صنعت پرورش آبزیان به منظور تامین پروتئین و ریزمغذی های مورد نیاز انسان، سریع ترین رشد را در میان سایر صنایع تولیدکننده غذا در دنیا دارد.
سیستم های پرورش متراکم منجر به افزایش استرس آبزیان و در نتیجه تضعیف سیستم ایمنی و کاهش مقاومت در برابر انواع بیماری ها می شود. بیماری های عفونی آبزیان، که توسط پاتوژن های باکتریایی، ویروسی و قارچی مختلف ایجاد می شوند، یکی از نگرانی های اصلی پرورش دهندگان می باشند، زیرا می توانند کمیت و کیفیت تولید را تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین معمولا پرورش دهندگان برای کاهش شیوع این بیماری ها در سیستم های پرورش متراکم، از آنتی بیوتیک ها و یا سایر دارو ها استفاده می کنند. با این حال مصرف آنتی بیوتیک در آبزیان پرورشی می تواند اثرات زیان باری داشته باشد. برای مثال مصرف این ترکیبات سبب ایجاد مقاومت در میکرورگانیسم ها و انتقال آن به انسان می گردد. هم چنین مصرف مداوم و زیاد آنتی بیوتیک ها، باکتری های مفید روده را از بین می برد و گوارش و ایمنی آبزیان را مختل می کند. به علاوه با حذف شدن باکتری های مفید، فضا و منابع کافی برای تهاجم و تکثیر پاتوژن های فرصت طلب فراهم می شود که این قضیه برای سلامت مصرف کنندگان نیز تهدید جدی محسوب می شود. به همین دلیل در دهه های اخیر روش های نوین با هدف بهبود سلامت و عملکرد آبزیان از طریق دستکاری خوراک آنها توسعه یافته است.
با ممنوعیت مصرف آنتی بیوتیک ها به عنوان محرک رشد در خوراک حیوانات از سال 2006، و رویکرد جهانی محدود سازی و کاهش مصرف آنتی بیوتیک های درمانی، مطالعات فراوانی با هدف بررسی جایگزین مناسب و ایمن برای این ترکیبات انجام شد.
افزودن پروبیوتیک به خوراک آبزیان یک روش سازگار با محیط زیست برای کنترل بیماری های ماهی و افزایش رشد آنها می باشد که با بهبود وضعیت سلامت آبزیان، منجر به افزایش تولید می شود. افزودن پروبیوتیک به خوراک رایج ترین، قابل اعتماد ترین و آسان ترین روش استفاده از پروبیوتیک ها در آبزیان می باشد. به طور خلاصه اثرات مثبت مصرف پروبیوتیک ها شامل افزایش عملکرد رشد، تقویت مصرف خوراک، تقویت ایمنی، محافظت در برابر بیماری ها، بهبود کیفیت آب و حذف اثرات منفی استرس می باشد.
پری بیوتیک ها مواد خوراکی غیر قابل هضمی هستند که می توانند رشد و تکثیر و زنده ماندن میکروارگانیسم های دستگاه گوارش حیوان را بهبود بخشند. مطالعات نشان داده اند که پری بیوتیک ها می توانند منجر به بهبود قابلیت هضم، رشد، بازدهی خوراک، نرخ زنده ماندن و پاسخ های ایمنی ماهی شوند.
سین بیوتیک ها ترکیبی از پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها هستند. پری بیوتیک ها مواد مغذی مورد نیاز باکتری ها، مخمر ها و جلبک ها می باشند. مطالعات بسیاری نشان داده اند که استفاده از پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها در کنار یکدیگر باعث تقویت رشد، مصرف خوراک، فعالیت آنزیم های گوارشی، مقاومت در برابر بیماری ها، بهبود وضعیت سلامت و مورفولوژی دستگاه گوارش آبزیان و در نتیجه بهبود تولید می شود.
