بیماری رینوتراکئیت بوقلمون یا Turkey Rhinotracheitis (TRT) یکی از بیماریهای ویروسی شایع در بوقلمونها است که به دلیل تأثیر آن بر دستگاه تنفسی و کاهش تولید، اهمیت اقتصادی زیادی دارد. این بیماری توسط متانوموویروس Avian Metapneumovirus (aMPV) ایجاد میشود، بر راههای تنفسی فوقانی بوقلمونها تأثیر میگذارد و سبب التهاب بینی، نای و گلو میگردد.
بیماری کله بادی در مرغ
بیماری کلهبادی مرغ (SHS) و رینوتراکئیت بوقلمون (TRT) کاملاً به هم مرتبط هستند، چون ریشه هر دو یک ویروس واحد است.
این ویروس ابتدا بینی، نای و سینوسهای مرغ و بوقلمون را درگیر میکند سپس سبب تورم سر میشود.
علائم اختصاصی بیماری کله بادی در مرغ:
- تورم یکطرفه یا دوطرفه اطراف چشمها
- تورم سینوسهای زیرچشمی
- بسته شدن چشمها و جمع شدن پلکها
- سرخمیدگی و کج شدن گردن در موارد حاد
- افت شدید مصرف غذا
- کاهش تولید تخم در مرغهای تخمگذار
در مرغهای مادر گوشتی و مرغهای تخمگذار تجاری، تولید و کیفیت تخم اغلب تحت تأثیر قرار میگیرد. این ویروس در جوجه های گوشتی اختلالات تولیدمثلی ایجاد میکند که منجر به کاهش تولید تخم مرغ میگردد.
بیماری کله بادی بوقلمون
در درگیریهای رینوتراکئیت بوقلمون ابتدا عفونت سبب التهاب بینی، ترشحات، سرفه و خس خس می شود. در مرحله بعدی عفونت باکتریایی ثانویه سبب تورم سر می شود. پس عامل اصلی ویروس است، ولی بدون همراهی باکتری معمولاً تورمی ایجاد نمیکند.
علائم بیماری رینوتراکئیت (TRT) در بوقلمون
در بوقلمونهای گوشتی، ویروس عمدتاً دستگاه تنفسی فوقانی را درگیر میکند. سرفه ناشی از درگیری دستگاه تنفسی میتواند باعث افتادگی رحم در بوقلمونهای تخمگذار شود.
” رینوتراکئیت تمام گروههای سنی را تحت تأثیر قرار میدهد، اما پرندگان جوان حساستر هستند.”
علائم TRT در بوقلمون معمولاً بین 5 تا 10 روز پس از عفونت ظاهر میشوند و شامل موارد زیر هستند:
- آبریزش بینی و چشمها
- سرفه، عطسه و خسخس کردن
- کاهش اشتها و کاهش رشد
- تورم و التهاب در ناحیه سر و گردن
- کاهش تولید تخممرغ در بوقلمونهای بالغ
نکته مهم این است که شدت علائم بستگی به سن، مقاومت سیستم ایمنی و شرایط محیطی گله دارد.
انتقال بیماری رینوتراکئیت بوقلمون (TRT)
این بیماری از طریق تماس مستقیم با پرندههای آلوده یا محیط منتقل شده و میتواند به سرعت در گلهها پخش شود. از آنجا که این ویروس عمدتاً سلولهای مژکدار دستگاه تنفسی فوقانی را هدف قرار میدهد، انتقال ویروس از طریق هوا و بهویژه از طریق ذرات آئروسل ترشحات تنفسی انجام میشود. پرندگان مبتلا تنها چند روز پس از ابتلا به این بیماری، ویروس را دفع کنند.
این عفونت منجر به چسبندگی و از دست رفتن مژکهای تنفسی میشود که امکان نفوذ عوامل بیماریزای ثانویه را فراهم میکند. علاوه بر این، ویروس میتواند دستگاه ایمنی پرنده را تضعیف کند در نتیجه امکان ابتلا به عفونت های همزمان افزایش می یابد. این عفونت می تواند همزمان با بیماری های ویروسی مانند برونشیت عفونی و نیوکاسل و یا بیماری های باکتریایی مانند مایکوپلاسما رخ دهد و شدت علائم را بیشتر کند.
نرخ مرگ و میر از 1 تا 50 درصد متغیر است و به سن، وضعیت کلی گله و درگیری با عفونتهای ثانویه بستگی دارد.
پرندگان سالم و بدون عفونت ثانویه معمولاً طی ۷–۱۰ روز بهبود مییابند، اما در صورت وجود عفونت ثانویه یا مدیریت ضعیف گله، بیماری میتواند طولانی شود.
پیشگیری و کنترل بیماری
متاسفانه واکسن این بیماری در کشور ما قابل دسترس نیست و بهترین راه کنترل و پیشگیری از این بیماری برنامه های مدیریتی شامل موارد زیر می باشد:
- کاهش تراکم گله و بهبود تهویه سالنها
- قرنطینه پرندگان جدید قبل از ورود به گله
- ضدعفونی کردن تجهیزات، آبخوریها و دانخوریها
- حذف پرندگان بیمار از گله
- استفاده از ترکیبات تقویت کننده سیستم ایمنی
درمان بیماری کله بادی در بوقلمون
با توجه به ویژگی تضعیف کننده ایمنی این ویروس، بیشترین تلفات این بیماری در اثر عفونت های ثانویه رخ می دهد. از این رو تقویت سیستم ایمنی می تواند تلفات را کنترل کرده و وضعیت کله را بهبود بخشد. داروی گیاهی ایمونواکینامول با بهرهگیری از ترکیبات موثره گیاهان دارویی نظیر اکیناسه و آویشن باغی، بهصورت همزمان موجب تقویت سیستم ایمنی و بهبود عفونتهای تنفسی میشود. اکیناسه موجود در این دارو با تحریک ایمنی موجب تقویت پاسخ ایمنی در برابر عوامل بیماریزا شده و با مهار اتصال ویروس به گیرنده سلولی، از ورود و گسترش ویروس TRT جلوگیری میکند. این گیاه همچنین با افزایش گلبولهای سفید نقش مؤثری در بهبود ایمنی ایفا می کند.
از سوی دیگر، تیمول و کارواکرول موجود در این دارو به عنوان خلط آور عمل کرده و با تحریک حرکت مژک های دستگاه تنفس و رقیق کردن خلط و کمک به دفع آن از مجاری تنفسی، موجب باز شدن بینی، نای و برونش ها، راحتی تنفس، افزایش ظرفیت ریوی و بهبود سریع تر و کاهش تلفات در گلهها میگردند.
