کبد یکی از بزرگترین و حساس ترین ارگان ها، به خصوص در پستانداران است. مقدار زیادی خون از روده به آن وارد شده و اصلی ترین عملکرد آن سوخت و ساز، یعنی حفظ تعادل، و تبدیل و ذخیرۀ انرژی حاصل از گلوکز و چربی ها است. کبد همچنین یک عضو تصفیه کننده است که مواد سمی و مضر خون را پاک می سازد. به علاوه کبد جزء مهمی از سیستم ایمنی بدن است که اولین سد دفاعی در برابر آنتی ژن ها می باشد و به کنترل پاسخ های ایمنی، التهاب، و استرس کمک می کند. عدم تعادل در رژیم غذایی و همچنین تغییرات سریع و ناگهانی در آن، بر کبد آثار قابل توجهی دارند که منجر به شکل گیری مواد سمی (کتون ها،…) می شود. در دراز مدت، این مواد مضر باعث آسیب دیدن کبد و مختل شدن عملکرد آن، و یا حتی از کار افتادن آن می شوند.
بیماری و اختلالات کبد، معمولا به دو صورت کلی بروز می یابند:
- ناراحتی کبدی و گوارشی که در حیوان دچار کاهش اشتها، و ضعف در ترشح صفرا و فعال شدن ترشحات پانکراس گردیده و به دنبال آن هضم و جذب مواد در بدن مختل می گردد.
- تغییرات در عملکرد کبد که شامل مواردی چون کاهش متابولیسم آهن، گلبول های قرمز و ویتامین های محلول در چربی، اوره و آمینواسیدها می باشد.
بیماری و ناکارایی کبدی یک دایره باطل زیان بخش ایجاد می کند. تجمع عناصر سمی و تجزیۀ ناقص آنها باعث مصرف خوراک و علوفه می شود، و از طرف دیگر سم زدایی ضعیف تجمع سموم را افزایش می دهد که نهایتا تولید و سودآوری کلی مزرعه را به خطر می اندازد.
در گاوهای شیری، در ابتدای دورۀ شیردهی، گاوها تحت فشار زیادی قرار دارند؛ آنها باید در مدت کوتاه، مقدار قابل توجهی شیر تولید کنند. این مقدار به طور متوسط حدود 35 تا 40 کیلوگرم در روز می باشد. در این دورۀ پر استرس، خوراک فراهم شده برای تامین تمام نیازهای تغذیه ای حیوان کافی نیست؛ در نتیجه باید از ذخایر بدن خود کمک بگیرد. در صورتی که نیاز حیوان خیلی زیاد باشد، کبد دچار تورم حاصل از اسیدهای چرب می شود. در این شرایط استحالۀ چربی (steatosis) و یا کتون زدگی (ketosis) ممکن است رخ دهد. به دنبال این وضعیت، کبد دیگر قادر نیست عملکرد متابولیکی خود را به صورت کامل و درست انجام دهد که این موضوع به سلامت دام ها و تولید آسیب قابل توجهی می زند. پاسخ های ایمنی نیز تضعیف می شوند. توانایی گویچه های سفید (leucocytes) برای حرکت به سمت بافت های آسیب دیده و مقابله با عفونت ها مختل می شود. این وضعیت می تواند حتی به باروری حیوان نیز آسیب بزند، چراکه ترشح و انتقال هورمون ها نیز با مشکل مواجه می شود.
گونه های دیگر حیوانات مانند خرگوش ها و یا طیور، در معرض ریسک بالای شکل گیری و تجمع مواد مضر و سمی قرار دارند. سیستم ایمنی بدن آنها نیز به دنبال آن بسیار ضعیف می گردد که می تواند به تغییراتی در سد روده و میکروبوتای آن گردد که می تواند باعث بیماری هایی چون کوکسیدیوز در خرگوش ها و enteric colibacillosis گردد.
اینکه کبد در شرایط خوبی بوده و عملکرد درستی داشته باشد، برای حفظ سلامت حیوان و رشد تولید از اهمیت بسیاری برخوردار است. انجام اقدامات در جهت حمایت، سم زدایی، و محافظت از عملکرد طبیعی کبد، به سلامت این عضو کمک می کند.
در همین راستا، تنظیم و کنترل رژیم غذایی (بسته به سن و مرحلۀ رشدی حیوان) برای به حداقل رساندن تغییرات شدید، حفظ نیازهای حیوان برای انرژی دریافتی، و سم زدایی از کبد و تحریک اشتهای حیوان با استفاده از برخی داروها، همگی اقدامات درمانی و پیشگیرانه ای هستند که به سلامت و بهبود عملکرد کبد کمک می کنند.
با توجه به اهمیت سلامت کبد در حیوانات و کمبود درمانی مناسب، ایمن و کارآمد، شرکت دانش بنیان ماکیان دام پارس داروی هپامارین (Hepamarin) را با اثر درمانی بر اختلالات کبدی و ارتقا عملکرد کبد بر پایه ترکیبات موثره گیاهی فرموله کرده و قابل ذکر است که مطالعات فارمی این محصول نیز با موفقیت انجام شده است. هپامارین حاوی عصاره گیاه خار مریم است که در ادامه به بررسی ترکیبات موجود در این فرآورده و ارزیابی عملکرد آن می پردازیم.