مکمل سین بیوتیک MLC، محصول ماکیان دام پارس، حاوی ترکیب قدرتمندی از میلیون ها باکتری مفید لاکتوباسیلوس کازئی و پری بیوتیک اختصاصی آن، دکستران است که باعث بازسازی و تنظیم فلور میکروبی، بهبود هضم و جذب و تقویت سیستم گوارش و سیستم ایمنی می شود.
فواید مصرف سین بیوتیک MLC در صنعت پرورش آبزیان
- مصرف خوراک و رشد: پروبیوتیک ها بدون اثر منفی بر ارگانیسم های میزبان و یا اثرات مخرب بر محیط می توانند رشد و مصرف خوراک را بهبود بخشند. این باکتری های مفید به سرعت و به صورت دائمی در لوله گوارش ماهی کلونیزه شده و منجر به بهبود ویژگی های لوله گوارش می گردند. افزایش عملکرد رشد می تواند به دلیل نقش پروبیوتیک ها در تنظیم محیط روده باشد که به تحریک رشد و فعالیت انواع باکتری های ذاتی ماهی کمک می کند و منجر به آزادسازی مواد مغذی ضروری، از طریق تقویت عملکرد آنزیم های گوارشی، و جذب آنها می شود. به علاوه مصرف خوراک هم افزایش پیدا می کند که می تواند به دلیل بهبود در دسترس بودن و هضم و جذب مواد مغذی ضروری از طریق تحریک ترشح و فعالیت آنزیم های گوارشی باشد. گرچه این موضوع هم می تواند در نتیجه تنظیم میکروبیوتای روده باشد.
پری بیوتیک ها نیز با افزایش تکثیر و تنوع فلور میکروبی، بهبود مورفولوژی دستگاه گوارش و تحریک فعالیت آنزیم های گوارشی ماهی، عملکرد گوارشی را تقویت کرده، بنابراین بازدهی مصرف خوراک را بهبود می بخشند و ضریب تبدیل غذایی را کم می کنند. هم چنین پری بیوتیک ها به در دسترس بودن مواد مغذی و به خصوص تعادل اسید های چرب ضروری کمک می کنند هم چنین زنده ماندن را نیز افزایش داده و در مجموع نرخ رشد آبزیان را افزایش می دهد.
سین بیوتیک ها به طور گسترده به عنوان محرک رشد و ایمنی در پرورش ماهیان آب شیرین و دریایی مورد استفاده قرار می گیرند. مصرف سین بیوتیک MLC همراه با خوراک به باکتری های مفید روده اجازه زنده ماندن و تکثیر شدن می دهد و در نتیجه فعالیت کلی آنزیم های گوارشی و قابلیت هضم خوراک را افزایش می دهد، که منجر به بهبود عملکرد رشد آبزیان می شود. به علاوه باعث طولانی شدن زمان هضم و جذب و در نتیجه هیدرولیز کامل ترکیبات می شوند. استفاده از مکمل MLC با تقویت ترشح آنزیم های گوارشی نقش مهمی در تبدیل مولکول های پیچیده به مولکول های ساده تر ایفا می کند و در نتیجه زیست فراهمی مواد مغذی مورد نیاز برای رشد را تامین می کند. هم چنین به تجزیه موثر مواد مغذی و افزایش نرخ هضم و جذب کمک می کند و منجر به بهبود مصرف خوراک می شود.
