رپورتاژ محصول ساناورا

مدیریت زخم یکی از رایج ترین اقدامات در زمینه دامپزشکی می باشد. ترمیم زخم فرآیندی پیچیده و شامل مراحلی است که با یکدیگر هم پوشانی داشته و توسط مدیاتورهای مختلفی که به صورت موضعی در محل زخم ایجاد می شوند، تنظیم می گردند. هدف نهایی ترمیم زخم تولید بافتی جدید در محل ضایعه است که ساختاری مشابه بافت سالم اطرافش داشته باشد و از بدن محافظت کند. هر گونه تغییری در فرآیند طبیعی ترمیم زخم می تواند منجر به تاخیر در ترمیم یا آسیب بافتی بیشتر در محل ضایعه شود.

ساناورا، محصول ماکیان دام پارس، اسپری طبیعی ترمیم کننده زخم های پوستی بوده و از عصاره های کالاندولا، آلوئه ورا و پروپولیس تشکیل شده است. در ادامه مکانیسم اثر این ترکیبات به تفصیل شرح داده خواهد شد.

کالاندولا (همیشه بهار)

کالاندولا (Calendula officinalis) یک گیاه دارویی شناخته شده و بومی آسیا و اروپای شرقی می باشد. از این گیاه، قرن ها برای درمان زخم ها، سوختگی ها، ساییدگی ها و التهابات پوستی (درماتیت) استفاده می شده است. برگ، گل و عصاره کالاندولا دارای اثرات دارویی متعددی از قبیل ترمیم زخم، ضد درد، ضد التهاب و … می باشند. ریشه، برگ ها و گل کالاندولا غنی از متابولیت های ثانویه گیاهی است که اثرات درمانی آن را به وجود می آورند. ترپنوئیدها، فلاونوئیدها، کینون ها، کومارین ها و روغن های فرار از جمله شایع ترین متابولیت های ثانویه موجود در کالاندولا می باشند.  

گیاه کالاندولا با افزایش تولید کلاژن و تحریک آنژیوژنز (رگ زایی) و خون رسانی در محل زخم فرآیند ترمیم آن را تسهیل نموده و اثر نرم کنندگی نیز دارد. هم چنین تشکیل بافت اسکار (scar) را کاهش می دهد. از دیگر اثرات مفید کالاندولا در ترمیم زخم می توان به تحریک اپیتلیزاسیون اشاره نمود. به علاوه گیاه کالاندولا با تغییر در فاکتور رشد بافت همبند (CTGF) و اکتین عضله صاف آلفا (α-
SMA) منجر به القای تشکیل بافت گرانوله در محل زخم نیز می گردد. قابل ذکر است که عصاره کالاندولا با افزایش مقدار هگزوزآمین (Hexosamine) و کلاژن هیدروکسی پرولین (Collagen hydroxyproline ) ترمیم زخم را بهبود می بخشد. به علاوه مارکرهای آسیب بافتی (آلانینن و آسپارتات آمینو ترانسفراز، آلکالاین فسفاتاز)، پروتئین های فاز حاد (orosomycid, heptaglobulin) و پراکسیداسیون لیپید به دلیل اثرات آنتی اکسیدانی کالاندولا کاهش می یابند. اثرات ضد باکتریایی، ضد عفونی کنندگی و ضد التهابی کالاندولا نیز نقش مهمی در ترمیم زخم های خارجی و داخلی ایفا می کنند.

 

آلوئه ورا

آلوئه ورا گیاهی چندساله، متعلق به خانواده لیلیاسه (Liliaceae) می باشد. از آنجاییکه آلوئه ورا بومی مناطق خشک استوایی و تحت استوایی است، در بافت های خود مقدار زیادی آب ذخیره می کند؛ بنابراین 99 تا 99.5% جزء شیمیایی آن، آب است. سایر ترکیبات شیمیایی آلوئه ورا نیز عبارتند از: مواد معدنی، آمینواسیدها، آنزیم ها، ویتامین ها، پلی ساکاریدها، فنول ها، استرول ها و سایر ترکیبات ارگانیک.

