پرورش میگو یکی از سودآورترین شاخه‌های آبزی‌پروری در دنیاست؛ اما در کنار تمام مزایا، خطرهایی نیز دارد که می‌تواند در مدت کوتاهی تمام زحمات یک مزرعه‌دار را از بین ببرد. یکی از مهم‌ترین این خطرها، بیماری لکه سفید میگو (White Spot Disease – WSD) است؛ بیماری‌ای ویروسی که می‌تواند تنها در عرض چند روز، باعث مرگ گسترده‌ی میگوها و خسارت مالی سنگین شود.
در این مقاله، به‌صورت جامع و کاربردی به معرفی عامل بیماری، علائم، راه‌های انتقال، روش‌های تشخیص و مهم‌تر از همه، راهکارهای پیشگیری و کنترل آن می‌پردازیم.
عامل بیماری؛ ویروسی مرموز و مقاوم
عامل اصلی بیماری لکه سفید، ویروسی به نام White Spot Syndrome Virus (WSSV) از خانواده‌ی Nimaviridae است. این ویروس دارای ژنوم DNA دو رشته‌ای بوده و یکی از بزرگ‌ترین ویروس‌های شناخته‌شده در میان سخت‌پوستان است.
ویروس WSSV نخستین بار در دهه ۱۹۹۰ در شرق آسیا (چین و تایوان) شناسایی شد و از آن زمان تاکنون به اکثر مناطق پرورش میگو در دنیا از جمله هند، تایلند، و حتی اروپا گسترش یافته است. این ویروس به‌قدری مقاوم است که در شرایط مختلف محیطی حتی در آب شیرین یا شور، و در دمای پایین می‌تواند برای مدت طولانی زنده بماند.
علائم بیماری لکه سفید در میگو
یکی از دلایل دشواری کنترل WSD این است که میگوهای آلوده در مراحل اولیه علامت واضحی ندارند. اما با پیشرفت عفونت، علائم زیر ظاهر می‌شود:
- وجود لکه‌های سفید یا مایل به سفید روی پوسته، به‌ویژه در قسمت سرسینه (کاراپاس) و بندهای شکمی. اندازه‌ی این لکه‌ها معمولاً بین ۰.۵ تا ۲ میلی‌متر است.
- رنگ‌پریدگی یا قرمزی بدن، به‌ویژه در پایه‌ی پاها و دم.
- بی‌حالی و کاهش اشتها.
- تجمع در نزدیکی سطح یا لبه‌ی استخر.
- مرگ ناگهانی و هم‌زمان تعداد زیادی از میگوها در عرض چند روز.
در صورت مشاهده‌ی چنین علائمی، احتمال آلودگی به WSSV بسیار بالاست و باید فوراً اقدامات مدیریتی انجام شود.
راه های انتقال ویروس
ویروس WSSV می‌تواند از راه‌های مختلفی وارد استخر پرورش شود:
- لارو یا میگوهای ناقل از منابع آلوده یا طبیعی
- آب ورودی آلوده از دریا یا استخرهای مجاور
- ابزار، تور و پمپ‌های آلوده
- پرندگان، خرچنگ‌ها یا سایر حیوانات آبزی که میگوهای مرده را جابه‌جا می‌کنند
- غذای خام مانند ماهی یا میگوی خردشده
نکته‌ی مهم این است که حتی مقدار بسیار کمی از ویروس (چند ذره در هر لیتر آب) می‌تواند موجب آلودگی کل استخر شود.
روش‌های تشخیص بیماری لکه سفید میگو
برای تشخیص دقیق، استفاده از روش‌های آزمایشگاهی ضروری است. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- تست PCR دقیق‌ترین روش برای شناسایی DNA ویروس در نمونه‌های لارو یا میگو بالغ.
- مشاهده‌ی علائم بالینی: لکه‌های سفید مشخص روی کاراپاس.
- هیستوپاتولوژی یا میکروسکوپ الکترونی: برای مطالعات تخصصی در آزمایشگاه‌های مرجع.
در مزرعه، ترکیب مشاهده‌ی علائم ظاهری با آزمایش PCR سریع‌ترین و مطمئن‌ترین راه تشخیص است.
چرا درمانی وجود ندارد؟
متأسفانه، WSSV یک ویروس پیچیده است که تاکنون هیچ دارو یا درمان قطعی برای آن پیدا نشده است. به همین دلیل، رویکرد علمی در برابر این بیماری بر پیشگیری، کنترل، و افزایش ایمنی طبیعی میگو متمرکز است، نه درمان پس از آلودگی.در واقع، وقتی بیماری در استخر شیوع پیدا کند، تنها راه جلوگیری از خسارت بیشتر، مدیریت اضطراری و ضدعفونی کامل استخر است.
