سپتی سمی خونریزی دهنده ویروسی (VHS) یک بیماری حاد ویروسی بوده که باعث تلفات و مرگ و میر گسترده در بسیاری از گونه های ماهیان از جمله قزل آلای پرورشی می شود. این بیماری جزء بیماری های اخطار کردنی سازمان بهداشت جهانی دام بوده و به نوعی بیماری اول صنعت پرورش ماهی قزل آلا در دنیا می باشد. برخی کارشناسان به علت مسری بودن شدید این ویروس آن را به طور عامیانه ” ابولای آبزیان” می نامند.
عامل این بیماری یک رابدوویروس (Rhabdovirus) است، از آنجائیکه این ویروس به شدت به حرارت حساس می باشد، بیشترین رخداد بیماری در زمستان و پاییز در دمای بین 4 تا 14 درجه سانتی گراد صورت می گیرد و در دمای 9 تا 12 درجه سانتی گراد بیشترین تلفات رخ می دهد. بیماری در تمام سنین دیده می شود و معمولا ماهیان جوانتر حساس تر هستند. این بیماری در ماهیان آب شیرین به سه فرم حاد، مزمن و عصبی دیده می شود.
بیماریزایی ویروسVHS :
ویروسVHS از طریق اتصال به اپی تلیوم آبشش وارد بدن ماهی شده و از طریق خون وارد سلول های اپیتلیالی طحال و کلیه می شود. 48 ساعت پس از عفونت ویروس اولین اثرات پاتولوژیک خود را روی سلولهای پوشاننده سیستم گردش خون ایجاد می کند.سپس ویروس به قسمت قدامی کلیه گسترش یافته و باعث دژنراسیون سلولی و نکروز سلول های بافت خونساز کلیه، ماکروفاژها و ملانوماکروفاژها می شود. در روز 6، عفونت به کبد گسترش می یابد و نهایتا نکروز سلول های آسینار پانکراس رخ می دهد.
علایم بیماری VHS یا سپتی سمی خونریزی دهنده ویروسی:
- تیرگی رنگ بدن
- اگزوفتالمی یا بیرون زدگی چشم ها
- شنای نامنظم
- آسیت یا آب آوردگی و انبساط شکم
- خونریزی وسیع
نحوه انتقال VHS یا سپتی سمی خونریزی دهنده ویروسی :
- این ویروس در طبیعت و در شرایط پرورشی قادر است به صورت افقی، از یک ماهی به ماهی دیگر و از طریق آب آلوده منتقل شود و گله ماهی را آلوده کند.
- انتشار این بیماری به مناطق جغرافیایی جدید از طریق نقل و انتقال تخم آلوده اثبات گردیده است.
- حضور ویروس در ادرار، ترشحات تناسلی تخمدان، اسپرم و مدفوع اعلام شده است.
- پرندگان ماهیخوار می توانند نقش ناقل مکانیکی داشته باشند.
- سایر عوامل مستعد کننده بیماری شامل:
- تراکم بالا
- وضعیت فیزیکوشیمیایی آب
- وضعیت بهداشتی نامناسب آب
- استفاده از آب رودخانه
- تراکم زیاد مزارع در منطقه
- استفاده از آب خروجی سایر مزارع
- عدم رعایت امنیت زیستی مزارع مانند خرید تخم چشم زده و بچه ماهی از شرکت ها و مزارع غیر مجاز
- عدم وجود فنس کشی
- عدم وجود حوضچه ضدعفونی نفر و خودرو
- ورود افراد غیر مسئول و بازدید کننده به مزارع
- عدم ضدعفونی آب ورودی و…
روش های تشخیص ویروس سپتی سمی خونریزی دهنده:
- کشت ویروس
- میکروسکوپ الکترونی
- روشهای سرولوژیکی
- روشهای مولکولی(PCR)
توصیه های ترویجی جهت مقابله با بیماری VHS یا سپتی سمی خونریزی دهنده ویروسی :
1-مدیریت بهداشتی:
- اعمال مقررات قرنطینه ای و عدم حمل و نقل ماهیانی که گواهینامه بهداشتی ندارند.
- حصارکشی مزارع پرورش ماهی با بهره گیری از سیم های نایلونی جهت محافظت از پرندگان مهاجر و مرغان ماهیخوار
- استفاده از ماشین های حفاظت شده برای حمل و نقل ماهیان
- استفاده از تخم و بچه ماهی بدست آمده از مولدین عاری از ویروس (SPF)
- استفاده از مولدین اصلاح شده (مقاوم به بیماری SPR)
- استفاده از آب عاری از ویروس و بهره گیری از فناوری هایی همچون سیستم فرابنفش و یا اوزون جهت ضدعفونی آب
- بهبود تغذیه و تامین ویتامین های گروه A، E و گروه B و استفاده از پروبیوتیک ها (همانند سین بیوتیک MLC)، داروهای محرک ایمنی مفید (ایمونوپروپوفیت) که در کاهش شدت آلودگی موثرند.
- ضد عفونی تخم ها با محلول یدین به میزان 100 ppm در pH=5.5-6
برای اطلاعات بیشتر محصول سین بیوتیک MLC اینجا کلیک کنید.
برای خرید محصول سین بیوتیک MLC اینجا کلیک کنید.
2-واکسیناسیون
علیرغم پیشرفت های قابل توجه در زمینه تولید واکسن علیه بیماری های ویروسی ماهیان، در اغلب موارد هنوز واکسن تجاری موثر و کارایی برای حفاظت کامل ماهیان از بیماری های ویروسی به بازار مصرف عرضه نشده است.
کنترل و درمان VHS یا سپتی سمی خونریزی دهنده ویروسی:
محافظت از بافت کبد و کلیه در کنترل بیماری می تواند موثر باشد. داروی کاملا گیاهی لاوارن حاوی عصاره گیاهانی نظیر گزنه می باشد. گزنه به دلیل مقادیر بالای آهن و ویتامین C موجود در آن عملکرد آنتی اکسیدانی و ضد استرس دارد. به طور کلی لاوارن با تاثیر مثبت بر کلیه ها و کاهش بار کلیوی، موجب بهبود عملکرد کلیه می گردد. داروی گیاهی هپامارین نیز جهت جلوگیری از نارسایی کبدی و پاکسازی و بازسازی بافت کبد توصیه می گردد. مهار انتشار بیماری به کمک روش های بهداشتی و پیشگیرانه است.
