در صنعت پرورش دام، ضد عفونی کردن خوراک نقش مهمی در کنترل عفونت ها و در نتیجه بهبود عملکرد تولیدی و جلوگیری از انتشار بیماری ها دارد به همین دلیل ترکیبات شیمیایی متعددی وجود دارند که برای این منظور استفاده می گردند. مهم ترین ترکیباتی که در دامپزشکی برای ضدعفونی کردن استفاده می شوند شامل فرمالدهید، ید، ترکیبات کلراید و سولفات مس می باشند اما گزارش هایی مبنی بر مقاومت یا کاهش حساسیت باکتری ها به این ترکیبات وجود دارد.
یکی دیگر از ترکیبات عمده ای که برای ضد عفونی کردن محیط و خوراک به کار می روند، دارو های ضد میکروبی می باشند. در حقیقت در دامپزشکی از دارو های ضد میکروبی و آنتی بیوتیک ها بیشتر برای ضد عفونی کردن استفاده می کنند تا درمان عفونت ها اما استفاده بی رویه و نادرست از آنها سبب پیدایش مقاومت ضد میکروبی شده است. مقاومت به دارو های ضد میکروبی و آنتی بیوتیک ها به عنوان یک مشکل در حال رشد برای پزشکی و دامپزشکی محسوب می شود. باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک منجر به افزایش شیوع بیماری های عفونی و تلفات ناشی از آنها می شوند. به علاوه این باکتری های مقاوم می توانند به انسان ها منتقل شده و عفونت های مقاوم به درمان ایجاد کنند. در سراسر دنیا سالیانه 4.95 میلیون مرگ به دلیل مقاومت ضد میکروبی اتفاق می افتد که نشان دهنده اهمیت بالای این موضوع می باشد. بنابراین لازم است برای جلوگیری از گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی، به دنبال جایگزینی مناسب برای آنها باشیم تا با استفاده کمتر از آنتی بیوتیک ها به حفظ اثر بخشی آنها کمک کنیم. در این رابطه، استفاده از ترکیبات گیاهی و طبیعی به جای ترکیبات شیمیایی می تواند انتخاب مناسبی باشد.
پودر مخلوط در خوراک آنتی آمونیوم اکسترا یک محصول کاملا طبیعی می باشد که از عصاره های گیاهی، ترکیبات معدنی و اسید های ارگانیک تشکیل شده است و مواد موثره موجود در عصاره های گیاهی این محصول شامل آلیسین، کورکومین و پیپرین می باشند. استفاده از آنتی آمونیوم اکسترا برای ضد عفونی خوراک دام می تواند جایگزینی مناسب برای ترکیبات شیمیایی و ضد میکروبی باشد.
استفاده از آنتی آمونیوم اکسترا چه اثرات مثبتی بر پرورش دام دارد؟
اثرات ضد میکروبی و ضد عفونی نمودن خوراک
اسیدهای ارگانیک به کار رفته در آنتی آمونیوم اکسترا شــامل اسیدهاي چرب کوتاه زنجیره، اسیدهاي چرب فرار و اسیدهاي کربوکسیلیک ضعیف مـی باشـند که در بدن حیوانات تولید می گردند و منشا آلی دارند و به منظور افزایش نگهداری خوراک در برابر فساد میکروبی استفاده می شوند. از آنجایی که pH دستگاه گوارش تاثیر مستقیمی بر جمعیت میکروفلور آن دارد هرگونه تغییر در pH می تواند باعث ایجاد بیماری و رشد پاتوژن ها شود بنابراین حفظ pH ایده آل بـراي نگهداری تعـادل جمعیـت باکتریـایی دسـتگاه گـوارش لازم اسـت. به همین دلیل افزودن اسیدهای آلی به خوراك، براي پایین آوردن pH خوراك و سیتوپلاسم میکــروب هــا بــه منظــور محــدود کــردن رشـد بــاکتري هــاي بیمــاري زاي روده اي الزامی است. مكانيسم