کلستریدیوم پرفرنژنس (Clostridium perfringens) باکتری های گرم مثبت میله ای غیرهوازی و اسپوردار هستند، که عمدتا در خاک، پساب ها و همچنین درون دستگاه گوارش حیوانات و انسان به طور طبیعی وجود دارند.
کلستریدیوم پرفرنژنس بر اساس تولید چهار سم (آلفا، بتا، اپسیلون و یوتا) به پنج دسته تقسیم می شوند.
این باکتری ها می توانند باعث قانقاریای گازی و مسمومیت غذایی در انسان، و آنتریت نکروتیک در طیور، و انتروتوکسمی و آنتریت هموراژیک و حتی مرگ ناگهانی در دام ها شوند.
آنتریت نکروتیک پرندگان یکی از مهم ترین و جدی ترین بیماری ها در صنعت طیور، به طور خاص طیور گوشتی است. این بیماری باعث نرخ تلفات بالا و کاهش قابل ملاحظه در پارامترهای عملکردی می شود. این بیماری عمدتا در طیور گوشتی سن 2 تا 6 هفته و تحت تاثیر رشد بیش از حد کلستریدیوم پرفرنژنس (بیشتر نوع A و گاهی نوع C) در رودۀ کوچک و تحت تاثیر سموم خارج سلولی آسیب‌زننده به روده، اتفاق می افتد.
با اینکه کلستریدیوم پرفرنژنس به عنوان عامل اتیولوژیکال آنتریت نکروتیک شناخته می شود، عوامل دیگری چون محیط، آب و هوا، مدیریت بهداشت و تغذیه، و… نیز در بروز و شدت آن موثر اند.
کوکسیدیوز یکی از بزرگترین عوامل و ریسک فاکتورهای شیوع آنتریت نکروتیک است که سالانه به صنعت طیور خسارات عظیمی وارد می کند. در بسیاری از کشورها آنتریت نکروتیک با استفاده از آنتی بیوتیک ها در خوراک یا آب، کنترل می شود. مقاومت های دارویی ایجاد شده نسبت به برخی آنتی بیوتیک ها از جمله باسیتراسین (bacitracin)، تتراسایکلین (tetracycline)، لینکومایسین (lincomycin) و اریترومایسین (erythromycin) در بسیاری از مناطق گزارش شده است.
با توجه به ممنوعیت ها و محدودیت های روز افزون استفاده از آنتی بیوتیک ها در پرورش حیوانات به دلیل تامین امنیت غذایی و جلوگیری از گسترش سریع مقاومت های میکروبی، برای کنترل آنتریت نکروتیک و جلوگیری از خسارات اقتصادی ناشی از آن، استفاده از ترکیبات جایگزین ایمن تر و کارآمد تر در اولویت می باشند. ترکیبات موثره گیاهان یکی از گزینه های بالقوه و مناسب در پیشگیری، کنترل و درمان بیماری هاست. همانند ساير داروهاي ضد كوكسيديايي مكانيسم هاي متعددي براي اثر اين گياهان ذكر شده است.
کوکسی فیت و کوکسی فیت اِل
کوکسی فیت و کوکسی فیت ال شرکت ماکیان دام پارس محصولات کاملا گیاهی ضد کوکسیدیوز و عفونت های گوارشی که به دو شکل پودر مخلوط در خوراک (کوکسی فیت) و محلول در آب آشامیدنی (کوکسی فیت ال) موجود می باشند. این محصولات فرموله شده بر پایه ترکیبات فعال گیاهان بلوط، آرتمیزیا و سیر می باشد
گیاه آرتمیزیا آنوا (Artemisia annua) یا درمنه خزری متعلق به خانوادۀ گیاهان ستاره ای یا Asteraceae، از دیرباز به دلیل خواص مختلف آن مورد توجه بوده است. مطالعات in-vitro و in-vivo متعددی خواص ضدمیکروبی قوی این گیاه را نشان داده اند و به همین دلیل است که به عنوان یکی از جایگزین های بالقوه آنتی بیوتیک ها در مقابله با میکروب هایی مانند کلستریدیوم پرفرنژنس و کاهش تجمع و طول عمر آنها مطرح هستند.
یکی از مهمترین مواد موثره موجود در این گیاه، سسکوئی ترپن لاکتون آرتمیزینین (artemisinin) می باشد. آرتمیزینین و مشتقات آن از گذشته در درمان بیماری انگلی مالاریا مورد استفاده قرار می گرفتند. کاربرد این گیاه در مقابله با انگل های آیمریا مسبب بیماری کوکسیدیوز نیز اثبات شده است.
