بیماری کالومناریس ناشی از Flavobacterium columnare یکی از چالش‌های مهم در پرورش آبزیان است که پوست، آبشش‌ها، باله‌ها و دم ماهی‌ها را درگیر می‌کند و باعث زخم‌های سطحی، التهاب، پوسیدگی باله و دم و کاهش رشد و کیفیت محصول می‌شود. سویه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها واقعیت جاری در مزارع پرورشی هستند و درمان‌های استاندارد گاهی ناکارآمد شده اند. مقاومت به داروهایی مانند اکسی‌تتراسایکلین، کوئینولون‌ها، پنی‌سیلین، آمپی‌سیلین، سفالوسپورین‌ها و کلیندامایسین مشاهده شده است و مکانیسم‌های مقاومت ژنتیکی شامل ژن‌های β-لاکتاماز blaTEM، blaSHV و tetA امکان بقای سویه‌ها در حضور آنتی‌بیوتیک‌ها را فراهم می‌کنند.
یکی از شاخص‌ترین علائم بالینی بیماری، پوسیدگی باله و دم است که با زخم‌های گسترده، التهاب، ترشح مخاط، تحلیل و از بین رفتن بافت، اختلال در حرکت و کاهش رشد همراه است. سویه‌های مقاوم باعث پیشرفت سریع‌تر این علائم و تهدید کل جمعیت می‌شوند.
مدیریت مؤثر بیماری شامل نظارت مداوم، استفاده هدفمند از آنتی‌بیوتیک‌ها، بهبود شرایط محیطی و مدیریتی و ترکیب روش‌های پیشگیری طبیعی جایگزین است تا شدت بیماری کاهش یابد و سویه‌های مقاوم تحت کنترل قرار گیرند.
بیماری پوسیدگی باله و دم در ماهی
پوسیدگی باله و دم، یکی از مهم‌ترین تظاهرات بالینی بیماری کالومناریس (Columnaris) است که توسط باکتری Flavobacterium columnare ایجاد می‌شود. این بیماری به ویژه زمانی که سویه‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم باشند، شدید و گسترده می‌شود. علائم بالینی اصلی شامل:
- زخم‌های سطحی و عمیق: ظاهر شدن لکه‌ها یا نواحی نکروتیک روی باله‌ها و دم که می‌تواند به هم پیوسته و گسترده شود.
- کاهش حجم و شکل طبیعی باله و دم: باله‌ها به تدریج تحلیل رفته و لبه‌های آن‌ها نامنظم، فرسوده و خورده می‌شوند.
- التهاب و قرمزی: اطراف محل آسیب، التهاب و قرمزی واضح مشاهده می‌شود و گاهی مخاط بیشتری ترشح می‌شود.
- تورم و نکروز بافت: در موارد شدید، بافت باله و دم ممکن است تحلیل برود و حتی جدا شود.
- ترشح مخاط و تغییر رنگ پوست: روی نواحی آسیب دیده، مخاط غلیظ و تغییر رنگ پوستی ایجاد می‌شود، که گاهی به سمت زرد یا سفید تمایل دارد.
- اختلال در حرکت و تعادل: آسیب باله‌ها باعث اختلال در شنا، تعادل و واکنش به محیط می‌شود و ماهی به سختی حرکت می‌کند یا به سطح آب نزدیک می‌شود.
- کندی رشد و کاهش اشتها: ماهیان مبتلا اغلب تمایل کمتری به تغذیه دارند و رشد آن‌ها کاهش می‌یابد.
عامل بیماری کالومناریس، یعنی باکتری Flavobacterium columnare، معمولاً از طریق پوست، آبشش‌ها و زخم‌های سطحی بدن ماهی وارد بدن می‌شود.
جزئیات مسیر ورود عبارت‌اند از:
- پوست و مخاط: باکتری می‌تواند از طریق آسیب‌های سطحی پوست یا مخاط سالم نفوذ کند. هر گونه خراش، ساییدگی یا ضایعه کوچک روی پوست، دروازه‌ای برای ورود باکتری است.
- آبشش‌ها: آبشش‌ها بافت‌های بسیار حساس و پرعروق دارند و تماس با آب آلوده به F. columnare می‌تواند باعث عفونت سریع آن‌ها شود.
