استرس گرمایی در گاو شیری؛ علائم، پیشگیری و درمان

استرس گرمایی

با توجه به مسئله گرمایش زمین و غالب بودن آب و هوای گرم در ایران؛  یکی از مهم ترین مشکلات حال حاضر دامداری های ما، کنترل استرس گرمایی است. حساس ترین گاو ها نسبت به تغییرات دمایی، گاوهای شیری هستند و به طرق زیر به تنش گرمایی پاسخ میدهند:

• افت توليد
• افت كيفيت شير
• کاهش باروری
• کاهش سیستم ایمنی و بروز بیماری های مختلف

سه منبع اصلی حرارتی برای گاوها وجود دارد: (1) حرارت محیط و (2) حرارت حاصل از سوخت و ساز مواد غذایی در بدن دام (3) تولید شیر و گوساله آوری

زمانی که دمای هوا بطور ناگهانی و یا بیشتر از سطح تحمل بدن حیوان باال می رود، بدن تعادل خود را از دست داده و موجب کاهش اشتها و تولید خواهد شد.

تعریف استرس گرمایی در گاو شیری

در یک گاو شیری دمای ایده آل که هیچگونه اثر منفی بر تولیدات آن نداشته باشد، بین 4 تا 24 درجه سانتی گراد است که ناحیه آسایش دمایی نامیده می شود. استرس گرمایی زمانی ایجاد میشود که بار حرارتی گاو شیری بیشتر از توانایی آن در دفع حرارت باشد. این استرس گرمایی به دما و رطوبت بستگی دارد. در دمای بالای 25 درجه سانتی گراد يا حتی بالای 20 درجه سانتی گراد، گاو دچار استرس گرمایی میشود و وضعیت سلامت و عملکردی آن به خطر می افتد.

اثرات عمومی استرس گرمایی در گاو شیری

• تاکی پنه یا افزایش تعداد تنفس 

نرخ تنفس طبیعی برای گاوهای شیری بالغ از 40 تا 60 تنفس در دقیقه متغیر است. اگر تعداد تنفس 10 درصد گاوهای گله شما بیش از 100 ضربه در دقیقه باشند، وضعیت اورژانسی تلقی می شود و باید اقدامات فوری انجام شود.

• کاهش مصرف خوراک

گرما تمایل گاو را به غذا از بین میبرد و موجب کاهش وزن و سوء تغذیه میگردد. كاهش مصرف خوراک و کاهش بازده غذایی؛  توليد شير و میزان چربی شیر را کاهش میدهد.

• افزایش دمای بدن

با اندازه گیری دمای رکتال می توان به طور مستقیم سطح استرس گرمایی یک گاو را اندازه گیری کرد.

دمای طبیعی بدن برای یک گاو بالغ 38.5 تا 39 درجه سانتی گراد است. اگر دمای بدن بیش از 5 تا 10 درصد گاوهای گله  بالاتر از 40.5 درجه سانتی گراد باشد، وضعیت اضطراری تلقی می شود.

• افزايش مصرف آب

به دنبال افزایش تعریق، مقدار مصرف آب نیز افزایش می یابد.

• افزايش تعریق

گرما موجب افزایش تعریق از سطح پوست و زبان میشود.

• كاهش جريان خون به اندام داخلی

با قرار گرفتن در شرایط استرس، خونرسانی به اندام های داخلی کم میشود.

• كاهش شير تولیدی (8 تا 12 درصد) 

هر چقدر استرس گرمایی بیشتر باشد، تولیدات دامی هم کمتر میشود. به طور کلی:

• استرس گرمایی خفیف منجر به کاهش تولید حدود 1.3 کیلوگرم در هر گاو به ازای هر سر در روز.
• استرس گرمایی خفیف تا متوسط ​​منجر به کاهش تولید حدود 2.7 کیلوگرم در هر گاو در روز می شود.
• تنش گرمایی متوسط ​​تا شدید منجر به کاهش تولید حدود 4 کیلوگرم در هر گاو در روز می شود.
• استرس گرمایی شدید یک وضعیت تهدید کننده زندگی است و تولید بیش از 4.5 کیلوگرم در هر گاو کاهش می یابد.

•  کاهش عملكرد توليد مثلی

استرس گرمایی باعث می شود فحلی کاهش و یا هنگام شب بروز کند و طول مدت آن نیز کم می شود. این اثر در گاوهای بالغ بیشتر از تلیسه ها است. در ادامه بیشتر به این موضوع می پردازیم.

• خطر بروز اسيدوز

زمانی که گاو تمایل خود را به غذا از دست بدهد، این کاهش مصرف ماده خشک به گونه ای تاثیر غلات رژیم غذایی را افزایش میدهد و از طرفی موجب کاهش نشخوار و کاهش ترشح بزاق نیز میشود. در این وضعیت احتمال ایجاد اسیدوز بیشتر هم میشود.  