از زمان های قدیم، آلوئه ورا به عنوان یک گیاه دارویی با ارزش با کاربردهای درمانی و آرایشی شناخته می شده است. برخی ویژگی های درمانی آلوئه ورا عبارتند از: اثرات ضد التهابی، ضد باکتریایی، تنظیم ایمنی و بهبود سیستم قلبی-عروقی. به علاوه از گذشته، از آلوئه ورا برای ترمیم زخم ها هم استفاده می شده است.

توانایی آلوئه ورا در کاهش درد و التهاب، مرطوب کردن زخم، بهبود کمی و کیفی ترکیب کلاژن و افزایش مهاجرت سلول های اپیتلیال مجاور به ناحیه زخم، منجر به بهبود سریع تر زخم می گردد. عامل کلیدی که سبب تنظیم عملکرد ترمیمی آلوئه ورا می شود، حضور یک پلی ساکارید غنی از مانوز تحت عنوان گلوکومانان است که همراه با جیبرلین (Gibberellin) و فاکتور رشد سبب تحریک تکثیر فیبروبلاست ها می شود. به دنبال تکثیر و فعالسازی فیبروبلاست ها، تولید کلاژن از نظر کیفیت و مقدار افزایش می یابد. در این حالت علاوه بر اینکه مقدار کلاژن در محل زخم زیاد می شود، اتصالات عرضی بین باندها هم زیاد شده و سایر انواع فرعی کلاژن هم ساخته می شوند. در نهایت ناحیه زخم کوچک شده و روند ترمیم زخم تسهیل می شود. آلوئه ورا علاوه بر افزایش تکثیر فیبروبلاست ها و کراتینوسیت ها، از مرگ این سلول ها هم جلوگیری می نماید. علاوه بر این موارد، تولید هیالورونیک اسید و درماتان سولفات، بعد از مصرف آلوئه ورا، سبب افزایش تشکیل بافت گرانوله می شود. این گیاه آنژیوژنز و خون رسانی به زخم را هم افزایش داده و نیازهای متابولیک زخم برای ترمیم را تامین می کند.

آلوئه ورا با مهار مسیر سیکلواکسیژناز از طریق کاهش پروستاگلندین E2 اثرات ضد التهابی و ضد دردی خود را ایفا می کند. به علاوه آنزیم های هیدرولیز کننده ای مثل کربوکسی پپتیداز و برادی کیناز که در آلوئه ورا وجود دارند، با تجزیه برادی کینین که باعث القای درد می شود، در ایجاد اثر ضد التهابی و ضد دردی این گیاه نقش دارند. اثرات ضد التهابی آلوئه ورا به دلیل توانایی آن در مهار سایتوکاین ها، تولید رادیکال های آزاد و نیتریک اکساید، بیان iNOS و فسفریلاسیون MAPK می باشد. آسمانانن (Acemannan) یکی دیگر از پلی ساکاریدهای آلوئه ورا می باشد که دارای اثرات ضد التهابی بوده و جمعیت گلبول های سفید را در طی روند ترمیم زخم، زیاد می کند.

آنتراکینون (Anthraquinone) از جمله ترکیبات ارگانیک موجود در آلوئه ورا و یک رنگدانه طبیعی بوده که مسئول رنگ برگ های این گیاه می باشد؛ به علاوه اثرات ضد ویروسی و ضد باکتریایی هم دارد.

پروپولیس

پروپولیس ماده چسبناکی است که توسط زنبورهای کارگر تولید می شود و شامل ترکیبات متنوعی از جمله فلاونوئیدها، ترپن ها، فنولیک اسیدها، آلدهیدها و کتون ها می باشد و خواص دارویی گسترده ای دارد.