عمل اسيدهاي آلي در از بين بردن باکتري ها، به توانایی عبور آنها از غشاي سلول باکتري مربوط مي شود. اسيدهاي آلي مي توانند به صورت محلول در چربي و يا به کمک ناقل، از ديواره سلولي باکتري ها عبور نمايند. پس از عبور از ديواره سلولي باکتري و وارد شدن به داخل سلول، اين اسيدها به يون هاي سازنده خود تجزيه مي شوند. يون هیدروژن با کاهش pH داخل سلول، سبب مي شود تا باکتري جهت حفظ پتانسیل سلول، این یون ها را به بيرون انتقال دهد. از این رو باکتری مجبور به صرف انرژي مي باشد. این روند تا جایی ادامه پيدا می کند که باکتري مجبور به استفاده کامل ذخائر انرژي درون سلولي، براي تعديل pH داخل سلول می گردد. بنابراین باکتری قادر به تامین انرژی برای اهداف رشد و تقسیم نخواهد بود و از بین می رود. از سوی دیگر آنیون های درون سلول نیز بر DNA تاثیر می گذارند و از ساخت پروتئین ها جلوگیری می کند. با کاهش فعالیت میکروبی میزان دفع نیتروژن هم کاهش می یابد. اسيدهاي آلي مي توانند از يک سو رقابت باکتري های روده با ميزبان براي استفاده مواد مغذي قابل دسترس را کاهش دهند و از سوی ديگر، با کاهش جمعيت باکتري هاي مضر، توليد متابوليت هایی مانند آمونيوم و آمین ها را کاهش دهند. بنابراین اسیدهای آلی خوراک دام، در کاهش تولید آمونیاک نیز بسیار موثر هستند.
آلیسین موجود در این محصول دارای اثرات ضد میکروبی گسترده ای است و می تواند طیف وسیعی از باکتری های گرم منفی و گرم مثبت (از جمله اشریشیا، سالمونلا، استافیلوکوکوس، استرپتوکوکوس، کلبسیلا، پروتئوس، باسیلوس و کلستریدیوم)، قارچ ها (مانند آسپرژیلوس و …)، انگل ها (مانند انگل های گوارشی) و ویروس ها را از بین ببرد و از رشد و تکثیر آنها جلوگیری کند. آلیسین به دلیل واکنش شیمیایی با گروه های تیول آنزیم های وابسته به سولفیدریل مثل الکل دهیدروژناز، تیوردوکسین ردوکتاز و RNA پلیمراز اثرات ضد میکروبی خود را ایفا می کند. همچنین به دلیل داشتن گروه تيوسولفونات توانايي اتصال به گروه هاي تيول پروتئین ها را دارد که اين اتصال منجر به تخريب انواع پروتئين ها و آنزيم هاي مهم ميكروبی مي شود به عنوان مثال آلیسین می تواند آنزیم‌های باکتریایی مانند سیستم تشکیل‌دهنده استیل کوآنزیم A متشکل از استات کیناز و فسفوترانس استیل کوآنزیم A سنتتاز را مهار کند. مهار اين آنزيم باعث مهار بيوسنتز ليپيدها و اسيدهاي چرب شده و نهايتا قابليت زيستي باکتری را مهار مي كند.
کورکومین نیز با ایجاد اختلال در پروفیلامنت های FtsZ که در تقسیم باکتری تقش دارد تکثیر سلول های باکتریایی را مهار می کند و خواص ضد میکروبی خود را اعمال می کنند.
پیپرین هم منجر به افزایش نفوذپذیری غشای لیپیدی باکتری های گرم مثبت می شود و از این طریق اثر ضد میکروبی خود را ایفا می کند.
بدین ترتیب عصاره های گیاهی، اسید های ارگانیک و مواد معدنی به کار رفته در آنتی آمونیوم اکسترا از رشد و تکثیر میکروب ها در خوراک جلوگیری کرده و آنها را از بین می برند و با ضد عفونی کردن خوراک از عفونت های گوارشی پیشگیری می نمایند و سبب افزایش کیفیت خوراک می شوند.
