کوکسیدیوز چیست؟
اگر شما هم پرورش‌دهنده طیوری مثل مرغ و بوقلمون هستید، حتماً نام بیماری کوکسیدیوز را شنیده اید. این بیماری نه تنها سلامت مرغ‌ها را تهدید میکند، بلکه میتواند خسارت اقتصادی سنگینی به همراه داشته باشد. در این مقاله، به زبان ساده توضیح می‌دهیم سیستم ایمنی مرغ چگونه با این بیماری مبارزه میکند و چه راهکارهایی برای پیشگیری و درمان وجود دارد.
کوکسیدیوز (Coccidiosis) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های انگلی روده‌ای در طیور است که به‌طور گسترده‌ای بر عملکرد رشد، مصرف خوراک و بهره‌وری اقتصادی گله‌ها اثر منفی می‌گذارد. این بیماری به دلیل پیچیدگی چرخه زندگی انگل آیمریا (Eimeria)، همواره چالش‌برانگیز بوده است. سیستم ایمنی بدن نقش حیاتی در مقابله با بیماری کوکسیدیوز دارد. کوکسیدیوز یک بیماری انگلی است که توسط گونه‌های مختلفی از انگل‌های خانواده آیمریا (Eimeria) ایجاد می‌شود و بیشتر در روده حیوانات، به‌ویژه طیور، فعالیت میکند.
گونه های مختلف انگل ایمریا که باعث ایجاد کوکسیدیوز در مرغ ها می شود شامل:
- آیمریای تنلا (Eimeria tenella)
- آیمریای نکاتریکس (Eimeria necatrix)
- آیمریای آسرولینا (Eimeria acervulina)
- آیمریای ماکسیما (Eimeria maxima)
- آیمریای برونتی (Eimeria brunetti)
- آیمریای میتیس (Eimeria mitis)
- آیمریای پره‌کوکس (Eimeria praecox)
این انگل به دیواره روده مرغ حمله کرده و باعث اسهال، کاهش وزن، کم‌خونی و حتی مرگ پرنده می‌شود. جوجه‌ها و مرغ‌های جوان بیشتر در معرض خطر هستند، زیرا سیستم ایمنی آنها هنوز به‌طور کامل تکامل نیافته است. از آن‌جایی که چرخه‌ی زندگی این انگل شامل مراحل داخل و خارج سلولی و تکثیر جنسی و غیرجنسی است، پاسخ ایمنی میزبان نیز پیچیده و چندلایه است.
سیستم ایمنی طیور نقش مهمی در پیشگیری و کنترل بیماری کوکسیدیوز ایفا میکند. سدهای فیزیکی مانند مخاط روده، ماکروفاژها، سلول های دندریتیک و پاسخ های التهابی، اولین خط دفاعی را تشکیل میدهد. ایمنی اکتسابی نیز با تولید آنتی بادی های خاص و فعالسازی لنفوسیت های T و B، به ویژه پاسخهای سلولی Th1، به کاهش شدت عفونت و تسریع بهبودی کمک میکند. تقویت سیستم ایمنی از طریق تغذیه مناسب، واکسیناسیون و محرک های ایمنی زایی مثل سین بیوتیک ها (ترکیب پروبیوتیک و پری بیوتیک) و داروهای گیاهی استاندارد میتواند مقاومت پرندگان را افزایش داده و وابستگی به داروهای ضدکوکسیدیوز شیمیایی را کاهش دهد.
نقش سیستم ایمنی در درمان کوکسیدیوز
سیستم ایمنی طیور نقش کلیدی در مقابله با آلودگی‌های انگلی دارد، به‌ویژه در مورد کوکسیدیوز که واکنش‌های ایمنی پیچیده‌ای را در بدن پرنده فعال میکند. با وجود اینکه آنتی‌بادی ها در پاسخ به حضور انگل تولید می‌شوند، ایمنی سلولی در خط مقدم مقابله با این بیماری قرار دارد.
سیستم ایمنی مرغ مانند یک سد دفاعی عمل میکند. پاسخ اولیه به محض ورود انگل ایجاد می شود. وقتی انگل وارد بدن می‌شود، سلول‌های ایمنی (مانند ماکروفاژها) به سرعت به آن محل از بدن حمله کرده و سعی در نابودی انگل دارند. پس از اولین مواجهه، بدن مرغ آنتی‌بادی‌هایی تولید میکند که در صورت حمله مجدد انگل، سریع‌تر عمل می‌کنند. در واقع نوعی ایمنی اکتسابی در بدن مرغ ایجاد می شود.
مطالعات متعددی به بررسی نحوه عملکرد سیستم ایمنی در برابر این بیماری پرداخته‌اند. تحقیقات نشان داده‌اند که سلول‌های T، به‌ویژه نوع +CD4، در کنترل عفونت‌های اولیه ناشی از ایمریا نقش کلیدی دارند. سلول‌های T یکی از مهم‌ترین نیروهای دفاعی بدن هستند. این سلول‌ها نوعی از گلبول‌های سفید خون محسوب می‌شوند که مانند یک سیستم امنیتی پیشرفته عمل می‌کنند. وظیفه اصلی آنها شناسایی و نابودی عوامل مهاجم مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها یا حتی سلول‌های سرطانی است. این سلول‌ها با شناسایی و پاسخ به آنتی‌ژن‌های انگل، تولید سایتوکین‌ها (پیام رسان های شیمیایی) را تحریک کرده و منجر به مهار رشد انگل می شوند. درعفونت‌های مجدد، سلول‌های +CD8 نیز وارد عمل می‌شوند و با تخریب سلول‌های آلوده، به کاهش بار انگل کمک می‌کنند.
