درمان کوکسیدیوز; بررسی علائم، دارو ها و روش های درمان طیور

کوکسیدیوز در مرغ 

اگر در حوزه ی پرورش طیور فعالیت می کنید حتما نام بیماری مهلک کوکسیدیوز را شنیده اید. کوکسیدیوز یک بیماری انگلی است که دستگاه گوارش مرغ ها و بوقلمون ها را درگیر می کند.

این بیماری با درگیر کردن سلول‌های روده، آسیب‌های شدیدی ایجاد می‌کند که می‌تواند منجر به مرگ طیور شود. در این وبلاگ به بررسی تمام روش های مداوای کوکسیدیوز طیور می پردازیم. آخرین مقالات راجع به تاثیرات گیاهان دارویی و مکانیسم اثر داروهای شیمیایی و یونوفور ها بررسی شده و به صورت خلاصه در اختیار شما قرار گرفته است.

درمان های زیادی برای بیماری کوکسیدیوز طیور در طول تاریخ ابداع شده است از داروهای ضدکوکسیدیوز نظیر کوکسیدیداستات ها گرفته تا واکسن ها. بعضی از دارو ها مانند آمپرولیوم در طول مدت طولانی گرفتار معضل مقاومت ضدمیکروبی شده اند و دیگر استفاده از آنها به تنهایی اثر درمانی خود را از دست داده است. به عبارتی می توان گفت انگل های کوکسیدیا در طول زمان نسبت به آنها مقاوم شده و دیگر با آن دارو پاسخ نمی دهند.

کنترل میکروب هایی که مقاوم شده اند، دشوارتر است و به دوزهای بالاتر، داروهای جایگزین جدید و ترکیبی از چند دارو احتیاج دارند که ممکن است دارای سمیت نیز باشند. این درمان ها ممکن است گران باشند.

در حال حاضر، دو روش اصلی برای درمان وضعیت طیور مبتلا به این بیماری، استفاده از داروهای ضدکوکسیدیوز گیاهی و شیمیایی و واکسن‌ها است. اما گسترش سریع مقاومت دارویی در انگل‌ها و آلودگی‌های محیطی ناشی از این داروها، محققان را به دنبال جایگزین‌های مؤثر و بی‌خطر برای سلامت و رشد جوجه‌های گوشتی سوق داده است. استفاده از گیاهان دارویی می‌تواند یک گزینه امیدوارکننده باشد، زیرا گیاهان منبع غنی از ترکیبات زیست ‌فعال هستند که ممکن است به عنوان داروهای جدید مورد استفاده قرار گیرند.

انواع کوکسیدیواستات‌ها

1.     کوکسیدیواستات های گیاهی مانند کوکسی فیت

•         طبیعی است و باقیمانده خطرناک و سمی در گوشت و تخم‌مرغ بجا نمی ماند.
•         باعث مقاومت دارویی در انگل ها نمی شود.

2.     شیمیایی مانند سولفونامیدها، نیکاربازین، دیکلازوریل

•         باقیمانده شیمیایی در محصولات دامی (نیاز به رعایت دوره پرهیز از مصرف دارد)
•         عوارض جانبی مانند مسمومیت در دوزهای بالا (مثلاً کاهش رشد یا آسیب کبدی)

3.     یونوفورها (مانند سالینومایسین، موننسین و لازالوسید 

•         برخی حیوانات به آن حساس هستند (مثل مسمومیت در اسب‌ها)
•         تداخل با برخی واکسن‌ها (مثل واکسن کوکسیدیوز زنده)
•         مصرف بیش از حد باعث کاهش اشتها و رشد می‌شود

انتقال بیماری

این بیماری عمدتاً به علت بلع اووسیست (تخم انگل) آلوده صورت می‌گیرد. این اوسیست ها از طریق مدفوع طیور آلوده، آب، دان، بستر و خاک آلوده، حشرات، جوندگان و تجهیزات آلوده منتقل می شوند.

نقش بهداشت محیط زندگی و نگهداری مرغ ها یا بوقلمون ها، بسیار مهم است. عدم رعایت نظافت و بهداشت مرغداری، باعث ایجاد بستر آلوده می شود و شرایط ایده‌آلی برای بقا و تکثیر اووسیست‌ها فراهم می‌کند. عدم ضدعفونی منظم سالن‌ها می تواند باعث تجمع اووسیست‌های عفونی در محیط شود. تهویه نامناسب و رطوبت بالا مدت زنده‌ماندن اووسیست‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین تراکم بالای گله باعث افزایش تماس پرندگان با مدفوع آلوده می‌شود.

علت کوکسیدیوز چیست و چگونه شیوع پیدا می کند؟

کوکسیدیوز یک بیماری انگلی است که توسط تک‌یاخته‌های (پروتوزوآ) از جنس آیمریا (Eimeria) ایجاد می‌شود. این انگل در دستگاه گوارش طیور رشد می‌کند و تعادل طبیعی بدن (هوموستاز) را مختل می‌کند، که در موارد شدید می‌تواند منجر به مرگ حیوان شود.