- منبع مواد مغذی و بهبود فعالیت آنزیم های گوارشی: مطالعات بسیاری نشان داده اند که پروبیوتیک ها بطور ذاتی به تامین مواد مغذی ضروری و ریز مغذی هایی مثل ویتامین ها (B12 و بیوتین)، آمینواسید ها و چربی های ضروری و در نتیجه برطرف نمودن نیاز های تغذیه ای ماهی کمک می کنند. برخی پروبیوتیک ها به طور قابل توجهی با تحریک ترشح انواع آنزیم های خارج سلولی مثل پروتئاز و لیپاز و تولید فاکتور های رشد مختلف، گوارش را تقویت می کنند. تحریک فعالیت آنزیم های گوارشی توسط حضور و یا عملکرد متابولیک پروبیوتیک ها مختلف، نه تنها مصرف خوراک را بهبود می دهد، بلکه فعالیت محصولات متابولیک زیان بار فلور میکروبی را نیز حذف می کند. پروبیوتیک ها علاوه بر بهبود فعالیت گوارشی، باعث تقویت جذب و استفاده از زرده در لارو، قبل از تغذیه اولیه می گردند. این اثرات مثبت می تواند هم به دلیل افزایش فعالیت و تاثیر آنزیم های مختلف در پاسخ به پروبیوتیک ها، و هم به دلیل بهبود کلی وضعیت سلامت ماهی باشد. محصول سین بیوتیک MLC با دارا بودن کانت بالایی از پروبیوتیک ها، به طور مثبتی جمعیت میکروبی روده ماهی را تغییر داده و با تحریک ترشح و فعالیت آنزیم های گوارشی به افزایش جذب مواد مغذی و در نتیجه افزایش راندمان تولید کمک می کند.
- بهبود شاخص های خونی و بیوشیمیایی: این شاخص ها اندیکاتور های قابل اطمینانی برای وضعیت فیزیولوژیک ماهی هستند و هم چنین نشان دهنده وجود آسیب یا استرس می باشند. اندازه گیری هموگلوبین و گلوکز خون شاخص استرس فیزیولوژیک در پاسخ به انواع عوامل داخلی و خارجی محسوب می شود. مصرف پروبیوتیک های مختلف منجر به افزایش قابل توجه اریتروسیت ها و گلبول های سفید می شود و ایمنی غیر اختصاصی (نوتروفیل و ماکروفاژ ها) را تقویت می کند. پروبیوتیک ها با تاثیر بر انواع سلول های ایمنی، مثل سلول های فاگوسیت کننده (مونوسیت ها و ماکروفاژ ها)، لوکوسیت های پلی مورفونوکلئار (نوتروفیل ها) و سلول های کشنده طبیعی (NKcells) منجر به تقویت ایمنی ذاتی ماهی می شوند. به علاوه تکثیر لنفوسیت های B و T و تولید ایمونوگلوبولین در ماهی را نیز افزایش می دهند. بهبود فاکتور های خونی و بیوشیمیایی ماهی ها در نتیجه مصرف پروبیوتیک، می تواند به دلیل تولید ویتامین های B کمپلکس و سایر ترکیبات خون ساز که نقشی حیاتی در تولید انواع سلول های خونی دارند، توسط پروبیوتیک ها باشد.
مصرف سین بیوتیک فاکتور های بیوشیمیایی و خونی را نیز بهبود می بخشد. برای مثال باعث افزایش هموگلوبین، حجم و غلظت متوسط هموگلوبین، گلبول های سفید و گلبول های قرمز می شود.
از این رو سین بیوتیک MLC از طریق بهبود شاخص های خونی و تقویت سیستم ایمنی اختصاصی و غیر اختصاصی سبب مقاومت آبزیان در برابر عفونت ها و اثرات منفی ناشی از استرس می گردد.
- تقویت ایمنی و مقاومت در برابر بیماری ها: پروبیوتیک ها از طریق افزایش مقاومت به بیماری ها و بهبود کلی وضعیت سلامت، نقش مهمی در سیستم های پرورش ماهی ایفا می کنند. پروبیوتیک ها رشد میکروارگانیسم های پاتوژن را نه تنها در لوله گوارش، بلکه در سطح خارجی بدن ماهی مهار می کنند. استفاده از پروبیوتیک ها نیاز به مصرف آنتی بیوتیک ها و سایر افزودنی های شیمیایی مصنوعی را در خوراک آبزیان کاهش می دهد. پروبیوتیک ها هم با تقویت پاسخ های ایمنی میزبان باعث افزایش مقاومت به بیماری های مختلف می شوند، هم با تولید ترکیبات مختلف از قبیل باکتریوسین ها، بیوتین و ویتامین B12، پراکسید هیدروژن، اسید های ارگانیک، اسید های چرب و آنتی بیوتیک ها از ایجاد بیماری توسط پاتوژن ها در میزبان جلوگیری می کنند. بر اساس نتایج تحقیقات پروبیوتیک ها ایمنی سلولی و همورال را در میگو افزایش می دهند. آنها هم چنین فعالیت لیزوزیم، فعالیت فاگوسیتیک، انفجار تنفسی، تولید آنیون سوپراکسید، فعالیت کمپلمان و تعداد ماکروفاژ ها، لنفوسیت ها، اریتروسیت ها و گرانولوسیت ها را افزایش می دهند و در نتیجه باعث بهبود ایمنی ذاتی ماهی ها می شوند.