- زخم‌های ناشی از دیگر بیماری‌ها یا صدمات محیطی: وجود هرگونه زخم باز یا ضایعه قبلی، مسیر نفوذ باکتری را آسان می‌کند.
- انتقال از آب آلوده: این باکتری می‌تواند در محیط پرورش، بستر و تجهیزات باقی بماند و از طریق تماس مستقیم یا آب منتقل شود.
در واقع، بیماری غالباً زمانی ظاهر می‌شود که شرایط محیطی استرس‌زا باشند، مانند کیفیت پایین آب، تراکم بالای ماهی‌ها، تغییر دمای ناگهانی یا کاهش اکسیژن. این عوامل باعث ضعیف شدن پوشش مخاطی و سیستم ایمنی ماهی می‌شوند و نفوذ باکتری راحت‌تر می‌شود. بنابراین استفاده از افزودنی هایی که موجب تقویت سیستم ایمنی ماهی ها بخصوص در شرایط پراسترس محیطی شوند مانند سین بیوتیک ها (ترکیب پروبیوتیک+پری بیوتیک) می تواند به رشد و بقاء و افزایش مقاومت آن ها در برابر بیماری ها کمک کند. با مصرف سین بیوتیک هایی مانند MLC می توان با برقراری مجدد توازن از دست رفته فلور روده در اثر استرس های محیطی و درنتیجه تقویت سیستم ایمنی موضعی در دستگاه گوارش و پوست و مخاطات و بهبود هضم و جذب به کاهش بروز بیماری های عفونی از جمله پوسیدگی باله و دم و حتی بهبود کیفیت آب کمک کرد.
برای اطلاعات بیشتر درمورد افزودنی خوراک سین بیوتیک MLC اینجا کلیک کنید
برای خرید افزودنی خوراک سین بیوتیک MLC اینجا کلیک کنید
مقاومت ضدمیکروبی (AMR) در آبزیان پرورشی
سویه‌های F. columnare در شرایط فعلی مقاومت قابل توجهی نسبت به چندین گروه آنتی‌بیوتیک دارند. شواهد نشان می‌دهد که مقاومت به اکسی‌تتراسایکلین، کوئینولون‌ها، پنی‌سیلین، آمپی‌سیلین، سفالوسپورین‌ها و کلیندامایسین در استخرهای پرورش رایج است. سویه‌های مقاوم می‌توانند در محیط‌های پرورشی زنده بمانند و بیماری‌زایی خود را حفظ کنند، حتی زمانی که داروهای معمول استفاده می‌شوند.
این مقاومت (Antimicrobial Resistance) باعث می‌شود که درمان با آنتی‌بیوتیک‌های رایج ناکافی شود و بیماری به شکل مزمن یا شدید ظاهر گردد. سویه‌های مقاوم نه تنها سلامت ماهی‌ها را تهدید می‌کنند، بلکه انتشار آن‌ها در جمعیت‌ها می‌تواند شدت بیماری را افزایش دهد و فشار اقتصادی و مدیریتی قابل توجهی ایجاد کند.
مکانیسم‌های مقاومت
در سویه‌های مقاوم Flavobacterium columnare که از ماهیان پرورشی جداشده‌اند، مقاومتی ژنتیکی واضح وجود دارد که بقای باکتری در حضور آنتی‌بیوتیک‌ها را تسهیل می‌کند. در مطالعه‌ای بر روی F. columnare جدا شده از تیلاپیا، ژن‌های مقاومت blaTEM و blaSHV که نوعی β-لاکتاماز هستند و ژن tetA مربوط به مقاومت تتراسایکلین به‌طور گسترده یافت شده‌اند.
ژن‌های blaTEM و blaSHV کدکننده آنزیم‌هایی هستند که می‌توانند حلقه β-لاکتام آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنی‌سیلین و سفالوسپورین‌ها را هیدرولیز کنند و آن‌ها را غیرفعال سازند، بنابراین این سویه‌ها در برابر این داروها مقاومت نشان می‌دهند. همچنین ژن tetA مسئول کد کردن یک مکانیسم مقاومت به تتراسایکلین است که به باکتری اجازه می‌دهد در غلظت‌هایی از تتراسایکلین زنده بماند که معمولاً مهارکننده بود.