• اختلالات متابولیکی در گوساله

استرس گرمایی در گاوهای آبستن منجر به کاهش وزن گوساله و بروز اختلالات متابولیکی بعد از تولد می شود.

اثرات استرس گرمایی بر تولید مثل گاو ها 

اثر استرس گرمایی بر گوساله آوری گاو ماده

• کاهش بروز فحلی و در ادامه کاهش باروری
• افزایش کیست تخمدان
• افزایش سقط 
• مرگ زودرس جنین
• کاهش نرخ آبستنی
• افزایش دمای رحم و مرده زایی
• کاهش جریان خون رسانی به رحم
• افزایش فاصله گوساله زایی به دلیل تاخیر در برگشت رحم بعد از زایمان 

تاثیر استرس گرمایی بر تولید مثل گاو نر

کاهش کیفیت منی مهم ترین اثر استرس گرمایی بر دستگاه تولید مثلی گاو نر است که میتواند تبعات سنگینی برای دامداری ها به دنبال داشته باشد.  

راه حل های کنترل و پیشگیری از استرس گرمایی در گاوهای شیری

نکات مدیریتی برای کاهش استرس گرمایی گاو شیری

ایجاد سایه بان

ایجاد سایه بان به جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید و کاهش بار حرارت کمک میکند. بهتر است به میزان برابر برای همه دام ها سایه فراهم شود تا ازدحام ایجاد نشود. هوای گرم است. برای این کار حدود 3.5 متر مربع برای هر حیوان سایه نیاز است.

تهویه و تبادل هوا

هوا باید در محل نگهداری گاوها جریان داشته باشد. میتوان از تهویه طبیعی یا مکانیکی استفاده کرد. آبپاش ها هم بسیار مفیدند زیرا پوست گاو را خیس می کنند و از گرمای بدن او برای تبخیر آب مایع روی پوست استفاده می شود.

آب آشامیدنی

دهیدراتاسیون (کم آبی) یک گاو در شرایط گرما بر حال عمومی آن تاثیر بسیار زیادی درد. بنابراین باید همیشه آب آشامیدنی کافی، تمیز و شیرین در اختیار دام قرار بگیرد. در هوای گرم، یک گاو شیرده که 35 تا 45 لیترشیر تولید می کند، 94.5 لیتر تا 132 لیتر آب در روز می نوشد.

نکات مربوط به دارو و خوراک برای کاهش استرس گرمایی گاو شیری

کنترل وعده های غذایی

بهتر است در زمان تنش گرمایی؛ وعده های غذایی دام را به 6 مرتبه در روز افزایش دهیم و این کار را در ساعات خنک روز و در محل مناسب انجام دهیم.

داروی لاوارن؛ آنتی اکسیدان و ضد التهاب حاوی ویتامین C

یکی از آثار مخربی که استرس گرمایی بر کلیه ها می گذارد، کاهش خونرسانی به کلیه ها است. این وضع کلیه ها را در معرض تنش قرار میدهد و زمینه ساز بروز نارسایی های کلیوی است. 

یکی از روش های جلوگیری از این اثر استفاده از آنتی اکسیدان هاست.  در حال حاضر رایج ترین آنتی اکسیدان های مورد استفاده هیدروکسی آنیزول بوتیله (BHA)، هیدروکسی تولوئن بوتیله (BHT)، پروپیل گالات (PG) و ترت بوتیل هیدروکینون (TBHQ) که استعداد آسیب کبدی و سرطان را در حیوانات آزمایشگاهی افزایش داده اند. داروی گیاهی لاوارن که بر پایه گیاه گزنه فرموله شده است، به دلیل داشتن ویتامین E و C و همچنین ترکیبات فنلی مختلفی (مانند اسیدهای فنولیک، فلاونوئیدها، تانن ها و آنتوسیانین ها)، پتانسیل زیادی در مقابله و از بین بردن رادیکالهای آزاد نیتروژن (RNS) و اکسیژن (ROS) دارد. 

برای اطلاعات بیشتر محصول لاوارن اینجا کلیک کنید.

 برای خرید محصول لاوارن اینجا کلیک کنید.

معضل دیگری که در استرس های گرمایی وجود دارد، افزایش احتمال عفونت و التهاب در مجاری ادراری به دلیل کاهش حجم ادرار و حذف فیزیکی عوامل بیمار زا است. داروی گیاهی لاوارن با مهار سیکلواکسیژناز، لیپواکسیژناز و تولید سایتوکاین ها و کاهش فعال سازی فاکتور هسته ای (NF-kB) اثر ضد التهابی خود را اعمال می کند. از آنجایی که اثبات گشته که NF-kB در بروز التهاب نقش پاتوفیزیولوژیکی مهمی دارد، استفاده از عصاره گیاه گزنه در تسکین التهاب مورد تایید است. 

برای اطلاعات بیشتر به رپورتاژ تاثیر لاوارن در بهبود مشکلات کلیوی دام  و رپورتاژ محصول لاوارن مراجعه کنید.