مکانیسم های جدید مقاومت باکتریایی

مقاومت آنتی بیوتیکی از چه زمانی آغاز شد؟

مقاومت آنتی بیوتیکی تنها چند سال بعد از کشف اولین آنتی بیوتیک گزارش شد. در سال 1928 الکساندر فلمینگ که در یک پلیت آگار باکتری استافیلوکوک کشت داده بود، متوجه شد که در برخی نقاط این باکتری ها بر محیط کشت رشد نکرده اند و همین نقطه آغازی برای کشف آنتی بیوتیک ها شد که تا کنون جان میلیون ها موجود زنده را نجات داده اند. با این وجود کمی بعد، در سال 1940 اولین گزارش ها مبنی بر عدم درمان و تاثیرگذاری آنتی بیوتیک ها ارائه شد.

انواع مقاومت آنتی بیوتیکی

مقاومت میکروبی به شیوه های مختلفی ایجاد میشود. یکی از این دسته بندی ها شامل (1) مقاومت آنتی بیوتیکی ذاتی یا غیرفعال و (2) مقاومت آنتی بیوتیکی اکتسابی یا فعال است.

• مقاومت آنتی بیوتیکی ذاتی

باکتری به خاطر ویژگی های خاص خوش، به صورت ذاتی نسبت به برخی آنتی بیوتیک ها مقاوم است. مانند سودوموناس آئروژینوزا که غشاء نفوذ ناپذیری نسبت به اکثر آنتی بیوتیک ها دارد.

• مقاومت آنتی بیوتیکی اکتسابی

مقاومت آنتی بیوتیکی فعال یا اکتسابی، در واقع مقاوم شدن باکتری در مقابل آنتی بیوتیک هاییست که پیش از این نسبت به آن حساس بوده است. این رخداد در پی روند تکامل باکتری رخ می‌دهد. 

مکانیسم های قدیمی مقاومت باکتریایی

باکتری ها به روش های مختلفی نسبت به آنتی بیوتیک ها مقاوم می شوند. چهار روش شناخته شده که از قدیم تا به امروز بسیار مورد توجه و بررسی بوده عبارتند از:

• تغییر در نفوذپذیری غشاء
• تغییر ساختار گیرنده آنتی بیوتیکی
• بیرون انداختن آنتی بیوتیک با پمپ غشایی
• تولید آنزیم های تغییر دهنده آنتی بیوتیک ها

برای کسب اطلاعات دقیق تر میتوانید به وبلاگ مقاومت آنتی بیوتیکی مراجعه کنید.

مکانیسم های جدید مقاومت باکتریایی

• تغییر ژنی D-آلانینD-سرین در باکتری انتروکوک

در این روش باکتری D-آلانین انتهای زنجیره پپتیدوگلیکانی خود را با سایر آمینواسیدها جایگزین میکند و به این ترتیب آنتی بیوتیک قادر به شناسایی آن نخواهد بود. 

زمانی که D-آلانین با D-سرین جایگزین میشود میل ترکیبی ونکومایسین با باکتری انتروکوک به شدت کاهش می یابد و در نتیجه مقاومت صورت میگیرد.

• خاموش شدن پورین Ompk36 در کلبسیلا پنومونیه

کلبسیلا پنومونیه دو پورین اصلی به نام های OmpK36 و OmpK35 دارد که در غشاء خارجی باکتری بیان میشوند. این دو پورین نقش بسیار مهمی در نفوذ آنتی بیوتیک به درون باکتری دارند. اگر یکی یا هر دوی این پورین ها از کار بیفتند، آنتی بیوتیک قادر نیست وارد باکتری شود و در نتیجه مقاومت رخ داده است.

مقاومت کلبسیلا پنومونیه نسبت به کارباپنم با از بین رفتن OmpK36 رخ میدهد.

• مکانیسم ریبوسوئیچ

ریبوسوئیچ بخشی از یک مولکول mRNA است که با اتصال به مولکول های کوچک بیان خود را تنظیم می کند. به عبارتی ریبوسوئیچ نقطه ای از mRNA است که بیان پروتئین حاصل از آن را تنظیم میکند.

باکتری هایی که علیه آمینوگلیکوزید مقاومند، بر روی mRNA خود یک ریبوسوئیچ دارند که با اتصال به آنتی بیوتیک، بیان mRNA را فعال میکند و در پی آن آنزیم تغییر دهنده و غیرفعال کننده آنتی بیوتیک آمینوگلیکوزید(آمینوگلیکوزید استیل ترانسفراز و آمینوگلیکوزید آدنیل ترانسفراز) تولید میشود.

در نتیجه ساختار آنتی بیوتیک دستخوش تغییر و تخریب میشود و مقاومت آنتی بیوتیکی رخ میدهد.

جمع بندی

میکروارگانیسم ها ذرات زنده اند و مرتباً خود را با شرایط جدید تکمیل میکنند و ارتقاء میدهند. بنابراین مادامی که ما از آنتی بیوتیک های مختلف استفاده کنیم، مکانیسم های مقاومت باکتری نیز نو میشوند. لازمه مقابله با این مقاومت آنتی بیوتیکی، شناخت مکانیسم های مقاومت و استفاده از جایگزین های آنتی بیوتیکی است.