پری بیوتیک ها در حقیقت پلی ساکارید های پیچیده ای هستند که می توانند به عنوان منبع انرژی برای فلور میکروبی روده عمل کرده و با تقویت سیستم ایمنی ماهی، جایگزین آنتی بیوتیک ها در حفظ سلامت آبزیان شوند. پری بیوتیک ها با 2 روش باعث تقویت پاسخ های ایمنی میزبان می شوند: 1) تقویت رشد فلور میکروبی روده و 2) فعالسازی ایمنی ذاتی ماهی. پری بیوتیک ها باعث تنظیم فلور میکروبی دستگاه گوارش و تحریک جذب مواد معدنی، مهار تهاجم پاتوژن ها و تقویت پاسخ های ایمنی می شوند. هم چنین مصرف آنها می تواند باعث افزایش شمارش کلی گلبول های سفید خون، به ویژه لنفوسیت ها، و قابلیت انفجار تنفسی در سلول های فاگوسیت کننده و در نتیجه تقویت پاسخ های ایمنی شود. هم چنین، بر اساس نتایج مطالعات انجام شده مصرف پری بیوتیک ها می تواند منجر به افزایش مقاومت گونه های مختلف آبزیان به انواع عفونت ها شود. هم چنین پری بیوتیک ها می توانند با بهبود سلامت عمومی و وضعیت ایمنی آبزیان، نرخ تلفات را در آنها کاهش دهند. در حقیقت پری بیوتیک ها با بهبود ایمنی غیر اختصاصی ماهی ها، از طریق تحریک فعالیت های فاگوسیتیک و لیزوزیمی، و تقویت ایمنی سلولی و همورال منجر به افزایش مقاومت آنها به بیماری ها شده و تولید را افزایش می دهند.
سین بیوتیک ها در تولید ترکیبات محرک ایمنی که پاسخ های ایمنی ماهی را تنظیم می کنند، نیز نقش دارد و از این طریق موجب افزایش مقاومت ماهی در برابر هجوم پاتوژن ها می گردد. باکتری های موجود در سین بیوتیک در دیواره روده تکثیر شده و پس از مرگ، آنتی ژن های آنها آزاد می شوند و توسط ماهی جذب شده و موجب تحریک ایمنی می شوند. سین بیوتیک ها با تغییر ترکیب فلور میکروبی روده ماهی منجر به بهبود قابل توجه ایمنی غیر اختصاصی می شوند. هم چنین با افزایش تولید آنتی بادی توسط پلاسماسل ها، ایمنی اختصاصی را نیز تقویت می کنند. مصرف سین بیوتیک ها نیز فعالیت لیزوزیمی، انفجار تنفسی و تولید سوپر اکسید دیسموتاز و موکوس را زیاد می کند و با تقویت ایمنی مقاومت آبزیان در برابر پاتوژن های مختلف را افزایش می دهد.
