می تواند نشان دهنده اثر وابسته به دوز برخی از این ویتامین ها باشد.

سلنیوم

سلنیوم با وجود اینکه به مقادیر کم برای طیور لازم است، اما یکی از فاکتور های حیاتی و ضروری در جیره آنها محسوب می شود و از جمله آنتی اکسیدان های طبیعی موجود در خوراک و جزء جدا نشدنی سلنوپروتئین می باشد که در تنظیم بسیاری از فرایند های فیزیولوژیک بدن طیور نقش دارند. از آن جایی که سلنیوم در ساختار آنزیم آنتی اکسیدانی داخل سلولی گلوتاتیون پراکسیداز (GPx) وجود دارد، بنابراین نقش مهمی در دفاع آنتی اکسیدانی ایفا می کند. سلولی های سیستم ایمنی در مقایسه با سایر سلول ها رادیکال های آزاد بیشتری تولید می کنند تا عوامل بیماری زا را از بین ببرند. سلنیوم از پراکسیداسیون آراشیدونیک اسید جلوگیری می کند و از سلول های ایمنی و بافت ها در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می کند. هم چنین نقش مهمی در تولید گلوتاتیون پراکسیداز (GPx) بر عهده دارد و از این طریق منجر به بهبود سیستم ایمنی، تحریک تولید گلبول های سفید و فعالیت تیموس می شود.

پری بیوتیک ها

پری بیوتیک ها یکی دیگر از ترکیباتی می باشند که می توانند علاوه بر بهبود وضعیت گوارشی برای تقویت ایمنی و کاهش بیماری های گوارشی در طیور نیز استفاده شوند. این ترکیبات می توانند ایمنی موضعی و عملکرد دفاعی پرنده را تقویت کنند و تلفات ناشی از پاتوژن ها را در آنها کاهش بدهند. آنها با افزایش تعداد باکتری های تولید کننده اسید لاکتیک در روده حذف رقابتی پاتوژن های موجود در دستگاه گوارش را افزایش می دهند و با افزایش اسیدیته روده، عفونت های گوارشی را در طیور کاهش می دهند. هم چنین با تقویت پاسخ های ایمنی به حذف عفونت سرعت می بخشند. برای مثال، پری بیوتیک ها می توانند به طور مستقیم با سلول های ایمنی روده واکنش بدهند و آنها را تحریک کنند و یا به طور غیر مستقیم با کلونیزاسیون باکتری های مفید و متابولیت های آنها با سلول های ایمنی واکنش بدهند. مصرف پری بیوتیک ها می تواند تعداد باکتری های مضر مثل استرپتوکوکوس ها و استافیلوکوکوس ها را کاهش بدهد وسبب تقویت ایمنی موضعی در روده می گردد.

ایمونوپروپوفیت

داروی تقویت کننده ایمنی کاملا طبیعی ایمونوپروپوفیت از عصاره گیاهان سرخارگل (اکیناسه)، پروپولیس و شیرین بیان تشکیل شده است.

گیاه Echinacea purpurea که گل مخروطی بنفش نیز نامیده می شود، به عنوان تعدیل کننده سیستم ایمنی در نظر گرفته می شود. در تحقیقات متعدد مشخص شده که سرخارگل توانایی مهار RNAویروس های غشاء دار را دارد که نشان دهنده پتانسیل چند عملکردی این گیاه است. گیاه اکیناسه خاصیت ضد آنفولانزا نیز دارد و باعث مهار هماگلوتینین و نورآمینیداز ویروس می شود که هر دو برای ورود ویروس به سلول و انتشار آن ضروری هستند و به طور کلی هم خاصیت ویروسیدال دارد. با توجه به عدم مشاهده مقاومت ویروسی در نسل ‌های بعدی ویروس ‌های تیمار شده با عصاره اکیناسه استفاده مداوم از این عصاره برخلاف داروهای ضد ویروس موجود، موجب تولید گونه ‌های مقاوم ویروس نمی شود. از آن جایی که عصاره اکیناسه تأثیر زیادی علیه ویروس‌ های درون سلولی ندارد، این عصاره می‌تواند طی تماس‌ های اولیه با ویروس اثر خود را اعمال نماید. به این معنی که در آغاز و شروع عفونت یا طی انتقال ویروس از سلول‌ های آلوده به سلول ‌های دیگر، می‌تواند بر ویروس اثر کند. اثرات این گیاه در تحریک سیستم ایمنی و ارتقای قدرت دفاعی بدن، از طریق افزایش فعال کردن فاگوسیتوز، تحریک فیبروبلاست ها، افزایش فعالیت لکوسیت ها و افزایش تولید سیتوکین ها بروز می یابد. اثرات ضد التهابی گیاه نیز در تنظیم پاسخ ایمنی بدن در سرکوب عفونت و ممانعت از طوفان سایتوکاینی موثر است. از سوی دیگر بررسی های متعددی وجود دارد که نشان می دهد سرخارگل تولید کموکاین‌ها و سایتوکاین‌ها را با توجه به وضعیت ایمنی فعلی، مانند پاسخ‌دهی به محرک‌های بیرونی، حساسیت به عفونت‌های ویروسی و قرار گرفتن در معرض استرس، تنظیم می‌کند. آرابینوگالاکتان موجود در این گیاه نیز محرک و تنظیم کننده سیستم کمپلمان می باشد. در نتیجه مکمل سرخارگل در هنگام استرس های بدنی  باعث  افزایش تکثیر لنفوسیت های  B، تعداد لکوسیت ها و افزایش سطح سرمی ایمونوگلوبولین ها می شود و پاسخ ایمنی را با کنترل فعالیت سلول‌های NK برای تعدیل سیستم ایمنی، بهبود می بخشد.