اثرات ضد باکتریایی عصاره آرتمیزیا آنوآ در برابر باکتری هایی مانند کلستریدیوم پرفرنژنس، اشرشیا کولی، سالمونلا تایفی و استافیلکوکوس اورئوس نشان داده شده است. اثرات ضد باکتریایی آرتمیزیا به ترکیبات برونئول، لینالول، آلفا-پینن، سابینن، کامفن، آلفا ترپینئول، کامفور، یوژینول، کومارین و اسکوپولتین نسبت داده شده است. همچنین فلاونوئیدهای موجود در گیاه بویژه Ponticaepoxide و chrysosplenol از جمله ترکیبات اصلی دارای اثرات ضد باکتریایی در مقابل کلستریدیوم پرفرنژنس می باشند. مجموع اثرات سینرژیسمی بین این ترکیبات مختلف سبب تقویت فعالیت ضد میکروبی آرتمیزیا و اثر بخشی آن در درمان آنتریت نکروتیک می شود.
تانن ها از دیگر ترکیبات موثره گیاهی دارای فعالیت ضد میکروبی می باشند. تانن ها ترکیبات پلی فنولیکی هستند که ساختارهای مولکولی متنوعی دارند. بلوط به عنوان منبعی سرشار از تانن های مختلف شناخته می شود. اثرات تانن ها در پیشگیری و کنترل تکثیر کلستریدیوم پرفرنژنس موجود در دستگاه گوارش طیور، در آزمایش ها و مطالعات مختلف بررسی و تایید شده اند. تانن های به دست آمده از بلوط، در مقابله با کوکسیدیوز و عفونت های گوارشی ناشی از آن مانند آنتریت نکروتیک در طیور اثربخشی بالایی دارد.
تانن ها ترکیبات سمی برای میکروب ها، قارچ ها و کپک ها بوده و با ممانعت از آنزیم های برون سلولی، ممانعت از رشد میکروب ها، تاثیر مستقیم بر سوخت و ساز میکروبی از طریق ممانعت از فسفریلاسیون اکسیداکتیو، محروم کردن میکروب ها از یون های فلزی، و یا تشکیل ترکیبات با دیوارۀ سلولِ باکتری، و به دنبال آن تغییرات مورفولوژیک غشاء سلول و افزایش نفوذپذیری، بر باکتری ها و میکروب ها اثر گذاشته و آنها را از بین می برند. شواهد نشان داده اند دیوارۀ سلولی میکروب بخش اصلی عملکرد بازدارندگی تانن‌ها است. به دلیل منابع متنوع تانن که باعث تنوع اثرات ضدمیکروبی آنها نیز می‌شود، بررسی و شناسایی تانن های موثر و مخصوص مقابله با هر میکروب، موضوع تحقیقاتی مهم و رو به رشدی برای دانشمندان است.
سیر دارای ترکیبات فعال گوگرد دار از جمله دیالیل سولفید، آلین، آلیسین، اس آلیل سیستِین و آجوئِن بوده و دارای خواص متعددی در سلامت انسان و حیوانات می باشند. مواد موثره موجود در سیر در مقابله با کلستریدیوم پرفرنژنس نقش قابل توجهی دارند.
اثرات ضدباکتریایی سیر بر سایر باکتری های پاتوژن دستگاه گوارش مانند سویه های اشرشیاکلی، گونه های سالمونلا، شیگلا، ویبرو، کمپیلوباکتر، لیستریا مونوسیتوژن، انتروباکتر، گونه های انتروکوکوس، لاکتوباسیل اسیدوفیلوس،استرپتوکوکوس، استافیلوکوکوس اورئوس و کلستریدیوم دیفیسیل نیز در مطالعات گسترده ای نشان داده شده است.
آلیسین موجود در سیر با غیر فعال کردن آنزیم های حاوی گروه تیول در پاتوژن ها، بطور موثری سبب مهار آن ها می شود. همچنین مطالعات نشان داده اند که علاوه بر خواص ضدمیکروبی، سیر در جلوگیری از اتصال و نفوذ باکتری ها به درون سلول ها موثر است. ترکیبات ارگانوسولفور موجود در سیر دارای اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی بوده که این امر در پیشگیری از آسیب های اکسیداتیو و آسیب های ناشی از التهاب در دستگاه گوارش در هنگام عفونت ها موثر است.
