چرا داروهای گیاهی مقاومت نمیدهند؟

دلایل بروز مقاومت آنتی بیوتیکی

یکی از مهم ترین علت های بروز مقاومت آنتی بیوتیکی استفاده بیش از حد، خودسرانه و نادرست افراد عام جامعه و تجویز آنتی بیوتیک نامناسب توسط کادر درمان است.

باکتری ها موجوداتی زنده هستند که چرخه تکثیر پویایی دارند. بنابر این هر گونه تغییر و جهش در ژنوم باکتری به سرعت تکثیر و به نسل های بعد انتقال پیدا میکند. قطع کردن زودتر از موعد آنتی بیوتیک ها، مصرف آنتی بیوتیکی که اختصاصی باکتری نباشد، افزودن آنتی بیوتیک به خوراک و مصرف محصولات دامی آلوده از عوامل مهم بروز مقاومت آنتی بیوتیکی هستند.

برای اطلاع از مکانیسم های دقیق بروز مقاومت آنتی بیوتیکی به این صفحه مراجعه کنید.

از بین بردن مقاومت آنتی بیوتیکی

از وقتی که جهان با معضل مقاومت آنتی بیوتیکی رو به رو شده اند، ترس از بروز عفونت های پایدار و کشنده و ناتوانی از مقابله با آن دانشمندان و مسئولین را به جستجوی جایگزین های آنتی بیوتیکی وا داشته است.

در این میان جایگزین های بسیاری معرفی شده است که هر کدام معایب و مزایای خاص خود را دارند. استفاده از این جایگزین ها می تواند مصرف آنتی بیوتیک ها را کاهش داده و تا حد قابل قبولی مقاومت آنتی بیوتیکی را از بین ببرد.

یکی از این جایگزین ها ترکیبات موثره گیاهان دارویی هستند. استفاده از داروهای گیاهی برای درمان عفونت و آلودگی باکتریایی سابقه ای طولانی دارد.

خواص ضد میکروبی گیاهان برخاسته از ترکیبات آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، ترپن ها و پلی فنول هاست. این ترکیبات با عملکرد میکروارگانیسم ها تداخل می کنند و به طور بالقوه باعث کاهش مقاومت می شوند. با این حال، اثربخشی داروهای گیاهی تحت تأثیر عوامل زیادی از جمله گونه‌های گیاهی، قسمت‌های گیاهی مورد استفاده، منشاء جغرافیایی، فرمولاسیون، دوزاژ و نحوه تجویز است.

کنترل کیفیت، اعتبارسنجی علمی و استانداردسازی برای غلبه بر چالش های مرتبط با داروهای گیاهی ضروری است.

