نقش سیستم ایمنی در کنترل کوکسیدیوز طیور

کوکسیدیوز طیور یک بیماری انگلی شایع است که توسط گونه‌های مختلف آیمریا ایجاد می‌شود و با تخریب مخاط روده، کاهش جذب مواد مغذی، کاهش وزن و تلفات همراه است. شدت بیماری و پیامد آن عمدتاً به توانایی سیستم ایمنی پرنده در ایجاد پاسخ محافظتی بستگی دارد؛ پاسخ ایمنی فعال می‌تواند تکثیر انگل را محدود کرده و آسیب بافتی را کاهش دهد. تفاوت در حساسیت گونه‌ها و خطوط مرغ به کوکسیدیوز عمدتاً ناشی از تفاوت در کارایی پاسخ ایمنی آن‌هاست. سیستم ایمنی، به عنوان خط دفاعی اصلی، عامل تعیین‌کننده در کنترل و بهبود بیماری است.

کوکسیدیوز چیست؟

کوکسیدیوز یک بیماری انگلی در طیور است که توسط تک‌یاخته‌های گونه‌های مختلف Eimeria ایجاد می‌شود و به‌ویژه دستگاه گوارش را هدف قرار می‌دهد. این انگلی‌ها چرخهٔ زندگی پیچیده‌ای دارند که شامل مراحل درون‌سلولی و برون‌سلولی است. ابتدا اووسیست‌های اسپوردار از طریق دهان وارد بدن می‌شوند، سپس اسپوروئیت‌ها از اووسیست آزاد شده و به سلول‌های اپیتلیال روده حمله می‌کنند. درون این سلول‌ها، انگل مراحل تکثیر شیزوگونی (schizogony) و سپس گامتوگونی (gametogony) را طی می‌کند. در نهایت اووسیست‌های جدید تشکیل و با مدفوع دفع می‌شوند که این چرخه باعث بروز علائم بالینی می‌گردد.

علائم کوکسیدیوز در مرغ

کوکسیدیوز در طیور با علائم بالینی مشخصی همراه است که می‌تواند به‌عنوان شاخص‌های بیماری مورد توجه قرار گیرد. اسهال خونی، کاهش اشتها و وزن و همچنین مشکلات هضمی و ضعف عمومی در مرغ‌های مبتلا به دلیل التهاب و خونریزی مخاط روده مشاهده می‌شود. این علائم در کنار افزایش اووسیست‌ها در مدفوع معمولاً به تشخیص کوکسیدیوز کمک می‌کنند. 

پاسخ ایمنی در کوکسیدیوز

پاسخ ایمنی در برابر Eimeria را می‌توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد.

• ایمنی ذاتی (Innate Immunity)

این نوع ایمنی بلافاصله پس از ورود انگلی‌ها فعال می‌شود و شامل شناسایی الگوهای مولکولی پاتوژن‌ها توسط گیرنده‌های تشخیص دهندهٔ الگو مانند Toll-like receptors  (TLRs)  است؛ این گیرنده‌ها انگل را شناسایی می‌کنند و پاسخ التهابی اولیه راه‌اندازی می‌شود. همچنین سلول‌های درگیر در پاسخ ذاتی شامل سلول‌های(natural killer cells) NK، ماکروفاژها، دندریتیک‌ها و هتروفیل‌ها (heterophils)  هستند که به‌سرعت در محل عفونت فعال می‌گردند و باعث شروع التهاب و هدایت سایر سلول‌های ایمنی می‌شوند. این پاسخ اولیه برای کند کردن پیشرفت انگلی‌ها و آماده کردن زمینهٔ فعال شدن پاسخ ایمنی تخصصی بسیار حیاتی است.

• ایمنی تطبیقی یا اکتسابی (Adaptive Immunity)

شامل پاسخ‌هایی است که با تماس با آنتی‌ژن‌های خاص Eimeria شکل می‌گیرد و شامل دو بخش اصلی می‌باشد.