انگل‌های ایمریا وارد سلول‌های پوششی روده می‌شوند و در آنجا تکثیر می‌یابند. پس از تکثیر، سلول‌ها پاره شده و انگل‌های جدید به سلول‌های سالم مجاور حمله می‌کنند. تخریب سلول‌ها باعث التهاب شدید (آنتریت)، خونریزی و نکروز (مرگ بافت) می‌شود. اسهال شدید به شکل خونی یا آبکی، باعث دهیدراتاسیون و عدم تعادل الکترولیتی می شود. کم آبی بدن و کاهش سدیم و پتاسیم می تواند در جوجه های جوان باعث مرگ شود.

علائم کوکسیدیوز

1. کاهش مصرف خوراک: پرندگان مبتلا به کوکسیدیوز اشتهای خود را از دست می دهند و کمتر غذا می خورند.
2. کاهش وزن سریع: به دلیل کاهش جذب مواد مغذی و اسهال، وزن پرنده به سرعت کاهش می یابد.
3. بی حالی: عفونت ناشی از کوکسیدیا باعث ضعف و کاهش فعالیت پرنده می شود.
4. پرهای ژولیده: پرندگان بیمار پرهای خود را به حالت نامرتب و ژولیده درمی آورند.
5. اسهال شدید: التهاب روده باعث دفع مکرر و آبکی مدفوع می شود.
6. مدفوع موکوئیدی آبکی: ترشحات مخاطی روده در مدفوع دیده میشود که نشانه التهاب شدید است.

تشخیص بیماری کوکسیدیوز

نمونه های مدفوع برای شناسایی اووسیست های کوکسیدیا بررسی می شوند. دامپزشک با مشاهده علائم بالینی نظیر اسهال خونی، ضعف و کاهش رشد و همچنین بررسی میکروسکوپی مدفوع بیماری را تشخیص می‌دهد. کالبدگشایی و بررسی ضایعات روده نیز انجام می‌شود.

درمان قطعی کوکسیدیوز طیور

پیشگیری بهترین راه کنترل بیماری است. دقت داشته باشید که در صورت تمایل به پرورش مرغ ارگانیک لازم است تا حد امکان مصرف ضدکوکسیدیوز های شیمیایی کاهش یابد.

حال به بررسی 3 روش اصلی درمان می پردازیم:

1. دارو های ضدکوکسیدیوز گیاهی: بر طبق تحقیقات گسترده ثابت شده است که استفاده از این ترکیبات می تواند یک راه سالم و کارآمد برای درمان قطعی کوکسیدیوز باشد. کوکسیدیواستات های گیاهی نظیر کوکسی فیت و ضد کوکسیدیوز های محلول در آب مانند کوکسی فیت ال ممکن است توسط دامپزشک تجویز شوند.

برای اطلاعات بیشتر راجع به کوکسی فیت و کوکسی فیت ال کلیک کنید.

برای خرید کوکسی فیت و کوکسی فیت ال کلیک کنید.

2. داروهای شیمیایی (سولفونامید، بنزونیتریل، نیکاربازین): استفاده از آن ها ممکن است گاها ارزان تر باشند اما ریسک مقاومت دارویی و باقیمانده های شیمیایی در بدن طیور و انتقال آن به انسان، به شدت بالا می رود. ضمنا بعضی از آن ها مثل نیکاربازین می توانند باعث آسیب به گله های مرغ های گوشتی و تخمگذار شوند و ممکن است باعث کاهش رشد و کاهش تولید تخم مرغ شوند.

3. یونوفورها (موننسین، سالینومایسین، لازالوسید): این ترکیبات باعث برهم زدن تعادل یونی در انگل آیمریا می شوند. در استفاده از یونوفورها باید به شدت مراقب بود چرا که باعث مسمومیت در دوز بالا، تاثیر منفی بر رشد و کاهش اثر واکسن کوکسیدیوز( واکسن های زنده) می شوند.

ضمنا بعضی یونوفور ها در برخی کشور ها ممنوع شده اند. برای مثال، در اتحادیه اروپا، استفاده از موننسین در مرغ‌های تخم‌گذار، به ویژه در زمان تخم گذاری ممنوع است. در استرالیا نیز استفاده از موننسین برای درمان کوکسیدیوز طیور محدودیت دارد.

انتخاب نهایی روش مداوا به عوامل زیر بستگی دارد:

• میزان آلودگی گله
• قوانین باقیمانده دارویی کشورها (مثلاً در صادرات)
• هزینه و در دسترس بودن دارو

در این مقاله مجال آن نیست که به تمام دارو های درمان کوکسیدیوز طیور بپردازیم. اما می توانید به مقاله ما در رابطه با تمام داروهای ضد کوکسیدیوز طیور مراجعه کنید.

برای کنترل این بیماری، سه روش اصلی شامل داروهای شیمیایی (مانند سولفونامیدها)، یونوفورها (مثل موننسین) و داروهای گیاهی (نظیر کوکسی فیت) مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، مقاومت دارویی، باقیمانده‌های شیمیایی و عوارض جانبی، استفاده از جایگزین‌های طبیعی مانند ضدکوکسیدیوزهای گیاهی و واکسن‌ها را به گزینه‌ای ایمن و پایدار تبدیل کرده است. مدیریت بهداشت محیط، واکسیناسیون و انتخاب دقیق داروها با توجه به شرایط گله و قوانین کشورها، کلید موفقیت در مبارزه با کوکسیدیوز است.