در سالهای اخیر، پرورش آبزیان بهعنوان یکی از مهمترین شاخههای تولید پروتئین حیوانی در جهان رشد چشمگیری داشته است. با افزایش تراکم ماهیان در سیستمهای پرورشی، بروز بیماریهای باکتریایی و ویروسی، کاهش کیفیت آب و استرس محیطی از چالشهای اصلی مزارع پرورش ماهی محسوب میشوند. در گذشته برای مقابله با این مشکلات، استفاده از آنتیبیوتیکها رایج بود، اما امروزه به دلیل مقاومت میکروبی، باقیماندههای دارویی در گوشت ماهی و تهدید سلامت مصرفکنندگان، استفاده بیرویه از آنها بهشدت محدود شده است.
در چنین شرایطی، سینبیوتیکها (Synbiotics) بهعنوان ترکیبی از پروبیوتیکها و پریبیوتیکها، بهعنوان جایگزینهای ایمن و کارآمد معرفی شدهاند. این ترکیبات نهتنها موجب بهبود سلامت و رشد ماهی میشوند، بلکه با افزایش ایمنی طبیعی بدن و بهبود کارایی خوراک، نقش مهمی در پایداری صنعت آبزیپروری ایفا میکنند.
سینبیوتیک چیست؟
سینبیوتیکها ترکیبی از پروبیوتیکها (باکتریها یا مخمرهای مفید) و پریبیوتیکها (ترکیبات غیرقابلهضم که رشد پروبیوتیکها را تحریک میکنند) هستند.
بهعبارتی ساده، پریبیوتیکها غذای پروبیوتیکها محسوب میشوند. این ترکیب موجب همافزایی اثرات مثبت هر دو بخش میشود و پایداری جمعیت میکروبی مفید در دستگاه گوارش ماهی را افزایش میدهد.
نمونههایی از پروبیوتیکهای رایج در پرورش ماهی:
- Lactobacillus spp. گونه های لاکتوباسیلوس
- Bacillus subtilis باسیلوس سوبتیلیس
- Saccharomyces cerevisiae ساکارومایسس سرویسیه
- Enterococcus faecium انتروکوکوس فاسیوم
و پریبیوتیکهای متداول شامل:
- فروکتوالیگوساکاریدها (FOS)
- مانانالیگوساکاریدها (MOS)
- دکستران الیگوساکاریدها(DOS)
- اینولین
- بتا-گلوکانها
چرا استفاده از سینبیوتیکها در پرورش ماهی ضروری است؟
۱. جایگزین ایمن برای آنتیبیوتیکها
سینبیوتیکها بدون ایجاد مقاومت میکروبی، موجب کاهش رشد پاتوژنها میشوند. این امر باعث کاهش وابستگی به آنتیبیوتیکها و افزایش ایمنی زیستی در مزارع میگردد.
۲. بهبود سلامت دستگاه گوارش
با تثبیت فلور میکروبی مفید در روده، سینبیوتیکها موجب جذب بهتر مواد مغذی و بهبود ضریب تبدیل غذایی (FCR) میشوند. این موضوع بهطور مستقیم رشد سریعتر و کاهش هزینه خوراک را به همراه دارد.
۳. افزایش مقاومت به استرس و بیماریها
استرس ناشی از تراکم بالا، نوسانات دمایی و کیفیت پایین آب میتواند سیستم ایمنی ماهی را تضعیف کند. مطالعات نشان دادهاند که مصرف سینبیوتیکها سطح آنزیمهای آنتیاکسیدانی را افزایش داده و باعث تقویت پاسخ ایمنی ذاتی ماهیان میشود.
۴. بهبود کیفیت گوشت و بقا
مصرف سینبیوتیکها با بهبود هضم پروتئین و چربی، کیفیت فیله ماهی را از نظر بافت و طعم افزایش میدهد. همچنین، کاهش شیوع بیماریها باعث افزایش نرخ بقا و تولید نهایی مزرعه میشود.
مکانیسم اثر سینبیوتیکها در بدن ماهی
اثر سینبیوتیکها چندوجهی است و از مسیرهای مختلفی صورت میگیرد:
- رقابت با باکتریهای بیماریزا برای جایگاه اتصال در مخاط روده.
- ترشح مواد ضد میکروبی طبیعی توسط پروبایوتیکها مانند باکتریوسینها.
