پرورش شاه میگوی سفید (Litopenaeus vannamei) در استخرهای باز یکی از فعالیتهای پر پتانسیل در حوزه آبزیپروری است؛ اما مثل هر کسبوکار تولیدی، چالشهای جدی خود را دارد. یکی از مهمترین آنها هزینه خوراک و کنترل بیماریها است. مطالعات اخیر نشان میدهند که مدیریت دقیق خوراک میتواند نه تنها هزینهها را کاهش دهد بلکه ریسک بیماری و مرگومیر را نیز کم کند. در این مطلب قصد دارم به زبان ساده توضیح دهم چطور با تنظیمات درست تغذیه، میتوان سلامت میگو را ارتقا داد و ریسک بیماری را کاهش داد.
چرا خوراک در پرورش میگو اهمیت دارد؟
خوراک در تولید میگو بالاترین هزینه متغیر است؛ در بسیاری از شرایط بین ۵۰ تا ۶۰٪ از کل هزینه تولید را تشکیل میدهد. از سوی دیگر، مدیریت خوراک شامل زمان، روش، مقدار، دفعات تغذیه حدود ۶۵-۷۵٪ از تغییرات در ضریب تبدیل خوراک (FCR) را توضیح میدهد؛ یعنی چقدر خوراک دادهشده واقعاً به رشد میگو تبدیل شده است. بنابراین، حتی اگر خوراک از نظر کیفیت عالی باشد، اگر نحوه تغذیه و شرایط مزرعه ضعیف باشد، بازده تولید ممکن است پایین باشد.
اغلب بیماریها یا به دلیل استرس (ناشی از شرایط بد آب یا جذب ناکافی خوراک) ایجاد میشوند یا زمانی تشدید میشوند که میگو ضعیف شده است.
طراحی منحنی رشد و پایش مداوم
اولین قدم: برای هر مزرعه یا سایت تولید، باید یک منحنی رشد استاندارد برای میگو تدوین شود. یعنی برای هر روز از دوره کشت، چه میانگین وزن میگو باید باشد؟ سپس هر روز یا هر چند روز یکبار وزن نمونهای از میگوها گرفته شود و نرخ رشد مقایسه گردد. اگر رشد در بازه ±۱۰٪ از استاندارد باشد، یعنی شرایط، تغذیه و سلامت میگوها قابلقبول است.
اگر رشد کمتر بود باید بپرسیم: آیا کیفیت آب خوب است؟ بستر استخر مشکل ندارد؟ سلامت میگوها تحت کنترل است؟ اگر همه اینها خوب بود، ممکن است تغذیه ناکافی باشد و باید مقدار خوراک کمی افزایش یابد. اگر رشد بالاتر از استاندارد بود، شاید شرایط خوب است، اما ممکن است بقای میگوها پایینتر باشد یا خوراک هدر رود؛ در این حالت کاهش خوراک میتواند FCR را ارتقا دهد. این روش به شما کمک میکند خوراک را نه فقط بر اساس جدول کلی، بلکه براساس عملکرد واقعی مزرعه تنظیم کنید.
اندازه و نوع خوراک: اهمیت آن چیست؟
یکی از نکات جالب این است که میگوها پلت را نمیبلعند بلکه قبل از دهانشان با آرواره خرد میکنند؛ بنابراین اندازه دقیق پلت اهمیت بسیار بالایی ندارد. با این حال، پلتهای خیلی کوچک ممکن است «ضایعات بیشتری» در ته استخر داشته باشند یا مواد محلول در آب مثل ویتامینها و مواد جذاب سریعتر آزاد شوند و خوراک بیشتر هدر رود. به عنوان مثال، اگر میگوها کوچکاند، میتوانید پلت کوچکتر استفاده کنید اما باید توجه شود که هدررفت بیشتر نشود. در طراحی خوراک همواره باید بین خوراکی که میگو میتواند مصرف کند و خوراکی که هدر میرود تعادلی وجود داشته باشد.
زمان تغذیه، دفعات و پایش مصرف
- توصیه شده است که دفعات تغذیه بیشتر با مقادیر کمتر بهتر است تا دفعات کمتر با مقادیر زیاد. این روش کمک میکند میگو بهتر تغذیه کند، رشد سریعتر داشته باشد، و FCR بهتری حاصل شود. همچنین کیفیت آب پایدارتر میماند چون هدررفت خوراک کمتر و یکنواختتر است .
- توصیه شده حداقل مقدار خوراک در هر بار تغذیه ۵ کیلوگرم باشد، حتی اگر تراکم کم باشد. این برای کارکرد مناسب سیستم تغذیه و نظارت است.
- از مهمترین ابزارها برای پایش مصرف خوراک، سینیهای تغذیه هستند. تکنسین باید سینی را در محلی مناسب قرار دهد، خوراک اضافه یا مانده را ثبت کند، شرایط آب و هوا، اندازه میگو و زیستتوده را مدنظر بگیرد تا تصمیم به افزایش یا کاهش خوراک بگیرد.