بخش عمده ای از عصاره گیاه شیرین بیان شامل ساپونین های تری ترپن (به عنوان مثال، گلیسیریزین و اسید گلیسیرتینیک)، فلاونوئیدها (لیکوریتین، ایزوفلاونوئیدها و فرمونونتین) قندها، نشاسته، اسیدهای آمینه، آسکوربیک اسید، تانن، کولین، کومارین و فیتواسترول است. اجزای فعال شیرین بیان و عصاره های آن دارای عملکردهای ضدالتهابی؛ تنظیم کننده سیستم ایمنی و ضد ویروسی هستند و می توانند با تعدیل پاسخ های ایمنی همورال و سلولی، ایمنی طیور را افزایش داده، از بیماری های ویروسی جلوگیری کرده و در درمان تکمیلی بیماری های ویروسی نقش داشته باشند. طبق تحقیقات صورت گرفته ماده موثره گلیسیریزیک اسید موجود در ساپونین گیاه شیرین بیان با ایجاد اختلال در تکثیر DNA و RNA ویروسی و جلوگیری از خروج ویریون از کپسید فعالیت ضد ویروسی خود را نشان می دهد. شیرین بیان از طریق افزایش ترشح موکوس و همچنین فعالیت ضد پپسینی خود سبب بهبود التهابات گوارشی و تنفسی نیز می شود.

بره موم یا پروپولیس به طور کلی به عنوان چسب زنبور عسل شناخته می شود. بره موم را می توان به عنوان یک داروی طبیعی ضد التهابی قوی در نظر گرفت که بر انواع مختلف پاسخ های ایمنی از طریق تنظیم ایمنی تأثیر می گذارد. فن اتیل استر کافئیک اسید (CAPE) به عنوان یک جزء فعال بره موم زنبور عسل، با فعالیت های ضد التهابی، ضد ویروسی و ضد سرطانی شناسایی شده است. از آن جایی که اکسید نیتریک (NO) سنتز شده توسط نیتریک اکسید سنتاز (iNOS) در تخریب بافت التهابی و خودایمنی نقش دارد، تعدیل سنتز یا عمل NO یک رویکرد جدید برای درمان بیماری‌های التهابی و خودایمنی است. نتایج نشان می‌دهد که CAPE با مهار بیان ژن iNOS  در سطح رونویسی از طریق سرکوب فعال‌سازی  NF-kB، و با مهار مستقیم فعالیت کاتالیزوری  iNOS، اثر ضدالتهابی خود را اعمال می کند. از سوی دیگر اسید کافئیک آنتی اکسیدانی کارآمد است که سطح فعالیت پروتئین Rac1 GTPase را کاهش می دهد و به دنبال آن فعالیت NADPH اکسیداز کاهش می یابد. مطالعات نشان می دهد که پروپولیس از طریق کاهش تولید گونه های فعال اکسیژن (ROS) و NO همراه با کاهش بیان   COX-2، IL-1β ،IL-6، سطوح نشانگرهای التهابی فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-α) و عامل آپوپتوز (Foxo3)، پاسخ التهابی را کاهش می دهد در نتیجه وضعیت آنتی اکسیدانی مکمل های پروپولیس بهبود چشمگیری می یابد. از سوی دیگر مطالعات در حوزه طیور نشان می دهد که جیره بر پایه بره موم تیتر آنتی بادی علیه واکسن را به طور معناداری افزایش می دهد و ایمنی سلولی و خونی با تکثیر لنفوسیت های B و T افزایش چشمگیری داشته است. 

در مجموع محصول ایمونوپروپوفیت به طور اختصاصی با تقویت ایمنی سلولی و همورال و اثرات ضد ویروسی خود منجر به کاهش شدت، میزان و مدت تلفات، جلوگیری از دفع و انتشار ویروس در گله و بهبود عملکرد طیور می شود.

برای اطلاعات بیشتر در مورد مطالعه فارمی ایمونوپروپوفیت اینجا کلیک کنید.

برای اطلاعات بیشتر در مورد محصول ایمونوپروپوفیت اینجا کلیک کنید. 

برای خرید محصول ایمونوپروپوفیت اینجا کلیک کنید.