بیماری دهان قرمز روده ای ماهی (Enteric redmouth disease)
ماهی منبع اصلی پروتئین، اسیدهای چرب ویتامین ها، مواد معدنی و ریزمغذی های ضروری برای بخشی از جمعیت در حال گسترش جهان است. رشد سریع در صنعت آبزی پروری و استفاده از سیستمهای با تراکم بالا منجر به شیوع بسیاری از بیماری های عفونی شده و موجب افزایش تلفات و یا افزایش طول دوره رشد آبزیان می گردد. که در هر دو صورت خسارات اقتصادی زیادی را به تولید کنندگان و این صنعت وارد می کند.
یرسینیوز (Yersiniosis) یا بیماری دهان قرمز روده ای (ERM) یکی از مهم ترین بیماری های باکتریایی سیستمیک است که در اکثر گونه های ماهی خصوصا آزاد ماهیان در هر دو محیط آب شیرین و شور منجر به خسارات اقتصادی قابل توجهی می شود ماهی قزل آلا حساس ترین گونه به این بیماری می باشد.
از طرفی این بیماری به عنوان بیماری قابل انتقال به انسان مطرح است و در شرایط ضعف سیستم ایمنی به عنوان عفونت ثانویه با علایم عفونتهای گوارشی –روده ای در انسان بوجود می آید. لذا شناسایی این بیماری از بابت بهداشت عمومی حائز اهمیت می باشد.
علت ایجاد بیماری یرسینیوز
عامل ایجاد کننده این بیماری باکتری یرسینیا راکری (Yersinia ruckeri) می باشد. یرسینیا باکتری بی هوازی گرم منفی میله ای شکل از خانواده انتروباکتریاسه می باشد. این باکتری دارای دامنه میزبانی و توزیع جغرافیایی گسترده است.
سلول های باکتری دارای دو تاژک هستند که هم برای حرکت در امتداد سطوح از آن استفاده می کنند و هم برای پیوند با باکتری های دیگر و تشکیل کلنی های باکتریایی. بنابراین این باکتری در میان رسوبات و در محیط های آبی تشکیل بیوفیلم داده و برای مدت طولانی تری در محیط زنده می ماند. یرسینیا دارای چندین گونه بیماری زا است که در انسان ها و ماهی باعث بیماری مشترک می شود.
از سایر عوامل مستعد کننده بیماری میزان بالای نیتریت آب، کاهش اکسیژن محلول در آب ، دما و pH هستند.
این باکتري یک پاتوژن درون سلولی اختیاری است و میتواند درون ماکروفاژها زنده بماند، به همین جهت استرس نقش مهمی در ایجاد عفونت دارد.عوامل استرس زایی چون افزایش تراکم ماهی ها، کاهش کیفیت آب مزارع، تغذیه نامناسب و جابجایی های غیر ضروری از عوامل مستعد شیوع بیماری می باشند.
گونه های زیادی از آبزیان بدون بروز علایمی باکتری را در روده تحتانی خود به عنوان ناقل حمل می کنند که به مدت طولانی توسط مدفوع، این باکتری رها شده و منتشر می گردد که در مواجه با شرایط استرس زا موجب شیوع بیماری می گردد.
بیماری یرسینیوز شیوع گسترده ای در ایران داشته و بعد از استرپتوکوزیس مهمترین بیماری در مزارع سردابی کشور می باشد.
بیماری دهان قرمز چگونه شناسایی می شود؟
عدم تشخيص قطعي عامل بيماريزا در آبزيان، منجر به افزايش مصرف آنتي بيوتيك ها شده و چنانچه به درمان قطعي منجر نگردد، باعث افزایش مقاومت های آنتی بیوتیکی می گردد، از اين رو تشخیص قطعی و سریع بیماری هایی مثل یرسینیوز که در مزارع پرورش قزل آلا شایع است، حائز اهمیت می باشد.
برای تشخیص این بیماری روشهای متعددی وجود دارد:
- جداسازی باکتری از کلیه قدامی و محوطه دهانی و روده در ناقلین
- علایم بیماری
- آزمایشات سرولوژیکی مانند الایزا
- آزمایشات مولکولی مانند Pcr
- کشت مدفوع
بیماریزایی و نحوه انتقال باکتری یرسینیا
مهمترین مسیر ورود باکتری یرسینیا راکری آبشش ها هستند و باکتری از طریق آبشش به سایر اندام ها گسترش می یابد. باکتری در ابتدا تیغه های ثانویه آبشش را تحت تاثیر قرار می دهد، سپس از طریق سلول های سنگ فرش آبشش به سیستم گردش خون وارد شده و به سرعت گسترش می یابد. التهاب و تخریب فک و سقف دهان در ماهی های مبتلا دیده می شود. باکتری از طریق تماس مستقیم با ماهی های آلوده یا ماهی ناقل، غذای آلوده و زخمهای سطحی منتقل می شود. دفع باکتری از طریق مدفوع به احتمال زیاد نقش مهمی در انتقال بیماری دارد.