مثلاً اگر براساس سینی تغذیه و شرایط استخر نشان داد که خوراک خیلی مانده است، باید نرخ تغذیه کاهش یابد (مثلاً -۱۰٪). اگر خیلی خوراک کم شده و رشد کاهش داشته است، نرخ تغذیه را +۵٪ افزایش دهید. این روش پایش و تنظیم خوراک «بهروز» کمک میکند تا از هدررفت شدید خوراک (که منجر به بدتر شدن کیفیت آب و بستر و نهایتاً بیشتر شدن ریسک بیماری میشود) جلوگیری کنیم.
رابطه مستقیم با کاهش بیماریها
چطور مدیریت خوب خوراک منجر به کاهش بیماری میشود؟ چند مسیر اصلی وجود دارد:
- اول: کیفیت آب بهتر میشود چون خوراک هدررفته کمتر است. بقایایی که خوراک هدررفته تولید میکند، رسوب کرده و تجزیه میشود، گازهای سمی تولید میکند، اکسیژن محلول را کاهش میدهد، شرایط را برای میگوها استرسزا میکند و آنها را مستعد بیماری خواهد کرد. اگر خوراک بهینه شود، این فشارها کم میشوند.
- استفاده از محصولات طبیعی برای کاهش آلودگی آب و کاهش آمونیاک نمونه ای از این محصول به آنتی آمونیوم اکسترا (Anti ammonium Extra) می توان اشاره کرد. مصرف این مکمل باعث افزایش فعالیت آنزیم های گوارشی نظیر آمیلاز، پروتئاز، لیپاز و آنزیم های دیواره روده می شود و با بهبود ساختار و عملکرد سلول های جذبی، افزایش طول پرزها ی روده ای و تحریک ترشح صفرا و شیره های گوارشی، هضم مؤثرتر پروتئین ها، چربی ها و کربوهیدرات ها را به دنبال دارد. از سوی دیگر، این ترکیبات با افزایش زیست فراهمی مواد مغذی نظیر اسیدها ی آمینه، ویتامین ها، املاح و آنتی اکسیدان ها، منجر به استفاده بهینه تراز جیره غذایی و در نتیجه بهبود رشد آبزیان می شوند .. در همین راستا، کاهش تولید ترکیبات سمی مانند آمونیاک در نتیجه بهبود متابولیسم پروتئین و جذب بهتر آن، نقش مهمی در کاهش بار نیتروژنی محیط، ارتقاء کیفیت آب وسلامت زیستی اکوسیستم پرورش ایفا می کند.
برای اطلاعات بیشتر مکمل آنتی آمونیوم اکسترا اینجا را کلیک کنید.
برای خرید مکمل آنتی آمونیوم اکسترا اینجا را کلیک کنید.
- دوم: میگوها تغذیه کافی میکنند و رشد خوبی دارند؛ میگوی ضعیفتر نسبت به بیماریها آسیبپذیرتر است. وقتی رشد مطلوب است و شرایط محیطی کنترلشده، سیستم ایمنی میگو بهتر عمل میکند و احتمال بروز بیماریها کمتر میشود.
- سوم: مدیریت خوب خوراک یعنی فراخور شرایط واقعی استخر، نه صرفاً طبق جدول ثابت. وقتی دما کاهش یابد یا اکسیژن پایین بیاید، میگو اشتهایش کمتر میشود؛ اگر با همان نرخ قبلی تغذیه ادامه دهید، خوراک هدر میرود، کیفیت آب بد میشود و ریسک بیماری بیشتر میشود. در مقاله آمده است: «در مواقعی که میگو تحت استرس است به دلیل شرایط آب و هوایی یا کیفیت آب، توصیه میشود تغذیه تا ۵۰٪ کاهش یابد یا حتی ۲-۴ روز تغذیه متوقف شود.
این اقدام محافظهکارانه میتواند از تجزیه خوراک اضافه و تشدید شرایط بد جلوگیری کند؛ بدین ترتیب احتمال وقوع بیماری کاهش مییابد.
مدیریت خوراک میگو
مدیریت خوراک در پرورش شاه میگوی سفید نه فقط مسأله اقتصادی است بلکه مسأله سلامت میگوها و کنترل بیماریها نیز هست. با رعایت اصولی چون طراحی دقیق منحنی رشد، پایش دقیق مصرف خوراک، تنظیم تغذیه متناسب با شرایط استخر، و حفظ کیفیت آب و بستر، میتوان هم هزینه تولید را کاهش داد و هم ریسک بیماری را پایین آورد.
در این فرآیند، خوراک نه فقط تغذیهکننده است بلکه ابزار مدیریت ریسک است. وقتی خوراک بهینه نباشد، هدررفت بالا میرود، کیفیت آب پایین میآید، میگو استرس بیشتری میکشد و در نتیجه احتمال بیماری بالا میرود.
پس اگر میخواهید تولیدتان پایدارتر باشد، کلید کار در «مدیریت خوراک متناسب با شرایط مزرعه» است.