بهبود جذب و کاهش تولید گاز آمونیاک
انتشار گاز آمونیاک (NH3) از مراکز پرورش دام و طیور یکی از مشکلات محیط زیستی مهم در سراسر دنیا می باشد. حدود 94% گاز آمونیاکی که وارد جو می شود از بخش کشاورزی منشا می گیرد که 64% آن در ارتباط با پرورش دام و طیور، به خصوص پرورش گاو های شیری، می باشد. گاز آمونیاک علاوه بر اثرات منفی محیطی از قبیل غنی شدن محیط های آبی از مواد معدنی و رشد بیش از اندازه برخی از موجودات زنده (Eutrophication)، اسیدی شدن خاک و کاهش تنوع گیاهی، می تواند سلامت خود حیوان را هم به خطر بیندازد و مشکلات تنفسی ایجاد کند.
آلیسین، ترکیب موثره ضد میکروب موجود در سیر، می تواند با کاهش تولید متان و آمونیاک منجر به استفاده بهتر از مواد مغذی شود. آلیسین با کاهش تعداد باکتری هایی از قبیل گونه های پروتلا (Prevotella) در شکمبه، که مسئول تجزیه پروتئین و آمین زدایی اسید های آمینه می باشند، تجزیه پروتئین در شکمبه را کاهش می دهد. بنابراین آمونیاک کاهش می یابد و قابلیت دسترسی آمینو اسید ها برای جذب در نشخوارکنندگان افزایش می یابد. تمرکز متخصصان تغذیه نیز بر این است که تجزیه پروتئین در شکمبه کاهش پیدا کند تا تولید پروپیونات افزایش پیدا کرده و تولید متان و استات کاهش پیدا کند، بدون اینکه تولید کلی اسید های چرب فرار کاهشی داشته باشند. حتی آلیسین تولید اسید های چرب فرار را افزایش هم می دهد. اسید های چرب فرار محصول نهایی تخمیر شکمبه می باشند و منبع اصلی انرژی محسوب می شوند.
آلیسین به دلیل اثرات ضد میکروبی خود از تجمع باکتری های پاتوژن و تولید توکسین توسط آنها جلوگیری کرده و از این طریق جلوی التهاب را نیز می گیرد. بنابراین ضخامت دیواره روده را کاهش داده و منجر به بهبود جذب می شود. آلیسین همچنین سبب بهبود ضریب تبدیل خوراک از طریق بهبود مورفولوژی پرزهای روده کوچک می گردد.
کورکومین دارای اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی است و با تنظیم تعادل فلور میکروبی دستگاه گوارش منجر به بهبود سلامت گوارشی و عمومی بدن می شود. کورکومین وزن گیری روزانه را افزایش می دهد که می تواند به دلیل افزایش هضم و جذب مواد مغذی باشد. استفاده از کورکومین در جیره گاو های گوشتی سبب کاهش دفع نیتروژن از مدفوع و افزایش جذب و احتباس نیتروژن می شود که نشان دهنده افزایش هضم و جذب پروتئین خام است و سبب کاهش دفع آمونیاک می شود.
هم چنین گوارش Neutral Detergent Fiber (NDF) را هم تقویت می کند و از این طریق تولید شیر را بهبود می بخشد. کورکومین نسبت ارتفاع کرک روده به عمق کریپت را افزایش می دهد، مورفولوژی مخاط ایلئوم را بهبود می بخشد و آسیب های روده ای ناشی از پاتوژن هایی مثل اشریشیا کولی را ترمیم می کند و از این طریق از روده محافظت کرده و هضم و جذب مواد مغذی را بهبود می بخشد. کورکومین می تواند منجر به افزایش تخمیر کربوهیدرات ها در شکمبه شود، به علاوه قابلیت هضم مواد مغذی از جمله فیبر ها را هم، با افزایش جمعیت میکروارگانیسم های فیبرینولیتیک و آمیلولیتیک، زیاد می کند و از این طریق غلظت اسید های چرب فرار را، که منبع اصلی انرژی نشخوارکنندگان محسوب می شوند، افزایش می دهد. از طرفی با تغییر فعالیت آنزیم های دخیل در متابولیسم ATP و بهبود متابولیسم انرژی، عملکرد رشد نشخوارکنندگان جوان را تقویت می کند. به علاوه سبب کاهش حرکات روده ای می شود و در نتیجه مدت زمان حضور مواد غذایی در روده را افزایش می دهد و از این طریق سبب تقویت جذب می شود.