چرا آنتی بیوتیک گیاهی مقاومت ایجاد نمیکند؟

1. همانطور که گفته شد هر منبع طبیعی سرشار از چندین ماده موثره مختلف با مکانیسم اثر متفاوت است که میتوانند روی هم اثر هم افزایی هم داشته باشند. یکی از مزایای مهم استفاده از جایگزین های گیاهی برای آنتی بیوتیک ها هم همین است. در واقع شما با مصرف آنتی بیوتیک گیاهی، با مکانیسم های مختلفی بر باکتری اثر میگذارید چرا که هر عصاره گیاهی میتواند با ذرات فیتوکمیکال (ترکیبات موثره گیاهی) متنوع خود با چندین کلاس یا زیرگروه مولکولی واکنش بدهد. در حالی که آنتی‌بیوتیک‌های شیمیایی معمولاً تک اثر هستند و فقط بر یک بخش باکتریایی خاص عمل میکنند. این ویژگی آنتی بیوتیک های گیاهی احتمال بروز مقاومت باکتریایی را به شدت کاهش میدهد.
2. آنتی بیوتیک های گیاهی علاوه بر اینکه بر بخش های مختلف باکتری اثر میگذارند، مکانیسم های ایجاد مقاومت های آنتی بیوتیکی یا بطور کلی مقاومت ضدمیکروبی را هم مهار میکنند. برای مثال پمپ های افلاکس (efflux) که مسئول خارج کردن آنتی بیوتیک یا دارو از درون باکتری هستند را مهار و از ایجاد مقاومت نسبت به آن دارو یا آنتی بیوتیک جلوگیری میکنند.
3. یکی دیگر از اثرات فوق العاده ی آنتی بیوتیک های گیاهی، کاهش دز مورد نیاز آنتی بیوتیک های شیمیایی است. در واقع ماده موثره های موجود در داروهای گیاهی با عمل به عنوان ادجوانت و اعمال اثر هم افزایی منجر به کاهش دوز آنتی بیوتیک مورد نیاز برای درمان می شود. این کار احتمال بروز مقاومت آنتی بیوتیکی را میکاهد.
4. بیوفیلم (Biofilm) یا زیست لایه یک پوشش بیولوژیکی یا غیر زیستی است که میکروارگانیسم ها درون آن قرار می گیرند. در واقع بیوفیلم جمعیت میکروبی ایست که در یک ماتریکس پروتئینی و پلی‌ساکاریدی قرار گرفته اند. ایجاد بیوفیلم تاثیر آنتی بیوتیک ها را به حداقل میرساند و باعث بروز مقاومت آنتی بیوتیکی میشود. آنتی بیوتیک ها اغلب در حذف بیوفیلم ها شکست می خورند. متابولیت های ثانویه گیاهی به دلیل مکانیسم های عمل زیادی که دارند خواص آنتی بیوفیلمی قابل توجهی نشان می دهند. این مکانیسم‌ها شامل سرکوب تحرک، چسبندگی و تولید گونه‌های فعال اکسیژن و غیره است.
5. میتوان برای مقابله با باکتری هایی که به چندین دارو مقاوم شده اند؛  به جای استفاده از آنتی بیوتیک های بسیار قوی و وسیع الطیف، از گیاهان دارویی بهره برد. گیاهان دارویی سرشار از طیف وسیعی از ترکیبات فیتوشیمیایی، یعنی آلکالوئیدها، کومارین ها، اسانس ها، فلاونوئیدها، لکتین، فنولیک، پلی پپتیدها، پلی استیلن ترپنوئیدها و تانن ها هستند. این مواد شیمیایی زیست فعال این پتانسیل را دارند که اثرات ضد باکتری (باکتریواستاتی یا باکتریوسیدی) را از طریق مکانیسم های مختلف اعمال کند و با چنین باکتری هایی مقابله کنند.
6. بجز تمام موارد گفته شده داروهای گیاهی بدلیل دارا بودن ترکیبات موثره مختلف، سیستم ایمنی و سلامت کلی فرد را هم تقویت میکنند و با کاهش احتمال ابتلا به بیماری احتمال مقاومت آنتی بیوتیکی را هم کمتر میکنند. 

قوی ترین قرص آنتی بیوتیکی

میتوان گفت قوی ترین قرص آنتی بیوتیکی وجود ندارد. آنتی بیوتیک ها بسته به کاربرد آن ها در شکل های مختلفی مانند قرص، کپسول،محلول، قطره و اشکال دیگر فرموله می شوند.

آنتی بیوتیک ها دسته های مختلفی دارند و هر کدام بر یک نوع باکتری خاص تاثیر میگذارند. برای مثال آنتی بیوتیکی که برای عفونت دندان شما استفاده میشود ممکن است بر عفونت گوش هیچ تاثیری نگذارد. حتی این احتمال وجود دارد که باکتری ایجاد کننده عفونت گوش شما با باکتری عفونت گوش فرد دیگر متفاوت باشد. بنابراین بهتر است انتخاب آنتی بیوتیک مناسب را به عهده پزشک خود بگذارید و از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک بپرهیزید.