- تقویت عملکرد تولید مثلی آبزیان: پروبیوتیک ها باعث افزایش تولید تخم و نرخ باروری ماهی ها می شوند. عملکرد لارو نیز در حضور برخی پروبیوتیک ها بهبود می یابد. برای مثال افزودن لاکتوباسیلوس ها به تخم های بارور ماهی زبرافیش (Danio rerio) منجر به بهبود رشد و زنده ماندن آنها می شود. پروبیوتیک ها (به خصوص پروبیوتیک های باکتریایی) نقش مهمی در برطرف نمودن نیاز های تغذیه ای لارو های ماهی ها از طریق سنتز مواد مغذی ضروری مثل پروتئین ها و اسید های چرب ضروری دارند. باکتری های پروبیوتیک با کمک به بالغ شدن سلول های ترشحی روده، منجر به افزایش ترشح آنزیم های گوارشی شده و به هضم و جذب بهتر پروتئین ها و لیپید های خوراک کمک می کنند. پروتئین ها و اسید های چرب مهم ترین جزء تشکیل دهنده زرده هستند و حضور آنها در جیره موجب تشکیل صحیح تخمک، بلوغ و افزایش نرخ تشکیل ویتلین می شود. به علاوه اسید های چرب ضروری نه تنها عملکرد تولید مثلی را تنظیم می کنند، بلکه انرژی لازم برای تخم ریزی و فعالیت های پس از تخم ریزی را نیز تامین می کنند. هم چنین پروبیوتیک ها ویتامین های گروه B و یکسری محرک های ناشناخته نیز تولید می کنند که ممکن است نقش مهمی در بهبود عملکرد تولید مثلی ماهی ها داشته باشند. بنابراین استفاده از مکمل MLC که حاوی کانت بالای پروبیوتیک است، نیز می تواند منجر به تقویت عملکرد تولید مثلی گردد.
- بهبود کیفیت آب: نرمال بودن پارامتر های فیزیکی و شیمیایی آب، پیش نیاز تولید بهینه در صنعت پرورش آبزیان است. پروبیوتیک ها (باکتری های گرم مثبت و منفی) می توانند با بهبود کیفیت آب منجر به افزایش تولید شوند. بسیاری از پروبیوتیک ها اثرات جلبک کشی قوی ای دارند و نقش مهمی در کنترل رشد جلبک ها ایفا می کنند که به خصوص در مورد پدیده کشند قرمز (Red Tide Plankton) مفید می باشد. آلودگی آب با ترکیبات نیتروژن مثل نیتریت، نیترات و آمونیاک یک چالش جدی در صنعت پرورش ماهی می باشد و غلظت های بالای این ترکیبات در آب موجب تلفات گسترده می شود. باکتری های شوره گذار (نیتریفایر) نقش مهمی در پردازش و حذف نیتریت و آمونیاک سمی و بهبود ترکیب میکروبی آب دارند که در نهایت منجر به بهبود کیفیت آب استخر پرورش می شود. پروبیوتیک های لاکتوباسیلوس باعث بهبود پارامتر های آب استخر های پرورش میگو مثل pH، اکسیژن محلول، NH3 و H2S و کاهش پاتوژن های آب می شوند که تا حدودی می تواند به دلیل تقویت عملکرد گوارشی و در نتیجه کاهش تولید و ترشح محصولات دفعی زائد باشد. پروبیوتیک ها با حذف یا تجزیه مواد ارگانیک یا سمی نیز کیفیت آب را بهبود می بخشند. برخی گونه های باکتری می توانند یکسری اسپور و متابولیت هایی تولید کنند که برای میکروارگانیسم های پاتوژن مضر می باشند، بنابراین پروبیوتیک ها به طور موثری باعث کاهش آلودگی و حفظ کیفیت آب می شوند.