- تحریک سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی، از طریق افزایش تولید ایمونوگلوبولینها ( به ویژه IgM)
- بهبود ساختار پرزهای رودهای و افزایش سطح جذب مواد مغذی.
- کاهش آمونیاک و نیتریت در آب پرورش از طریق بهبود متابولیسم نیتروژن.
سین بیوتیک MLC
مکمل سین بیوتیکMLC حاوی ترکیب قدرتمندی از میلیون ها باکتری مفید لاکتوباسیلوس کازئی و پری بیوتیک اختصاصی آن،دکستران الیگوساکارید ( DOS) است که باعث بازسازی و تنظیم فلور میکروبی روده، بهبود هضم و جذب خوراک و تقویت سیستم ایمنی میشود. لاکتوباسیلوس کازئی پروبیوتیکی بسیار مقاوم است که می تواند بدون آسیب از محیط اسیدی دستگاه گوارش عبور کرده و در کانت بسیار بالا در روده جایگزین شود.دکستران الیگوساکارید (DOS) که از تخمیرو رشد باکتری لوکونوستوک مزنتروئیدس در محیط پایه ساکارز بدست می آید نیزدر برابر آنزیم های گوارشی و اسیدهای صفراوی و اسید معده مقاوم بوده و بدون تغییر از آن ها عبور کرده و به روده می رسد. در محیط روده تنها باکتری های تولید کننده ی آنزیم دکستراناز مانند باکتری های مفید تولید کننده اسید لاکتیک از جمله پروبیوتیک لاکتوباسیلوس کازئی، قادر به استفاده از دکستران می باشند.از این رومصرف پروبیوتیک لاکتوباسیلوس کازئی در کنار پریبیوتیک اختصاصی آن درمحصول سین بیوتیک MLC سبب تقویت و پایداری عملکرد آن شده است.
برای اطلاعات بیشتر در مورد سین بیوتیک MLC اینجا کلیک کنید
برای خرید محصول سین بیوتیک MLC اینجا کلیک کنید
نحوه مصرف سین بیوتیک ها
توصیه میشود مصرف سینبیوتیکها بهصورت پیوسته یا دورهای در تمام مراحل رشد (از لارو تا ماهی بازاری) انجام گیرد تا پایداری اثر حفظ شود.
نکات مهم در انتخاب و استفاده از سینبیوتیکها
- منشأ ایمن و تاییدشده پروبیوتیکها (ترجیحاً سویههای جداشده از روده ماهیان).
- پایداری در شرایط فرآوری خوراک؛ باکتریها باید تحمل حرارت و اسیدیته را داشته باشند.
- تناسب نوع پریبیوتیک با گونه هدف
- عدم تداخل با داروها یا مواد ضدعفونیکننده. سین بیوتیک MLC به دلیل ماهیت طبیعی و گیاهی هیچ گونه خطری به لحاظ تداخل با دارو های دیگر ندارد.
- نگهداری در شرایط خشک و خنک برای حفظ زندهمانی باکتریها.
مزایای اقتصادی و زیستمحیطی
استفاده از سینبیوتیکها علاوه بر بهبود رشد و بقا، مزایای گستردهای برای محیط زیست دارد:
- کاهش دفع مواد آلی و نیتروژن در آب
- حفظ کیفیت آب و کاهش نیاز به تعویض مداوم
- کاهش تلفات و افزایش سود خالص مزرعه
- افزایش پایداری و تولید پایدار در سیستمهای بسته
در واقع، استفاده منظم از سینبیوتیکها میتواند بازگشت سرمایه را از طریق کاهش هزینههای درمان، افزایش راندمان خوراک و بهبود کیفیت محصول تضمین کند.
جمعبندی
در دنیای امروز که پایداری زیستمحیطی و سلامت غذایی اهمیت فزایندهای یافته است، سینبیوتیکها بهعنوان یکی از راهکارهای هوشمند و ایمن در پرورش ماهیان مطرح هستند. این ترکیبات با ترکیب دو اثر مکمل پروبیوتیک و پریبیوتیک، نهتنها رشد و سلامت ماهی را بهبود میبخشند، بلکه مقاومت به بیماریها را افزایش داده و کیفیت محصول نهایی را ارتقا میدهند.
سرمایهگذاری در توسعه و استفاده از سینبیوتیکهای بومیسازیشده، میتواند آینده صنعت پرورش ماهی را به سمت تولید پایدار، کمهزینه و دوستدار محیط زیست هدایت کند.