ترکیبات موثره موجو در سیر همچنین سبب تعدیل میکروب های موجود در روده شده و از طریق بهبود مورفولوژی پرزهای روده کوچک و تاثیر بر عملکرد آنزیم های گوارشی سبب افزایش جذب و در نتیجه بهبود رشد و ضریب تبدیل خوراک می گردد. این ترکیبات منجر به افزایش سلول های ایمنی شده، و همچنین با داشتن خواص آنتی اکسیدانی و تنظیم کنندگی سیستم ایمنی از تنش و آسیب های اکسیداتیو جلوگیری می کنند.
کوکسی فیت و آنتریت نکروتیک
همان طور که اشاره شد، ترکیبات بکار رفته در فرمولاسیون داروهای کوکسی فیت و کوکسی فیت ال با خاصیت هم افزایی (سینرژیسمی) خود، علاوه بر اثرات ضد کوکسیدیوزی دارای اثرات ضد باکتریایی در مقابل با پاتوژن های دستگاه گوارش هستند. از این رو استفاده از محصولات کوکسی فیت علاوه بر پیشگیری از کوکسیدیوز به عنوان عامل اصلی مستعد کننده ابتلا به آنتریت نکروتیک و سایر عفونت های گوارشی، می تواند بطور مستقیم بر باکتری کلستریدیوم پرفرنژنس اثر گذاشته و در پیشگیری و درمان آنتریت نکروتیک نقش موثری داشته باشد.
افزایش ضریب تبدیل خوراک (FCR) که بدلیل اختلال در هضم و جذب مواد غذایی بدنبال عفونت های گوارشی مشاهده می شود از جمله مهمترین عوارضی است که آسیب های اقتصادی زیادی را بدنبال دارد، چرا که علی رغم مصرف خوراک، وزن گیری متناسب با آن انجام نمی شود. تانن موجود در محصولات کوکسی فیت با تاثیر بر پروتئین ها سبب افزایش جذب آن ها و بهبود ضریب تبدیل شده، و در نتیجه به وزن گیری حیوان بخصوص در هنگام درگیری با کوکسیدیوز و آنتریت کمک می کند.
داروهای کوکسی فیت بر خلاف سایر آنتی بیوتیک های شیمیایی و ترکیبات یونوفوره هیچ گونه باقیمانده دارویی در لاشه و تولیدات به جا نگذاشته در نتیجه در تمام طول دوره پرورش و تولید قابل استفاده است و دوره پرهیز از مصرف ندارد. همچنین به دلیل وجود مواد موثره گیاهی متعدد در این ترکیب، امکان بروز مقاومت بر علیه آن وجود نداشته و متناوبا قابل استفاده است.
موارد مصرف کوکسی فیت و کوکسی فیت ال:
- پیشگیری از بروز کوکسیدیوز
- درمان کوکسیدیوز بالینی و تحت بالینی
- کنترل و کاهش شیوع کوکسیدیوز در سطح گله
- پیشگیری از بروز عفونت های گوارشی آنتریت نکروتیک و آنتریت اولسراتیو
- کاهش تلفات ناشی از کوکسیدیوز
- کاهش ضایعات روده ناشی از کوکسیدیوز
- بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کاهش مشکلات گوارشی نظیر اسهال
- بهبود راندمان رشد و ضریب تبدیل خوراک
- بهبود وزن پایان دوره در گله های مبتلا به کوکسیدیوز
- جایگزین کامل ضدکوکسیدیوزهای شیمیایی و یونوفوره
پروتکل پشنهادی مصرف:
به منظور پیشگیری از بروز کوکسیدیوز و آنتریت ها، محصول کوکسی فیت (پودر) از روز اول پرورش با دوز 5/0 کیلوگرم در تن خوراک استفاده شده و تا پایان دوره ادامه دهید. در صورت مشاهده علائم درگیری دوز را به 1 کیلوگرم در تن خوراک افزایش دهید.
در صورت درگیری های شدید گله، از داروی کوکسی فیت ال (مایع) به مقدار 5/0 تا 1 لیتر در 1000 لیترآب آشامیدنی به مدت 3 -5 روز با توجه به شدت بیماری استفاده شود.
برای اطلاعات بیشتر ضد کوکسیدیوز کوکسی فیت اینجا را کلیک کنید و برای خرید محصول از این قسمت اقدام کنید.
