در ژانویه 2021، نوزادی که مبتلا به بیماری سل شده بود، در بیمارستان ایالت کانزاس آمریکا بستری شد. پس از تلاش های بسیار برای درمان کردن این نوزاد، پزشکان متوجه شدند که باکتری ایجاد کننده این عفونت در برابر چهار روش درمانی رایج مقاومند. متاسفانه این باکتری مقاوم به سرعت به ده ها نفر دیگر منتقل شد و ریه های آن ها را تحت تأثیر قرار داد.
مقاومت میکروبی چیست؟
داروهای ضدمیکروبی سنگ بنای پزشکی مدرن هستند، در واقع آنتی بیوتیک ها، ضدویروس، ضد قارچ و ضدانگل ها همگی از دسته موادی هستند که به طور گسترده در پیشگیری و درمان انواع بیماری و عفونت در انسان ها و حیوانات، حفظ محصولات زراعی، سلامت خوراک، صنایع دامپروری، آبزی پروری، کشاورزی و غیره استفاده میشوند. هرچه مقاومت میکروبی پیش تر رود، تاثیر گذاری ضدمیکروب ها نیز کاهش می یابد و بنابراین پروتکل های پیشگیری و درمان نیز ناکارآمد خواهند شد چرا که با مقاوم شدن میکروارگانیسم های مختلف؛ موادی که پیش از این بر آن ها تاثیر میگذاشتند و رشدشان را کم یا متوقف میکردند، عملاً بی اثر شده اند.
امروزه افزایش مصرف نادرست از مواد ضدمیکروبی شرایط مطلوبی را برای میکروارگانیسم ها ایجاد میکند تا بتوانند مقاومت ایجاد کنند. این مقاومت بین میکروارگانیسم ها منتقل میشود و ژن مقاومت در نسل های بعدی حاصل از تقسیم آن ها میماند. قرار گرفتن انسان و حیوان در معرض میکروب مقاومی که در محیط وجود دارد، میتواند از طریق تماس با آب های آلوده، مواد غذایی آلوده، استنشاق اسپورهای قارچی مقاوم و سایر مسیرهایی که حامل میکروارگانیسم‌های مقاوم به ضد میکروب هستند، رخ دهد.
مقاومت میکروبی چه تاثیری بر سلامت انسان دارد؟
سازمان بهداشت جهانی (WHO) مقاومت میکروبی را از 10 تهدید برتر و بزرگ سلامت انسان میداند. مقاومت میکروبی سلامت و رفاه انسان و حیوانات، محیط زیست، امنیت و ایمنی غذا، توسعه اقتصادی و برابری را در جوامع تهدید میکند. برآوردهای اخیر، در سال 2019، نشان داد که در سراسر جهان 1.27 میلیون مرگ مستقیم به علت عفونت های مقاوم رخ داده است. پیش بینی میشود که در صورت عدم کنترل این مسئله، تا سال 2050، سالانه 10 میلیون مرگ بر اثر مقاومت میکروبی و عفونت های پایدار رخ دهد.
در حال حاضر مقاومت میکروبی قاتل مخوف تری از ایدز و مالاریا به شمار میرود که می تواند به دلیل کاهش بهره وری، افزایش هزینه های مراقبت های بهداشتی و ترویج فقر، ضربه بزرگی به اقتصاد جهانی وارد کند. اقتصاد جهانی همان پاشنه آشیلی است که با صدمه دیدنش وضعیت مقاومت میکروبی بدتر و بدتر خواهد شد.
بنابراین همگی_اعم از پزشکان، کادر درمان،کارکنان مراقبت های بهداشتی، دامپزشکان، سیاست گذاران و عموم مردم _ بایستی درمورد خطرات مقاومت میکروبی آموزش ببینیم و تلاش ها در راستای مقابله با آن را افزایش دهیم.
خطرات ناشی از مقاومت میکروبی
مقاومت میکروبی مشکلی جدی برای همه کشورها در تمام سطوح درآمدی به ویژه کشورهای کم و متوسط درآمد و در حال توسعه است. گسترش مقاومت میکروبی مرز و حرفه نمیشناسد و از نقطه ای به نقطه ی دیگر انتقال می یابد. مقاومت میکروبی میتواند خطرات جدی بسیاری داشته باشد. از جمله:
- آلودگی منابع آبی و آسیب به محیط زیست
- آسیب به صنعت کشاورزی و کاهش تولیدات سالم
- آسیب به صنعت دام پروری و آبزی پروری
- کاهش تولیدات دامی و کمبود خوراک
- افزایش فقر و سوء تغذیه
- افزایش میزان آلودگی انسان و حیوان با عفونت های پایدار
- افزایش هزینه های درمان
- کاهش سطح بهداشت عمومی
- افزایش نرخ بستری
- کاهش تعاملات بین المللی
و
- افزایش مرگ و میر.
گفته شده که در صورت عدم کنترل، مقاومت میکروبی میتواند سالانه 3.4 تریلیون دلار از تولید ناخالص داخلی را کاهش دهد و 24 میلیون نفر دیگر را در دهه آینده به فقر شدید بکشاند.
مدیریت و پاسخ به مقاومت میکروبی
یکی از محرک های اصلی ایجاد مقاومت میکروبی استفاده بیش از حد و نادرست از آنتی بیوتیک ها هم در پزشکی و هم در دامپزشکی است. در بسیاری از موارد، آنتی بیوتیک ها زمانی تجویز می شوند که اصلا نیازی به تجویز آن ها نیست. علاوه بر این تست های آنتی بیوگرام به ندرت از بیماران گرفته میشود و عملاً درمان با آنتی بیوتیک ها به صورت کور اتفاق می افتد. همین هم به ایجاد، بقا و تکثیر باکتری های مقاوم کمک بسیار کرده است.
استفاده بیش از حد از داروهای ضد میکروبی در کشاورزی و دامپروری، برای ارتقای رشد و جلوگیری از بیماری نیز سهم عمده ای در توسعه و گسترش مقاومت میکروبی دارد. آلودگی های ناشی از بخش های دارویی، کشاورزی و مراقبت های بهداشتی و زباله های شهری نیز مقاومت میکروبی را در جمعیت و محیط به حرکت در می آورند.
ضرب المثل قدیمیِ”یک اونس پیشگیری به یک پوند درمان می ارزد” را همیشه به یاد بسپارید. استفاده معقولانه و درست از آنتی بیوتیک ها و سایر داروهای ضد میکروبی، انجام تست های آنتی بیوگرام، وضع قوانین جدید برای محدود سازی استفاده از آنتی بیوتیک ها، استفاده حداکثری از جایگزین های داروهای ضد میکروبی، بهبود کیفیت آب و بهداشت عمومی، ایجاد چارچوب های نظارتی قوی بین المللی و ملی برای اعمال کنترل بر فروش و توزیع آنتی بیوتیک ها و البته آگاهی همگانی و آموزش به عموم مردم؛ همگی کمک زیادی به کاهش مقاومت میکروبی خواهد کرد.