منبع اصلی عفونت براي ماهی قزل آلا، ناقل هاي بدون علایم بالینی هستند، که در شرایط استرس مانند افزایش دما می توانند بیماری را منتقل کنند.اما سایر گونه های ماهی نیز می توانند به عنوان ناقل عمل کنند. علاوه بر این، پرنده ها و پستانداران نیز می توانند به گسترش بیماری کمک کنند.
علایم کلینیکی و پاتولوژی بیماری
ماهی ها در تمام رده سنی به بیماری یرسینیوز مبتلا می شوند اما ماهی های جوانتر بیشتر به فرم حاد بیماری و ماهیان مسن تر به فرم مزمن آن مبتلا می شوند. شیوع بیماری با مرگ و میر پایین شروع می شود و میزان تلفات به سایر عوامل استرس زا بستگی دارد. بسته به شدت بیماری علایم متفاوتی مشاهده می شود.
تغییرات رفتاری:
- شنای آهسته در سطح استخر
- شنای نامتعادل
- بی حالی و از دست دادن اشتها
علائم ظاهری بیماری:
- اگزوفتالمی همراه با خونریزی یا کوری در موارد مزمن
- تیره شدن پوست و آب آوردگی شکم در اثر تجمع مایعات و خونابه
- خونریزی های زیر جلدی در داخل و اطراف دهان و گلو
- پر شدن پایین روده با مایع رنگ زرد و شفاف
- خونریزی در قاعده باله ها
خونریزی نقطه ای اطراف حفره دهان
علایم کالبدشکافی:
علائم کالبدگشایی سپتی سمی عمومی را نشان می دهد که عبارتند از:
- التهاب در اکثر اندام ها و به ویژه کلیه، طحال، کبد، قلب، آبشش
- تغییرات آبشش ها از جمله پرخونی، ادم و پوسته پوسته شدن سلول های اپیتلیال در لاملا های ثانویه
- التهاب و خونریزی در ناحیه خلفی روده
- خونریزی نقطه ای در کبد، پانکراس، پیلور، سکوم، کیسه شنا و عضلات جانبی
- بزرگ شدن اندامهای خونساز مثل کلیه و طحال
نقاط خونریزی بر روی کبد
علایم بافت شناسی:
- نواحی نکروز کانونی در طحال و کلیه و کبد
- نکروز در بافت پوششی مخاط روده
- دژنره شدن کلیه، لوله های کلیوی و نفریت گلومرولی
- افزایش قابل توجه ملانو ماکروفاژها
کنترل و پیشگیری از بیماری دهان قرمز
بطور کلی اقدامات مدیریتی و بهداشتی مزارع پرورش آبزیان در بروز انواع بیماریها نقش اساسی دارد؛ از جمله جلوگیری از ورود ماهیان آلوده، کاهش تراکم ماهی، کنترل عوامل استرس زا، ضدعفونی تجهیزات و واکسیناسیون. مناطق آلوده به بیماری یرسینیوزیس به مدت طولانی آلوده تلقی می شوند چرا که ماهیان تا مدتها پس از بهبودی به عنوان مخزن بیماری عمل نموده و باکتری را از طریق مدفوع دفع می نمایند. برای درمان بیماریهای باکتریایی ماهی اغلب از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود ولی مصرف آنتی بیوتیکها مخاطرات زیادی چون بروز مقاومتهای آنتی بیوتیکی و باقیمانده های شیمیایی دارد. برای جلوگیری از این مخاطرات روشهای جایگزین مانند واکسیناسیون، استفاده از داروهای گیاهی، پری بیوتیک ها، محرک های ایمنی و سین بیوتیک ها توسعه پیدا کرده اند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد فواید مصرف سین بیوتیک MLC در آبزیان اینجا کلیک کنید.
برای اطلاعات بیشتر محصول سین بیوتیک MLC اینجا کلیک کنید.
برای خرید محصول سین بوتیک MLC اینجا کلیک کنید.
استفاده از سین بیوتیک ها به صورت افزودنی غذایی از راههای زیر موجب مقاومت در برابر این باکتری و کاهش مرگ و میر می شود:
- تحریک سیستم ایمنی و بهبود پاسخ ایمنی
- رقابت با باکتری یرسینیوز و کاهش چسبندگی باکتری به مخاط روده
- تعدیل میکروفلور روده و افزایش هضم و جذب غذا