خارمریم
از دیر باز گیاه خار مریم (Silybum.marianum) برای درمان بیماری های کبدی قابل توجه بوده است. سیلیمارین، ماده اصلی تشکیل دهنده عصاره خار مریم (مجموعه فلاونولیگنان ها مانند سیلیبین A و B، ایزوسیلیبین A و B، سیلیبینین، سیلیدیانین و سیلی کریستین) در دانه ها، برگ ها و میوه های این گیاه یافت می شود. مطالعات معتددی نشان می دهد که سیلیمارین قادر است با بهبود اثرات مضر واکنش های رادیکال آزاد، دفاع آنتی اکسیدانی سلول ها را افزایش دهد. سیلیمارین در درجه اول به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند و تولید گونه های فعال اکسیژن و پراکسیداسیون لیپیدی را کاهش می دهد و از طرفی تولید آنزیم های آنتی اکسیدانی مانند گلوتاتیون پراکسیداز، گلوتاتیون ردوکتاز، سوپراکسید دسموتاز و کاتالاز را افزایش می دهد. اثرات ضدالتهابی خار مریم، عمدتاً با مهار رونویسی، فاکتور NFκB اعمال میشود. در نتیجه سایتوکاین های التهابی در پارانشیم کبدی کاهش می یابد و علاوه بر این مقدار بیان سیکلواکسیژناز که یکی از آنزیم های دخیل در ایجاد التهاب می باشد نیز کاهش می یابد. مطالعات نشان می دهد که سیلیمارین به چهار روش مختلف اثرات خود را اعمال می کند:
الف) بوسیله فعالیت پايدارکنندگي غشا سلول کبد و از طريق تغییر در ساختمان غشا خارجي سلول مانع ورود سموم به سلول مي شود. اين تغییر به واسطه توانايي سیليمارين در مسدود کردن محل اتصال توکسین ها ايجاد مي شود.
ب) مکانیسم ديگر اثرات ضد سمي سیليمارين به علت خواص آنتي اکسیداني آن از طريق حذف راديکال های آزاد اکسید کننده و افزايش غلظت داخل سلولي گلوتاتیون است. سیليمارين همچنین فعالیت آنزيم های پراکسیداز مثل لیپواکسیژناز را مهار مي کند. در نتیجه سبب مهار پراکسیداسیون اسیدهای چرب و آسیب به چربي های غشا مي شود.
ج) سیلیمارین به عنوان فعال کننده سنتز RNA ریبوزومی باعث افزایش پروتئین سازی و تحریک بازسازی سلول کبدی می شود.
د) سیلیمارین به عنوان بازدارنده تبدیل سلول‌های کبدی هپاتوسیت به میوفیبروبلاست عمل می کند و در واقع باعث مهار، فرآیندی می گردد که منجر به سیروز کبدی خواهد شد. با این حال به نظر می رسد مکانیسم کلیدی که محافظت از کبد را تضمین می کند، مهار رادیکال های آزاد است.
مطالعات نشان می دهد که سیلیمارین از طریق مهار جذب کلسترول می تواند سبب بهبود پروفایل لیپوپروتئین و کلسترول پلاسما و محتوای چربی در کبد شود. علاوه بر نقش محافظت کنندگی کبد گیاه خار مریم، اثرات مثبت آن بر بیماری های مختلف، نیز در مطالعات نشان داده شده است. سیلیمارین در کلیه با افزایش سنتز پروتئین و اسیدهای نوکلئیک به بازسازی سلول های این اندام کمک می کند. سیلیمارین می تواند تا 30% تکثیر سلولی را افزایش دهد که این عملکرد مربوط به 2 جزء مهم سیلیمارین شامل سیلیبین و سیلی کریستین است.
علاوه بر این سیلیمارین دارای اثرات آنتی باکتریالی و اثرات ضد ویروسی بر علیه ویروس هایی مانند هپاتیت C نیز می باشد. در آزمایشات متعددی که در موارد ابتلا به سندرم کبد چرب و هپاتیت انجام شده است، بی عارضه بودن استفاده از سیلیمارین نیز اثبات شده است.
با توجه به اثرات سیلیمارین موجود در داروی هپامارین که با هدف ارزیابی اثر بخشی و ایمنی محصول انجام گرفت می توان گفت که این فرآورده کارایی بالایی در درمان اختلالات کبد و کیسه صفرا دارد.
موارد مصرف :
- کمک به بهبود عملکرد کبد
- درمان حمایتی هپاتیت مزمن، حاد و عفونی و جلوگیری از نارسایی کبدی
- درمان و پیشگیری از سندرم کبد چرب (سیروز کبدی)
- پاکسازی، بازسازی و دتوکس کبد
- درمان حمایتی مسمومیت های کبدی ناشی از داروها، سموم و مایکوتوکسین ها
- درمان حمایتی کبد در مواردی نظیر بیماری حاد کبدی
- پیشگیری از ابتلا به کبد چرب در گاوهای شیری آبستن نزدیک به زایمان
- پیشگیری و درمان انگل های کبدی مانند فاسیولا
- بهبود شرایط کتوز و اسیدوز
- پس از مصرف آنتی بیوتیک ها
- در موارد بروز کلانژیت، سنگ صفرا و مشکلات صفراوی
- محافظت از کبد در مقابل آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد
- در مشکلات مادرزادی کبد مثل شانت پورتوسیستمیک
- کمک به متابولیسم چربی در بدن
- تحریک ترشح صفرا و در نتیجه بهبود فعالیت های گوارشی و کاتابولیسم اسید های چرب
- پیشگیری از فیبروز کبدی
مقدار و روش مصرف:
250 میلی لیتر به ازای 5000 کیلوگرم وزن بدن