پروپولیس به دلیل داشتن اثرات ضد باکتریایی، ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و تنظیم ایمنی می تواند به روند ترمیم زخم کمک کند. اثرات ضدالتهابی پروپولیس ناشی از ترکیبات فلاونوئیدی (مثل کارنیتین و گالانژین) و فنولیک اسیدها (مثل کافئیک اسید، فرولیک اسید و …) موجود در آن می باشد. پروپولیس سبب مهار مسیر لیپواکسیژناز در متابولیسم آراشیدونیک اسید می شود. هم چنین با مهار بیان ژن و فعالیت iNOS اثر ضدالتهابی خود را ایفا می کند. یکی دیگر از مکانیسم های احتمالی پروپولیس برای اثر ضدالتهابی از طریق مکانیسم مونوکسید کربن می باشد.

اثر ضد باکتریایی پروپولیس علیه باکتری های گرم مثبت و گرم منفی نیز از عفونت زخم جلوگیری کرده و به ترمیم آن کمک می کند. پلی فنول ها و فلاونوئیدهای پروپولیس علیه اشرشیا کولی (E.coli) و استافیلوکوکوس اورئوس موثر می باشند. اثرات ضدباکتریایی پروپولیس قوی بوده و هیچ یک از عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها را نیز ندارد. به علاوه مقاومت آنتی بیوتیکی نیز علیه آن ایجاد نمی شود. آمینواسیدها، ویتامین ها و کربوهیدرات های موجود در پروپولیس نیز باعث تغذیه بافت آسیب دیده شده و به ترمیم سریع تر کمک می کنند.

پروپولیس غنی از فلاونوئیدها، اسیدهای چرب غیراشباع، ویتامین E و C و زینک و سلنیوم بوده و یک آنتی اکسیدان طبیعی شناخته می شود. این آنتی اکسیدان هم به طور مستقیم رادیکال های آزاد را از بین می برد و هم به طور غیر مستقیم فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی سلول را افزایش می دهد و در نتیجه به بهبود سریع تر زخم کمک می کند.

سیستم ایمنی، شامل سلول ها و مولکول های مختلف، نیز در ترمیم زخم نقش مهمی دارند. اثر تنظیم ایمنی پروپولیس از 3 جنبه بررسی می شود: تاثیر پروپپولیس بر 1- ماکروفاژها 2- تولید آنتی بادی توسط لنفوسیت ها و 3- فعالیت ضد تومور. هم چنین پروپولیس از طریق لنفوسیت های T تنظیمی، انواع پاسخ های ایمنی مختلف را تحت تاثیر قرار می دهد.

مست سل ها (mast cells)، از جمله سلول های ایمنی هستند که در 3 فاز از روند ترمیم زخم نقش دارند: 1- فاز التهابی، 2- فاز پرولیفراتیو (proliferative) 3- فاز بازسازی (remodeling). مست سل ها عمدتا شامل هیستامین، فاکتور رشد اندوتلیوم عروق (VEGF)، اینترلوکین 6 و 8 می باشند که به نفوذپذیری و اتساع عروق کمک کرده، در نتیجه مهاجرت مونوسیت ها و نوتروفیل ها به محل زخم را افزایش می دهند. پروپولیس دگرانوله شدن مست سل ها و آزاد شدن هیستامین را مهار می کند ولی فاکتور رشد اندوتلیوم عروق را افزایش می دهد.

ترکیبات موثره موجود در عصاره های کالاندولا، آلوئه ورا و پروپولیس در فرمولاسیون اسپری ترمیم کننده زخم های پوستی ساناورا، دارای اثرات ضد باکتریایی، ضد دردی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی بوده و با تقويت سيستم ايمنی، تحريک سنتز كلاژن و افزايش اپيتليزاسيون، انقباض ناحيه زخم و تشكيل بافت گرانوله موجب تسريع روند بهبود زخم در انواع دام، طیور، اسب و حیوانات خانگی می شوند.