کوکسیدیوز در گوساله; پیشگیری و درمان

کوکسیدیوز در دام

با گسترش صنعت دامپروری و متراکم شدن سیستم های پرورشی به منظور افزایش بازده تولید، مدیریت بیماری ها بیش تر از قبل اهیمت پیدا کرده است. یکی از بیماری های مهم از نظر اقتصادی بیماری کوکسیدیوز است که بدلیل نوع انتقال آن از طریق دهانی – مدفوعی (fecal-oral) در صنعت مدرن پرورش دام باید به آن توجه شود. در گاو و گوساله ها یکی از عفونت انگلی مهم دستگاه گوارش است که توسط انگل های پروتوزوآ جنس آیمریا ایجاد می شود. 20 گونه از انگل های جنس آیمریا در گاو شناسایی شده اند که اکثر آن ها باعث ایجاد بیماری نمی شوند و تنها 3 گونه مهم آن پاتوژنیک و بیماری زا هستند که شامل آیمریا بوویس (E. bovis)، آیمریا زوئرنی (E. zuernii) و آیمریا آلابامنسیس (E. alabamensis) می باشند. اغلب عفونت ها بدلیل آلودگی با بیش از یک گونه از انگل های آیمریا ایجاد می شود. بروز کوکسیدیوز در گوساله های جوان که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند شایع تر است.  بیشترین امکان ابتلا به فرم بالینی بیماری در گوساله های 6 تا 12 ماهه وجود دارد ولی از 4 هفتگی نیز قابل مشاهده است.  کوکسیدیوز در دام نرخ بیماری زایی بالا و نرخ تلفات متوسطی دارد و از آن جهت که سبب اثرات منفی طولانی مدت بر رشد و تولید حیوان می شود پیشگیری و درمان به موقع آن مهم است.

کوکسیدیوز از نظر اقتصادی  پنجمین بیماری پر اهمیت درگاو محسوب  می شود.

چرخه زندگی انگل آیمریا در دام

بطور کلی چرخه زندگی انگل آیمریا در دام شامل دو مرحله تکثیر غیر جنسی و بدنبال آن یک مرحله تکثیر جنسی است که در نهایت منجر به دفع اوسیست ها از طریق مدفوع می شود. درون روده حیوان، اسپوزوزوئیت ها از درون اسپوروسیست های بلعیده شده آزاد شده و به سلول های روده حمله می کنند. سلول های آلوده شده پاره شده و مروزوئیت ها از درون آن آزاد می شوند و مجددا به سلول های مجاور نفوذ کرده تا مرحله دوم تکثیر غیرجنسی را انجام دهند. پس از تکرار این مرحله مروزوئیت های آزاد شده به گامت ماده و گامت نر تبدیل شده و از طریق لقاح سبب تشکیل سلول تخم یا اوسیست می شوند که از طریق مدفوع دام دفع می شود. اوسیست های دفع شده با قرار گرفتن در شرایط مناسب از نظر دما، رطوبت و اکسیژن اسپوروله شده و به اسپوروسیست های بیماری زا تبدیل می شود که پس از خورده شدن توسط دام دیگر مجددا این چرخه تکرار می شود. نرخ تکثیر انگل های آیمریا به گونه ای است که پس از هر چرخه بالغ بر 23 میلیون اوسیست آزاد می شود!

هر گونه انگل قسمت مشخصی از روده را درگیر می کند. گونه های آیمریا بوویس و آیمریا زوئرنی ناحیه دیستال روده کوچک، سکوم (روده کور) و کولون (روده بزرگ) را آلوده می کنند و چرخه زندگی آن ها حدودا 15 تا 21 روز طول می کشد. این دوره برای گونه آیمریا آلابامنسیس کوتاهتر و حدود 8 تا 12 روز می باشد.

شکل چرخه زندگی انگل آیمریا در دام

علائم کوکسیدیوز در گوساله

اوسیست های عفونی بسیار مقاوم هستند و می توانند تا دوسال در محیط باقی بمانند. شدت بیماری بسته به سطح آلودگی با انگل (تعداد اوسیست های بلیعده شده) و سیستم ایمنی گوساله یا گاو متغیر است و می تواند در هردوشکل بالینی و تحت بالینی (sub- clinical) بروز یابد. عواملی مانند استرس، تغذیه نامناسب و بروز همزمان سایر بیماری ها میتواند باعث مستعد شدن حیوان به ابتلا به بیماری و وخیم تر شدن عواقب ناشی از بیماری کوکسیدیوز پس از ابتلا شوند. استرس‌های مختلف مانند از شیر گرفتن، خروج از آغل، تغییر رژیم غذایی و هوای نامساعد می‌توانند باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن حیوان و شیوع بیماری شود.