این ژن‌های مقاومت، وقتی در جمعیت باکتریایی مزرعه‌ای توزیع می‌شوند، می‌توانند باعث تسهیل بقای سویه‌های مقاوم شوند، به خصوص اگر آنتی‌بیوتیک‌ها به‌طور مکرر استفاده شوند. مصرف پیوسته دارو فشار انتخابی قوی‌ای را به نفع سویه‌های حامل این ژن‌ها ایجاد می‌کند و به گسترش مقاومت کمک می‌نماید. در نتیجه، وجود این ژن‌های مقاومت در F. columnare نشان می‌دهد که مقاومت ضدمیکروبی در این پاتوژن یک پایه ژنتیکی مستحکم دارد که بقای مستمر سویه‌های مقاوم را امکان‌پذیر می‌سازد و کنترل بیماری را بسیار دشوارتر می‌کند.
پیامدهای مقاومت آنتی‌بیوتیکی
مقاومت در F. columnare پیامدهای متعددی دارد:
- کاهش اثربخشی درمان: سویه‌های مقاوم باعث شکست درمان یا کاهش اثر داروها می‌شوند و مدیریت بیماری را پیچیده می‌کنند.
- گسترش سویه‌های مقاوم: این سویه‌ها می‌توانند به دیگر جمعیت‌های ماهی منتقل شوند و فشار بیماری و مقاومت را در سطح استخر پرورش افزایش دهند.
- اثرات اقتصادی: کاهش رشد، افزایش مرگ‌ومیر و خسارت ناشی از کاهش کیفیت ماهی‌ها.
- پیامد بالینی: شدت بالای پوسیدگی باله و دم، زخم‌های پوستی و التهاب، که نیازمند اقدامات مدیریتی دقیق است.
مدیریت بیماری و کاهش مقاومت
برای مقابله با مقاومت آنتی‌بیوتیکی و کنترل بیماری، رویکردهای مدیریتی جامع ضروری هستند:
- نظارت مداوم: انجام آزمون‌های حساسیت دارویی برای شناسایی سویه‌های مقاوم پیش از درمان.
- استفاده محدود و هدفمند از آنتی‌بیوتیک‌ها: از مصرف بی‌رویه و دوزهای درمانی پایین تر استاندارد که می‌تواند مقاومت را افزایش دهد، باید اجتناب شود.
- بهبود شرایط محیطی و مدیریتی: کاهش تراکم ماهی‌ها، بهبود کیفیت آب، تغذیه مناسب و بهداشت بستر می‌تواند فشار بیماری را کاهش دهد.
در خصوص مدیریت کیفیت آب محصولی مانند آنتی آمونیوم اکسترا نه تنها موجب حفظ و ارتقاء کیفیت آب و ضدعفونی خوراک می شود ، بلکه با ترکیبات گیاهی و اسیدهای آلی که دارد موجب تقویت سیستم ایمنی و مقابله با عوامل باکتریایی پاتوژن مانند F. columnare در آبزیان می گردد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد پودر مخلوط در خوراک آنتی آمونیوم اکسترا اینجا کلیک کنید
برای خرید پودر مخلوط در خوراک آنتی آمونیوم اکسترا اینجا کلیک کنید
این رویکردهای ترکیبی، امکان کنترل بهتر بیماری، کاهش شدت بالینی و جلوگیری از انتشار سویه‌های مقاوم را فراهم می‌کنند و فشار انتخابی برای مقاومت جدید را کاهش می‌دهند.
وضعیت فعلی و اهمیت کنترل
واقعیت فعلی این است که مقاومت آنتی‌بیوتیکی F. columnare در آبزیان پرورشی یک چالش جدی و جاری است. سویه‌های مقاوم نه تنها بیماری‌زایی بالا دارند، بلکه می‌توانند باعث مشکلات شدید بالینی و اقتصادی شوند. بنابراین در کنار مدیریت مصرف آنتی‌بیوتیک ها، توجه به بهداشت محیط، کیفیت آب، تغذیه مناسب به منظور ارتقاء سیستم ایمنی و کاهش تراکم ماهیان از اهمیت بالایی برخوردار است. عدم توجه به این عوامل می‌تواند گسترش سویه‌های مقاوم را تسریع کند و کنترل بیماری را دشوارتر نماید.