- اثرات مثبت پروبیوتیک ها در تکنولوژی بیوفلاک (BFT) و سیستم پرورش آبزیان مدار بسته (RAS): به دلیل مصرف آب و زمین و سایر نگرانی های زیست محیطی، توجه به سیستم های متراکم پرورش ماهی از جمله سیستم های پرورش مدار بسته و تکنولوژی بیوفلاک افزایش پیدا کرده است. مخلوط های باکتریایی، جلبک ها، تک یاخته های مرتبط و سایر ترکیبات ارگانیک می توانند به طور موثری به عنوان خوراک ماهی ها در تکنولوژی بیوفلاک استفاده شوند. مکمل های پروبیوتیک در تکنولوژی بیوفلاک باعث افزایش و تکثیر باکتری ها در آب و در روده آبزیان می شوند که می تواند به دلیل مهار رشد پاتوژن ها، بهبود کیفیت آب، رشد، ایمنی و زنده ماندن ماهی ها باشد. پروبیوتیک ها در سیستم های پرورش مدار بسته نیز باعث بهبود رشد ماهی، افزایش تحمل استرس و پاسخ های ایمنی ماهی، بهبود کیفیت آب و مصرف خوراک توسط ماهی می شوند و بنابراین میزان تولید در این سیستم ها را افزایش می دهند.
- کاهش استرسور های زیستی: افزایش بیش از حد فاکتور های تهدید کننده زندگی در استخر های پرورش ماهی، مثل افزایش شوری آب، می توانند منجر به مرگ ناگهانی و یا شیوع بیماری ها شوند. هدف اصلی از متراکم کردن سیستم های پرورش ماهی، تولید محصولات با قیمت مناسب است. اما این کار می تواند منجر به ایجاد استرس در آبزیان شود. بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده مصرف پری بیوتیک می تواند این استرس ها را در آبزیان کاهش دهد.
مزیت های MLC نسبت به سایر سین بیوتیک ها
لاکتوباسیلوس کازئی پروبیوتیکی بسیار مقاوم است که می تواند بدون آسیب از دستگاه گوارش عبور کرده و در کانت بسیار بالا در روده جایگزین شود. هم چنین به دلیل سایز بزرگ این باکتری سطح روده را به خوبی می پوشاند و بهتر می تواند با باکتری های پاتوژن بر سر کلونیزاسیون رقابت کند. همراه شدن پروبیوتیک لاکتوباسیلوس کازئی با پری بیوتیک اختصاصی آن، یعنی دکستران، در محصول MLC سبب تقویت اثر آن شده و به بازگشت تعادل فلور میکروبی دستگاه گوارش و افزایش باکتری های مفید روده کمک می کند. مزیت دیگر این محصول استفاده از پری بیوتیک دکستران الیگوساکارید (DOS) به جای پری بیوتیک های رایج مثل فروکتوالیگوساکارید (FOS) و مانان الیگوساکارید (MOS) می باشد. در گذشته تصور می شد فروکتوالیگوساکارید ها به طور اختصاصی فقط توسط باکتری های تولید کننده اسید لاکتیک مصرف شده و باعث تحریک و تکثیر آنها می شوند اما مطالعات جدید نشان داده اند که این الیگوساکارید به طور غیر اختصاصی توسط سایر باکتری ها از جمله باکتری های پاتوژن نیز تخمیر شده و به رشد و تکثیر آنها هم کمک می کند. مانان الیگوساکارید نیز توسط آنزیم های گوارشی تجزیه شده و از بین می رود. اما دکستران الیگوساکارید در برابر آنزیم های گوارشی، اسید های صفراوی و اسید شیردان مقاوم بوده و بدون آسیب به روده می رسد و در آنجا تنها باکتری های تولید کننده آنزیم دکستراناز مانند باکتری های مفید تولید کننده اسید لاکتیک، از جمله پروبیوتیک لاکتوباسیلوس کازئی از آن استفاده کرده و به دنبال رشد این باکتری ها و تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیر توسط آن ها، محیط روده اسیدی شده و مانع رشد باکتری های پاتوژن می شود. دکستران الیگوساکارید همچنین محرک کمپلمان های ایمنی بوده و به تقویت سیستم ایمنی نیز کمک می کند. بنابراین با استفاده از این محصول می توان از تمام فوایدی که ذکر شد، بهره برد.
مقدار و نحوه مصرف: 200 گرم در هر تن خوراک