پیپرین جذب کورکومین را در بدن بالا می برد. به علاوه دارای اثرات ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی قوی است و بر اساس نتایج مطالعات انجام شده به وزن گیری و رشد دام نیز کمک می کند. هم چنین باعث تقویت آنزیم های گوارشی پانکراس مانند لیپاز، آمیلاز و پروتئاز می شود و نقش مهمی در هضم مواد غذایی بر عهده دارد. میکروب های مدفوعی در سمیت زدایی ترکیبات مضر، جلوگیری از کلونیزاسیون عوامل بیماری زا، بازیافت نیتروژن و سنتز ویتامین ها نقش دارند. پیپرین می تواند منجر به افزایش تعداد باکتری های مفید لاکتوباسیلوس شود اما از طرفی به دلیل اثرات ضد میکروبی خود تعداد باکتری های بیماری زایی مانند اشرشیا کولی را کاهش می دهد. هم چنین با استفاده از پیپرین مشکلات گوارشی مانند اسهال کاهش می یابند. پیپرین در نشخوارکنندگان منجر به تقویت متابولیسم پروتئین، رسیدن آن به دئودنوم و کاهش تولید گاز متان می شود و استرس های تغذیه ای مانند نفخ را کاهش می دهد و از این طریق منجر به بهبود فعالیت تخمیری شکمبه، افزایش مصرف و بازدهی خوراک و بهبود سلامت و عملکرد تولیدی دام می شود. پیپرین بر متابولیسم کلسترول و اسیدهای صفراوی تاثیر می گذارد و باعث تسریع متابولیسم لیپید می شود. هم چنین حرکات گوارشی را هم کم می کند و با افزایش زمان عبور مواد غذایی از روده، جذب را افزایش می دهد. افزایش غلظت گاز های مدفوع مانند آمونیاک می تواند به دلیل اختلال در هضم و جذب مواد مغذی اتفاق بیفتد. بنابراین پیپرین با بهبود هضم و جذب، مقدار سوبسترا برای تخمیر میکروبی را کاهش می دهد، در نتیجه انتشار گاز آمونیاک هم کم می شود. هم چنین پیپرین با کنترل و حفظ تعادل فلور میکروبی و بهبود استفاده و جذب پروتئین هم دفع آمونیاک را کاهش می دهد.
در مجموع مواد موثره موجود در عصاره های گیاهی آنتی آمونیوم اکسترا با تغییرات مورفولوژی روده، تنظیم فلور میکروبی، جلوگیری از التهاب روده و افزایش زمان عبور مواد غذایی از روده، جذب آب و مواد مغذی را افزایش می دهد و علاوه بر بهبود وزن گیری و عملکرد رشد و تولید، سبب کاهش رطوبت بستر، به عنوان یکی از عوامل دخیل در افزایش غلظت آمونیاک، می شود. از طرفی با جلوگیری از تجزیه پروتئین در شکمبه، افزایش جذب پروتئین و نیتروژن و حفظ تعادل فلور میکروبی، تولید گاز مضر آمونیاک را هم کاهش می دهد و بنابراین از پیامد های منفی آن از قبیل مشکلات تنفسی، سوزش چشم و … نیز جلوگیری می کند.
سایر فواید آنتی آمونیوم اکسترا
با توجه به اینکه عصاره های گیاهی به کار رفته در آنتی آمونیوم اکسترا، هر کدام از چندین ماده موثره مختلف تشکیل شده اند، علاوه بر اثرات و فواید اصلی آنها، که بر اساس این اثرات فرمولاسیون محصول صورت گرفته است، می توانند یک سری فواید جانبی هم داشته باشند، از جمله :
- اثر آنتی اکسیدانی
- بهبود وضعیت ایمنی
- اثر ضد التهابی
- محافظت از کبد