•  ایمنی سلولی  (Cell-mediated Immunity)

تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که پاسخ ایمنی سلولی، مهم‌ترین بخش ایمنی در برابر Eimeria در طیور است. در این نوع ایمنی، سلول‌هایی مانند تی‌سل‌های CD4+ و CD8+ نقش کلیدی دارند و می‌توانند رشد و تکثیر انگلی را محدود سازند. تی‌سل‌های CD8+ (CTLs) به سلول‌های آلوده حمله می‌کنند و با هدف قرار دادن آنها، از توسعهٔ بیشتر انگلی جلوگیری می‌کنند و تی‌سل‌های CD4+ (Th cells) با ترشح سیتوکین‌ها باعث تقویت و هدایت پاسخ ایمنی می‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند که حذف تی‌سل‌ها یا سرکوب آنها با داروهایی مانند سیکلوسپورین A، توانایی بدن برای مقاومت در برابر عفونت را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد، که این موضوع اهمیت پاسخ سلولی را مورد تأکید قرار می‌دهد. 

•  ایمنی هومورال  (Humoral Immunity)

پاسخ آنتی‌بادی مثلاً IgA، IgM و IgG در پلاسما و ترشحات مخاطی در نتیجهٔ عفونت ایجاد می‌شود، نقش آن در محافظت واقعی در برابر کوکسیدیوز بسیار کم‌تر از ایمنی سلولی است. خونریزی‌ها و تحقیقات نشان داده‌اند که حذف B-cells اثر حفاظتی قابل توجهی ایجاد نمی‌کند، که این موضوع نشان‌دهندهٔ اهمیت بیش‌تر ایمنی سلولی در این بیماری است.

جزئیات و مکانیسم‌های ایمنی سلولی

۱. پاسخ Th1 و نقش IFN-γ

یکی از مهم‌ترین مولکول‌های سیتوکینی که در ایمنی علیه Eimeria فعال می‌شود، اینترفرون-گاما (IFN-γ)  است. IFN-γ عمدتاً توسط تی‌سل‌های Th1 و برخی سلول‌های CD8+ تولید می‌شود و این سیتوکین به‌طور مستقیم در مهار تکثیر درون‌سلولی Eimeria نقش دارد و موجب افزایش فعالیت سلول‌های کشنده و تنظیم پاسخ ایمنی می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که افزایش IFN-γ در محل عفونت باعث کاهش تعداد اووسیست‌ها و بهبود وضعیت روده می‌شود.  این مکانیسم نشان می‌دهد که IFN-γ نه تنها پاسخ سلولی را هدایت می‌کند، بلکه به‌صورت مستقیم تأثیر ضدانگلی نیز دارد. 

۲. نقش Th17 و IL-17

نسل دیگری از تی‌سل‌ها به نام Th17 نیز در پاسخ به کوکسیدیوز نقش دارد، اگرچه نقش دقیق آن هنوز کامل روشن نشده است. Th17 سیتوکینی به نام IL-17  ترشح می‌کند که باعث جذب نوتروفیل‌ها و افزایش التهاب در بافت می‌شود و در برخی مطالعات، افزایش IL-17 با شدت بیماری و آسیب بافتی مرتبط بوده است، که نشان‌دهندهٔ نقش پیچیدهٔ این بخش از ایمنی است.

۳. سلول‌های تنظیم‌کننده Treg و  IL-10

سلول‌های Treg در تنظیم پاسخ ایمنی نقش دارند. این سلول‌ها با ترشح IL-10  و TGF-β می‌توانند موجب کاهش التهاب و تنظیم پاسخ ایمنی شوند، اما در برخی موارد، تولید زیاد IL-10 می‌تواند باعث تشدید عفونت شود زیرا پاسخ Th1 و IFN-γ مهار می‌شود. به این ترتیب، حفظ توازن میان پاسخ‌های التهابی و سرکوب‌کننده نقش مهمی در نتیجهٔ نهایی بیماری ایفا می‌کند.

