آنفلوانزای پرندگان یک بیماری ویروسی مسری است که در سراسر دنیا گسترش دارد و توسط ویروس هایی از خانواده Orthomyxoviridae ایجاد می شود. از میان ویروس های آنفلوانزا تنها ویروس های آنفلوانزای A باعث عفونت پرندگان می شوند. این عفونت در پرندگان بسته به گونه میزبان، سویه ویروس، وضعیت ایمنی پرنده، حضور پاتوژن های ثانویه و فاکتورهای محیطی علائم بالینی بسیار متفاوتی دارد.
ویروس آنفلوانزای پرندگان به 16 تحت گونه هماگلوتینین (HA) و 10 تحت گونه نورآمینیداز (NA) مختلف، بسته به ویژگی های آنتی ژنی گلیکوپروتئین های سطحی HA و NA، تقسیم می شود.
هم چنین ویروس های آنفلوانزای پرندگان A بسته به شدت بیماری به دو پاتوتیپ 1- ویروس های با بیماری زایی کمتر یا LPAI (Low Pathogenic Avian Influenza) و 2- ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان یا HPAI (High Pathogenic Avian Influenza) تقسیم می گردند. در واقع ویروس های آنفلوآنزا با گلیکوپروتئین های هماگلوتینین H5 و H7 جزو این دسته محسوب می شوند و عفونت طیور با آنها سبب بیماری شدید و تلفات بالا (اغلب بیش از 50%) می گردد.
اکثر تحت گونه های ویروس آنفولانزا، عفونت های ملایم یا بدون علامت ایجاد می کنند که این قضیه کنترل بیماری را دشوار می کند.
ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان سویه H5N1 در برخی مناطق در میان پرندگان اهلی به صورت اندمیک (بومی) در آمده و بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی حیوانات (WOAH=OIE) منجر به تلف شدن یا کشتار 250 میلیون پرنده گشته است.
در طی پاندمی های آنفلوانزای طیور، گله های ماکیان به دلیل افزایش تلفات، کاهش عملکرد گله و هزینه های مرتبط با قرنطینه و ریشه کنی متحمل خسارات اقتصادی زیادی می شوند. هم چنین عفونت با این ویروس ها در انسان منجر به مرگ صدها نفر، به خصوص افرادی که در تماس مستقیم با صنعت طیور می باشند، گشته است.
واکسیناسیون بخش مهمی از برنامه های کنترل آنفولانزای پرندگان محسوب می شود. واکسن ها از تلفات و بیماری بالینی ناشی از آنفولانزای فوق حاد جلوگیری می کنند و با کاهش شدینگ ویروس در پرنده های آلوده، به طور قابل توجهی باعث کاهش یا توقف انتقال ویروس بین مزارع مختلف می شوند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد بیماری آنفلوانزای طیور اینجا کلیک کنید.
چالش های واکسیناسیون آنفلوانزا چیست؟
با وجود اثرات مثبت واکسیناسیون، باید کارایی و اثرگذاری واکسن ها مورد آزمایش و ارزیابی قرار بگیرد زیرا پروتئین های HA1 در صورت نداشتن اپی توپ های حیاتی یا ایمنی زایی کافی باعث ایجاد ایمنی در پرنده نمی شوند. از طرفی شاخص قابل اطمینانی برای ارزیابی ایمنی زایی واکسن ها در شرایط in vitro وجود ندارد و مطالعات in vivo آن هم گران و هم زمان بر است. هم چنین موفقیت نسبی واکسن در شرایط کنترل شده آزمایشگاه قابل تعمیم به شرایط میدانی و فیلد نیست. زیرا معمولا در آزمایشگاه از پرنده های عاری از عوامل بیماری زا (SPF) استفاده می شود که بر خلاف شرایط میدانی، با عوامل تضعیف کننده ایمنی یا سایر بیماری های تنفسی ارتباطی نداشته اند.
واکسیناسیون نامناسب طیور (استفاده از واکسن های بی کیفیت یا تجویز نادرست واکسن) سبب می شود تا گله در برابر سویه های فیلد محافظت نشود. در این حالت با این که به نظر می رسد که گله واکسینه شده، سالم و مقاوم است، اما می تواند درگیر عفونت شود. هم چنین با وجود این که شدینگ ویروس در این پرنده ها در مقایسه با پرنده های غیر واکسینه کمتر است اما باز هم امکان انتقال بیماری به پرنده های دیگر، به خصوص پرنده های غیر واکسینه، وجود دارد. در حقیقت این پرنده های به ظاهر سالم به مخزن ویروس برای سایر پرنده ها اعم از غیرواکسینه، واکسینه یا ذاتا مقاوم تبدیل می شوند.
نگرانی اصلی که در مورد واکسن های رایج وجود دارد این است که این واکسن ها نتوانند جلوی تکثیر ویروس در بدن میزبان را بگیرند، در نتیجه در این حالت چالش طیور با سویه های فیلد منجر به شدینگ ویروس می شود.