در نتیجه سیستم ایمنی بدن با همکاری سلول‌های T، تولید آنتی‌بادی ها (سلول های B) و عوامل ژنتیکی، نقش مهمی در مقابله با کوکسیدیوز ایفا میکند. ترکیب مدیریت بهداشتی، تغذیه مناسب و نظارت دامپزشکی میتواند خطر ابتلا به کوکسیدیوز را به حداقل برساند. به یاد داشته باشید که پیشگیری همیشه کم‌هزینه‌تر و مؤثرتر از درمان است. سیستم ایمنی طیور با استفاده از تغذیه مناسب و واکسیناسیون و به موازات آن استفاده از افزودنی های خوراکی مانند سین بیوتیک ها و مکمل های گیاهی استاندارد تقویت می شود.
استفاده بی رویه و نادرست از واکسن ها می تواند موجب تهدید سلامت گله شود و تقویت سیستم ایمنی مرغ‌ها تنها محدود به واکسیناسیون نیست!
میکروبیوم روده و نقش آن در ایمنی طیور
بیشتر دفاع سیستم ایمنی بدن در برابر بیماری کوکسیدیوز در روده انجام می‌شود؛ جایی که بخش‌هایی مانند بافت‌های ایمنی روده‌ای مانند گالت(GALT)، لنفوسیت‌های موجود در پوشش داخلی روده (IELs) و سلول‌هایی که آنتی‌بادی IgA تولید می‌کنند حضور دارند. این اجزای ایمنی با شناسایی عوامل بیماری‌زا، واکنش دفاعی موضعی را راه‌اندازی کرده و به سالم نگه داشتن دیواره روده کمک می‌کنند. سلامت روده و باکتری‌های مفید آن (میکروبیوم) نیز نقش کلیدی در تقویت سیستم ایمنی و مقابله با کوکسیدیوز دارند . مطالعات امروزی از جمله تحقیقات و آزمایش‌های بالینی نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها با تقویت باکتری‌های مفید روده مانند لاکتوباسیلوس ها (Lactobacillus spp)، کاهش باکتری‌های مضر، تقویت سد روده‌ای و تحریک سیستم ایمنی به سلامت روده کمک می‌کنند.
پروبیوتیک‌ها با اصلاح میکروبیوم روده می‌توانند به پیشگیری و کاهش عوارض کوکسیدیوز کمک کنند. آن ها اینکار را از طریق رقابت با ایمریا برای منابع غذایی و جایگاه اتصال در روده و کاهش التهاب روده ناشی از تخریب سلول‌های میزبان توسط انگل انجام می دهند. به همین دلیل استفاده از مکمل های سین بیوتیک (پروبیوتیک و پری بیوتیک) مثل سین بیوتیک MLC میتواند تعادل میکروبیوم روده را بازسازی نموده، التهاب ناشی از کوکسیدیوز را کاهش دهد و بهبودی را تسریع کند.
برای اطلاعات بیشتر راجع به مکمل تقویت سیستم ایمنی سین بیوتیک MLC کلیک کنید.
برای خرید پودر محلول در آب سین بیوتیک MLC اینجا را کلیک کنید.
درمان قطعی کوکسیدیوز
درمان کوکسیدیوز در طیور نیازمند رویکردی چندجانبه شامل دارو درمانی یا ضدکوکسیدیوزها، مدیریت تغذیه و کنترل محیطی است. داروهای ضدکوکسیدی مانند سولفونامیدها، تولترازوریل و آمپرولیوم به طور گسترده برای کنترل انگل‌های آیمریا استفاده می‌شوند، اما به دلیل مقاومت دارویی رو به افزایش، هزینه و محدودیت های مصرفی که دارند استفاده از داروهای گیاهی مثل کوکسی فیت در حال گسترش است. افزودن ترکیباتی مانند پروبیوتیک‌ها، پری بیوتیک ها و سین بیوتیک ها به جیره غذایی نیز میتواند با تقویت سد روده‌ای و پاسخ ایمنی، اثربخشی درمان را افزایش دهد و پس از بهبودی از بیماری به بازگشت فلور میکروبی روده به حالت طبیعی کمک کند. کنترل رطوبت بستر، کاهش تراکم پرورش و رعایت اصول بهداشتی نیز برای جلوگیری از گسترش اووسیست‌ها و کاهش بار آلودگی ضروری است. ترکیب این روش‌ها در قالب برنامه‌های مدیریتی جامع، مؤثرترین راهکار برای کنترل کوکسیدیوز محسوب می‌شود.
برای اطلاعات بیشتر راجع به ضد کوکسیدیوز های کوکسی فیت و کوکسی فیت ال کلیک کنید
برای خرید داروی گیاهی درمان کوکسیدیوز کوکسی فیت و کوکسی فیت ال کلیک کنید