درمان کوکسیدیوز طیور

درمان و کنترل کوکسیدیوز شامل چند روش اساسی است که همگی با هدف کاهش بار انگلی و کمک به سیستم ایمنی پرنده انجام می‌شوند. درمان‌های معمول شامل استفاده از کوکسیدیو‌استات‌ها و کوکسیدیوسیدها هستند که رشد و تکثیر  Eimeria را مهار می‌کنند. واکسیناسیون علیه Eimeria از مهم‌ترین روش‌های کنترل بیماری است و بر مبنای تحریک ایمنی ذاتی و تطبیقی عمل می‌کند، به‌طوری که واکسن‌های زنده یا تضعیف‌شده باعث فعال‌سازی پاسخ تی‌سل‌ها به خصوص Th1 و تولید IFN-γ می‌شوند که مقاومت را افزایش می‌دهند و واکسن‌های نوترکیب یا DNA نیز در حال توسعه‌اند تا پاسخ ایمنی خاص‌تر و قوی‌تری ایجاد کنند. همچنین سین بیوتیک ها و ترکیبات گیاهی می‌توانند با تقویت ایمنی روده و بهبود میکروبیوم، پاسخ دفاعی را بهتر کنند.  با توجه به توسعه روز افزون مقاومت دارویی در بین ضدکوکسیدیوزهای شیمیایی رایج در بازار مصرف، استفاده از کوکسیدیوسیدهای کاملا گیاهی مانند کوکسی فیت ال نه تنها میتواند جایگزین کامل داروهای شیمیایی با اثرات مشابه باشد ، بلکه بدون بازمانده های شیمیایی در لاشه و تولیدات طیور بوده، مقاومت دارویی ایجاد نمی کند و در تمام طول دوره پروش قابل استفاده می باشد. علاوه بر این به واسطه ترکیبات موثره خاص موجود در آن به جذب موثرتر پروتئین ها و بهبود ضریب تبدیل کمک می کند و خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی نیز دارد. 

برای اطلاعات بیشتر درمورد محلول کوکسی فیت ال اینجا کلیک کنید

برای خرید محلول کوکسی فیت ال اینجا کلیک کنید

جمع‌بندی نهایی

توانایی سیستم ایمنی طیور در ایجاد پاسخ محافظتی علیه Eimeria یکی از عوامل تعیین‌کننده در شدت و پیامد کوکسیدیوز است. به‌طور مشخص، طیور با پاسخ ایمنی قوی‌تر، خصوصاً پاسخ سلولی مؤثر از طریق تی‌سل‌های CD4+ و CD8+، قادرند تکثیر انگل را محدود کرده و از تخریب گسترده مخاط روده جلوگیری کنند. در مقابل، طیور با پاسخ ایمنی ضعیف، حتی در مواجهه با همان گونه انگل، به شدت مبتلا می‌شوند و میزان دفع اووسیست‌ها، خونریزی روده‌ای و کاهش وزن در آن‌ها بیشتر است.

برای تقویت پاسخ ایمنی، بخصوص ایمنی سلولی طیور در مقابله با آیمریا ها می توان از داروی گیاهی تقویت سیستم ایمنی، محلول ایمونوپروپوفیت، بهره برد که علاوه بر تقویت سیستم ایمنی هومورال و سلولی دارای اثرات ضدباکتریایی و ضدویروسی بوده و با افزایش مقاومت نسبت به بیماری ها موجب بهبود رشد و عملکرد گله نیز می گردد.

برای اطلاعات بیشتر درمورد محلول گیاهی ایمونوپروپوفیت اینجا کلیک کنید

برای خرید محلول گیاهی ایمونوپروپوفیت اینجا کلیک کنید

همچنین باید توجه کرد که تفاوت در حساسیت گونه‌ها و نژادهای مرغ به کوکسیدیوز عمدتاً به تفاوت‌های ژنتیکی و کارایی پاسخ ایمنی آن‌ها مربوط می‌شود. این تفاوت‌ها شامل توانایی تولید سیتوکین‌های Th1 مانند IFN-γ، قدرت فعال‌سازی ماکروفاژها و ظرفیت سلول‌های T در شناسایی و حذف سلول‌های آلوده است.

به بیان دقیق‌تر، سیستم ایمنی نه تنها اولین خط دفاعی در مواجهه با Eimeria است، بلکه عامل تعیین‌کننده برای بهبود و کنترل بیماری است.  بدون وجود یک پاسخ ایمنی فعال و هماهنگ، چرخه زندگی انگل ادامه یافته و آسیب بافتی روده و تلفات ناشی از کوکسیدیوز افزایش می‌یابد. این نکته اهمیت سیستم ایمنی را به عنوان یک عامل حیاتی در مقاومت میزبان و موفقیت در کنترل بیماری روشن می‌کند.