یکی دیگر از مهم ترین موانع و مشکلاتی که برای استفاده از واکسن ها وجود دارد مربوط به پایش و نظارت فعال(Active surveillance) گله های واکسینه شده است تا از اثرگذاری و امنیت واکسن برای طیور و گوشت و تخم مرغ آنها اطمینان حاصل شود. در این خصوص متاسفانه در مناطقی که برنامه واکسیناسیون انجام می پذیرد برنامه پایش بطور کامل و دقیق صورت نمی گیرد.
از طرفی واکسیناسیون علیه آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در اروپا و آمریکای شمالی مجاز نیست و تنها تحت شرایط اپیدمیولوژیک خاص زیر قابل استفاده می باشند:
- واکسیناسیون طیور به منظور پیشگیری از بیماری در مناطقی که عاری از عفوتت آنفلوانزای فوق حاد اما در معرض خطر گسترش آن می باشند
- واکسیناسیون اضطراری در مناطقی که در گذشته عاری از آنفولانزای فوق حاد بوده اند اما در حال حاضر تحت شیوع های گسترده بیماری می باشند
- واکسیناسیون با هدف کاهش لود ویروس در گردش در مناطق انزوتیک با زیرساخت های دامپزشکی محدود و احتمال پایین ریشه کنی ویروس در 5 سال آینده
- واکسیناسیون به منظور بخشی از برنامه ریشه کنی بیماری در کشورهای انزوتیک با شرایط مناسب برای ریشه کنی بیماری
در تمام کشورهایی که از واکسن برای کنترل آنفلوانزای فوق حاد H5N1 استفاده کرده اند، بیماری به صورت اندمیک در آمده و در طی زمان های طولانی در این کشورها پایدار باقی مانده است. در حالیکه که یکی از الزامات اجرای برنامه واکسیناسیون ترسیم برنامه Exit Strategy می باشد.
هم چنین در بحث کنترل بیماری و ریشه کنی، تشخیص پرنده های عفونی از پرنده های واکسینه نقش مهمی دارد. در صورتی که از استراتژی واکسیناسیون DIVA (متمایز کردن حیوانات آلوده از حیوانات واکسینه شده) یا واکسن های مارکر استفاده شود، می توان به کمک روش های تشخیصی سرولوژیکی یا ویروس شناسی نشان داد که چالش میدانی رخ داده است یا خیر. زیرا پاسخ ایمنی ناشی از این واکسن ها با پاسخ ایمنی ناشی از عفونت طبیعی و فعال متفاوت است. با این حال هیچ وقت برای مقابله با آنفولانزای فوق حاد (HPAI) از استراتژی DIVA استفاده نمی شود. یکی از روش هایی که برای تشخیص عفونت در میان پرنده های واکسینه وجود دارد این است که به تعدادی از پرنده های گله واکسن تجویز نشود (Sentinel birds) و هر چند وقت یک بار از نظر وجود علائم بالینی بیماری، ویروس یا آنتی بادی مانیتور و بررسی شوند اما در عمل شناسایی و انتخاب نمونه از بین پرنده ها برای این منظور منجر به یک سری مشکلات مدیریتی می شود، به همین دلیل هم روش های دیگری برای تشخیص عفونت در پرنده های واکسینه توسعه یافته اند. برای مثال کشور ایتالیا در سال 2000 برای مقابله با آنفولانزای LPAI ناشی از ویروس H7N1 از واکسن به عنوان یک روش مکمل استفاده نمود. واکسن استفاده شده حاوی ویروس H7N3 بود؛ بنابراین به کمک یک تست سرولوژیک برای شناسایی آنتی بادی های اختصاصی علیه N1 امکان جداسازی پرنده های واکسینه از پرنده های عفونی فراهم شد. با این حال در این روش هم چالش هایی مانند پیدایش یا وجود ویروس های فیلد با آنتی ژن N متفاوت وجود دارد.
واکسیناسیون انبوه و گسترده علیه آنفلوانزا سبب ایجاد عفونت های بدون علامت در طیور می شود که در افزایش طول دوره بیماری و تسهیل انتقال آن به پرنده های دیگر نقش دارد. هم چنین به موتاسیون (جهش) و افزایش تنوع ویروس کمک می کند که خود در دراز مدت سبب پیچیده تر شدن بیماری می گردد.
واکسیناسیون آنفلوانزا در پرنده های وحشی که مخزن بیماری هستند، عملی نیست و در پرنده های دریایی نیز حتی در صورت انجام واکسیناسیون قادر به ایجاد ایمنی نمی باشد.
واکسن های موثر آنفلوانزای فوق حاد تنها برای پیشگیری از چند تحت گونه H5 و H7 در دسترس هستند و تنها چند کشور محدود مانند چین و مکزیک و … این واکسن ها را تولید می کنند. زیرا اکثر کشورهای پیشرفته از واکسن استفاده نمی کنند و کشورهای در حال توسعه نیز قابلیت تولید واکسن را ندارند.