اقدامات اضطراری هنگام شیوع بیماری
در صورت مشاهده‌ی علائم مشکوک، مراحل زیر باید بلافاصله انجام شود:
- قطع کامل جریان آب ورودی و خروجی تا ویروس به محیط اطراف منتقل نشود.
- جلوگیری از ورود افراد و وسایل غیرضروری به محل استخر.
- جمع‌آوری سریع میگوهای مرده و بیمار و دفن آن‌ها در عمق مناسب با آهک زنده (CaO)
- تخلیه و ضدعفونی کامل استخر با استفاده از کلر یا آهک.
- خشک‌کردن استخر به مدت ۲ تا ۳ هفته پیش از شروع مجدد پرورش.
پیشگیری زیستی؛ تنها سلاح مؤثر
پیشگیری اساس کنترل WSD است و شامل مجموعه‌ای از اقدامات زیست‌امنیتی (Biosecurity) است:
- استفاده از لاروهای عاری از پاتوژن.
- ضدعفونی کامل آب ورودی با کلر، فیلتر پارچه‌ای یا نور فرابنفش (UV).
- پوشش استخرها با توری برای جلوگیری از ورود پرندگان یا حیوانات ناقل.
- استفاده از ابزار و تجهیزات مجزا برای هر استخر.
- پرهیز از تغذیه با ماهی یا میگوی خام.
- پایش منظم سلامت میگوها با آزمایش PCR هر دو هفته یک‌بار.
اجرای دقیق این اقدامات می‌تواند احتمال بروز بیماری را تا حد زیادی کاهش دهد.
تقویت سیستم ایمنی میگو
اگرچه درمانی وجود ندارد، ولی می‌توان با افزایش مقاومت طبیعی میگوها، احتمال ابتلا را پایین آورد:
- استفاده از مکمل‌های ایمنی‌زا مثل محصول آنتی آمونیوم اکسترا(Anti ammonium extra)
- افزودن سین بیوتیک ها (پروبیوتیک + پری بیوتیک) به خوراک برای بهبود سلامت روده و کاهش استرس.
- حفظ کیفیت آب پایدار مثل دما، شوری، pH، اکسیژن و کاهش نوسانات محیطی.
- کاهش تراکم جمعیتی و افزایش هوادهی در استخر.
این اقدامات، اگرچه مانع مطلق آلودگی نیستند، اما شدت و سرعت شیوع را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهند.
تاثیر آنتی آمونیوم اکسترا در افزایش ایمنی میگو
محصول آنتی آمونیوم اکسترا با بهره گیری از ترکیبات طبیعی مؤثر شامل ترکیبات ارگانوسولفور سیر، کورکومین، پیپرین و اسیدهای آلی، با چندین مکانیسم مکمل و هم افزا در کنترل آلودگی های آب و همچین افزایش و بهبود سیستم ایمنی میگو نقش بسیار موثری دارد. مواد موثره ی موجود در این محصول به واسطه تخریب غشای سلولی پاتوژن ها، اختلال در متابولیسم و عملکرد آنزیم های حیاتی، مهار سیستم کروم سنسینگ (Quorum sensing)، مهار تشکیل بیوفیلم ها و القای استرس اکسیداتیو موجب بهبود عملکرد بدن در مقابل پاتوژن ها و افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن می شود. و کمک زیادی به آبزیان جهت مقابله با انواع بیماری ها می کند.
برای اطلاعات بیشتر مکمل آنتی آمونیوم اکسترا اینجا را کلیک کنید.
برای خرید مکمل آنتی آمونیوم اکسترا اینجا را کلیک کنید.
جمع‌بندی
بیماری لکه سفید میگو یکی از چالش‌برانگیزترین مشکلات صنعت پرورش میگو است. از آنجا که درمانی برای آن وجود ندارد، پیشگیری، پایش مداوم و رعایت اصول بهداشتی بهترین راه دفاع هستند. مدیریت زیستی دقیق، استفاده از لارو سالم، کنترل ورودی آب، تغذیه مناسب و نظارت منظم می‌تواند تفاوت میان موفقیت و شکست در یک فصل پرورش باشد. در نهایت، رمز بقا در برابر این بیماری، نه در دارو و واکسن، بلکه در مدیریت آگاهانه و مسئولانه نهفته است.
