مقاومت آنتی بیوتیکی یکی از مهم ترین و جدی ترین مشکلات سلامتی در قرن حاضر است که منجر به افزایش شیوع و مرگ و میر ناشی از بیماری ها، طولانی شدن دوره بستری، افزایش هزینه های درمان و … می شود. سالیانه حدود 5 میلیون نفر در سراسر دنیا به دلیل مقاومت آنتی بیوتیکی جان خود را از دست می دهند. این مشکل زیان های اقتصادی بسیاری هم به بار می آورد و پیش بینی می شود در صورت عدم مقابله با مقاومت ضد میکروبی تا دهه آینده 24 میلیون نفر در اثر این مشکل دچار فقر شدید مالی شوند. مقاومت آنتی بیوتیکی مشکلی مختص انسان ها نمی باشد، بلکه حیوانات، گیاهان و محیط زیست را هم درگیر می کند و بین بخش های مختلف قابل انتقال است. بنابراین برای مبارزه با مقاومت آنتی بیوتیکی، باید همه بخش های پزشکی، دامپزشکی، کشاورزی و محیط زیست تلاش کنند.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) تجویز غیر منطقی دارو یکی از 10 علل ناکارآمدی نظام های سلامت می باشد. بر اساس تخمین این سازمان بیش از نیمی از داروها به طور نامناسب تجویز، توزیع یا فروخته می شوند و نیمی از بیماران این داروها را به طور نادرستی استفاده می کنند که این عوامل نقش مهمی در توسعه و گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی ایفا می کنند.
وضعیت مصرف آنتی بیوتیک ها در ایران چگونه است؟
وضعیت تجویز و مصرف دارو، به خصوص آنتی بیوتیک ها، اصلا در ایران منطقی نیست و معمولا بیش از حد نرمال تجویز می شوند که این موضوع نیازمند توجه و رسیدگی جدی است. یکی از مهم ترین اقدامات ایران برای مبارزه با تجویز غیر منطقی داروها، استقرار کمیته ملی مصرف منطقی داروها به منظور تعیین مقررات، دستورالعمل ها و برنامه های آموزشی در مورد این موضوع می باشد.
براساس بررسی نسخه های دارویی در سال های مختلف در ایران، تجویز آنتی بیوتیک ها از حد نرمال بالا تر بوده و در سال 1398 در 39% نسخه ها، آنتی بیوتیک تجویز شده بوده. در یک ارزیابی 17 ساله در ایران، مصرف آنتی بیوتیک ها از 30% به 60% رسیده و روندی افزایشی داشته است. هم چنین مصرف آنتی بیوتیک ها در ایران 3 برابر بیشتر از کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی بوده است. در سال 1396 نیز فرائانی خود درمانی با آنتی بیوتیک ها در بین کل جمعیت حدود 43% گزارش شده است.
وضعیت مقاومت آنتی بیوتیکی در ایران چگونه است؟
بر اساس مطالعه ای که در سال 1401 در ایران در مورد وضعیت مقاومت باکتریایی در جهان بر اساس نوع پاتوژن و مقاومت آنتی بیوتیکی صورت گرفت، نتایج زیر به دست آمد:
- درصد مقاومت اشرشیا کولی در ایران به سفالوسپورین های نسل سوم: 60 تا 70%
- درصد مقاومت کلبسیلا پنومونیه در ایران به سفالوسپورین های نسل سوم: 70 تا 80%
- درصد مقاومت اشرشیا کولی در ایران به فلوروکینولون ها: 60 تا 70%
- درصد مقاومت آسینتوباکتر در ایران به کارباپنم: 50 الی 60%
- درصد مقاومت کلبسیلا پنومونیه در ایران به کارباپنم: 40 تا 50%