واکسیناسیون علیه آنفولانزا تا زمانی که پرنده های وحشی به عنوان مخزن ویروس وجود دارند، قادر به قطع کامل چرخه انتقال ویروس نخواهد بود.
واکسن های آنفولانزا باید هر چند سال یکبار به روز شوند تا بتوانند علیه سویه های جهش یافته جدید هم موثر واقع شوند. در صورتی که واکسن ها خیلی دیر به روز رسانی شوند، سویه های جدیدی ایجاد می شوند که واکسن بر آنها اثری ندارد و این سویه ها می توانند سبب شیوع های گسترده بیماری شوند.
واکسیناسیون به تنهایی قادر به حذف ویروس از گله هایی که درگیر ویروس شده اند نمی باشد و تنها به عنوان یک روش مکمل برای کنترل بیماری استفاده می شود.
در صورت استفاده از واکسن برای مقابله با آنفلوانزای طیور باید فاکتورهای مختلفی که اثرگذاری آن را تحت تاثیر قرار می دهند را هم در نظر گرفت. برای این منظور باید به موارد زیر توجه نمود:
- ایجاد سطح مورد نیاز ایمنی و مدت زمان باقی ماندن آن پس از واکسیناسیون
- فواصل بین واکسیناسیون
- میزان شباهت آنتی ژنی ویروس واکسن و فیلد
- میزان اثرگذاری واکسن در میزبان هدف
- برنامه Exit Strategy
کارایی واکسن به عوامل مختلفی مانند سن و نژاد پرنده، دفعات واکسیناسیون، فاصله بین واکسیناسیون و چالش و دوز و سویه ویروس های چالش بستگی دارد.
یک واکسن کامل و بدون ایراد علاوه بر ایجاد ایمنی، انتقال ویروس بین میزبان ها را نیز متوقف می کند. در حالی که واکسن های معیوب، یک لایه نفوذپذیر در میزبان ایجاد می کنند که برخی از عوامل بیماری زا قادر به عبور از این دیوار دفاعی ضعیف خواهند بود و باعث عفونت پرنده، علی رغم واکسیناسیون می شوند. در این حالت پرنده به دلیل ایمنی نسبی زنده مانده و شانس ویروس برای بقا، تغییرات آنتی ژنی و انتقال به سایر پرنده ها افزایش می یابد.
چه عواملی سبب شکست واکسیناسیون می شوند؟
- تداخل واکسن با آنتی بادی های مادری
- عفونت زایی واکسن های زنده حامل
- اقدامات مدیریتی ضعیف
- پاتوتیپ ویروس در گردش
- تفاوت تحت تیپ در گردش
- عدم دسترسی به واکسن های باکیفیت
- عدم رعایت زنجیره سرما
کنترل و درمان آنفلوانزای طیور چگونه انجام می شود؟
استفاده از داروهای ضد ویروس مانند داروهای مهارکننده نورآمینیداز و هماگلوتینین در انسان به منظور مقابله با این ویروس باعث شده که مصرف این داروها در دامپزشکی محدود شود تا از ایجاد مقاومت علیه آنها تا حد امکان جلوگیری شود. از طرفی استفاده از این داروها در بسیاری از کشورها به دلیل گران بودن صرفه اقتصادی ندارد. به همین دلیل نیاز به یک ترکیب جایگزین موثر به شدت احساس می شود.
استفاده از ترکیبات گیاهی و طبیعی یکی از بهترین راه حل ها برای کنترل و درمان آنفلوانزای پرندگان می باشد. برای افزایش ایمنی پرنده و نیز بدلیل اثرات ضد ویروسی می توانید از داروی کاملا طبیعی ایمونوپروپوفیت استفاده نمایید. این محصول از عصاره های استاندارد پروپولیس، اکیناسه (سرخارگل) و شیرین بیان تشکیل شده است. ایمونوپروپوفیت سبب تنظیم و تقویت ایمنی سلولی و همورال شده و شدینگ ویروس را به شدت کاهش می دهد. در نتیجه از انتقال و گسترش بیماری در سطح گله به طور موثری جلوگیری می نماید. هم چنین سبب افزایش مقاومت طیور در برابر عفونت آتفولانزا شده و تلفات را نیز کاهش می دهد. به علاوه اکیناسه موجود در این محصول از عفونت با ویروس آنفولانزای A جلوگیری نموده و با تولید سایتوکاین های ناشی از عفونت های ویروسی نیز مقابله می کند. ایمونوپروپوفیت ترکیبی کاملا طبیعی بوده و هیچ گونه عوارض جانبی، باقیمانده دارویی و دوره پرهیز از مصرف ندارد. هم چنین به دلیل داشتن چندین ترکیب موثره متنوع امکان ایجاد مقاومت علیه آن نیز وجود ندارد.
برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.