با آسیب دیدن سلول های روده، جذب آب، الکترولیت ها و مواد غذایی مختل شده و دفع می شوند. علائم بالینی بیماری به شکل کاهش اشتها، ضعف، آنتریت (التهاب روده)، تب، اسهال آبکی یا اسهال خونی و در موارد شدیدتر زور شدن شدید حیوان (تنسموس یا tenesmus) که منجر به بیرون زدگی رکتوم یا همان پرولاپس رکتوم می شود، می باشد. در مواردی نیز دام آلوده هیچ یک از علائم بالا را بروز نداده و فقط دچار کاهش وزن و افت وزن گیری شده که این حالت شکل تحت بالینی بیماری می باشد و خسارات اقتصادی زیادی را برای تولید کننده بدنبال دارد.

علائم کوکسیدیوز در گاو و گوساله:

اسهال یا اسهال خونی

آنتریت

زور زدن شدید (تنسموس)

کاهش اشتها

تب

ضعف

مرگ (در موارد شدید)

پیشگیری و درمان کوکسیدیوز در گاو و گوساله

از آن جایی که هر دو شکل بالینی و تحت بالینی کوکسیدیوز آسیب های طولانی مدتی به تولید وارد می کنند پیشگیری بر درمان ارجحیت دارد. واکسن کوکسیدیوز برای دام موجود نیست و پیشگیری علاوه بر اقدامات بهداشتی و مدیریت مناسب بستر بر پایه استفاده از داروهای پیشگیرانه انجام می شود. در گذشته برای پیشگیری از کوکسیدیوز از داروهای کوکسیدیواستات در خوراک دام استفاده  میشد،که از جمله می توان به موننسین، دکوکوئینات و لازالوسید اشاره کرد. مهمترین داروهای ضدکوکسیدیوزی که برای درمان کوکسیدیوز در دام بکار میرود نیز شامل سولفانامیدها ، آمپرولیوم، تولترازوئیل هستند. اما با ممنوع شدن مصرف پیشگیرانه کوکسیدیواستات ها در خوراک از سال 2006 توسط اتحادیه اروپا و پس از آن محدودیت های مصرف درمانی این ضدکوکسیدیوزها و سایر ضدمیکروب ها، رویکردهای پیشگیری و درمانی به سمت استفاده از روش های جایگزین تغییر پیدا کرد.

داروهای گیاهی یکی از جایگزین های مناسب برای مدیریت کوکسیدیوز در دام هاست. این داروها هیچ اثر باقی مانده ای در گوشت و شیر و محیط زیست بجای نمی گذارند از این رو برخلاف داروهاص ضدکوکسیدیوز شیمیایی که دارای منع مصرف یا دوره پرهیز از مصرف هستند، قابلیت استفاده در هر زمان از دوره پرورش یا تولید را دارند. از طرفی به دلیل اینکه داروهای گیاهی حاوی ترکیبات موثره مختلف و پیچیده هستند امکان بروز مقاومت ضدمیکروبی نسبت به آن ها بسیار اندک است. از این رو برای پیشگیری و درمان کوکسیدیوز بالینی و تحت بالینی مناسبند. کوکسی فیت داروی گیاهی ضدکوکسیدیوز برپایه ترکیبات فعال گیاهان درمنه خزری (آتمیزیا آونوآ)، جفت بلوط و سیر است که به عنوان جایگزین کامل داروهای کوکسیدیواستات و کوکسیدیوسید در دام ها کاربرد دارد.

برای اطلاعات داروی ضدکوکسیدیوز کوکسی فیت اینجا کلیک کنید. 

برای خرید داروی ضدکوکسیدیوز کوکسی فیت کلیک کنید.

از آنجایی که شرایط گرم و مرطوب برای تبدیل اووسیست‌های دفع شده در مدفوع به اووسیست‌های عفونی ضروری است، جلوگیری از رطوبت در بستر نیز در انتقال بیماری در گله بسیار مهم است. کوکسی فیت بواسطه داشتن ترکیب موثره تانن به جذب آب اضافی مدفوع و خشک شدن بستر نیز کمک می کند. مصرف کوکسی فیت در خوراک دام برای پیشگیری از کوکسیدیوز فواید دیگری نیز به همراه خواهد داشت که از جمله آن کاهش نفخ و افزایش جذب پروتئین های عبوری دستگاه گوارش بواسطه تانن بکار رفته در فرمولاسیون کوکسی فیت است.