بیماری کوشینگ که به آن سندرم کوشینگ سگ (canine cushing syndrome) یا هایپرآدرنوکورتیزیسم (hyperadrenocorticism) نیز گفته می‌شود، یک اختلال غدد درون ریز شایع است که سگ‌های مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری در اثر افزایش غیرطبیعی ترشح هورمون کورتیزول در بدن ایجاد می‌شود. این هورمون نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم، پاسخ به استرس، تعادل مایعات و عملکرد سیستم ایمنی دارد.
غده هیپوفیز، که در پایه مغز قرار دارد، یکی از مهم‌ترین مراکز کنترل غدد درون‌ریز بدن است و با ترشح هورمون‌های تنظیم‌کننده، فعالیت سایر غدد از جمله غدد فوق‌کلیوی را کنترل می‌کند. در بیماری کوشینگ، شایع‌ترین علت افزایش کورتیزول، تومور سلول‌های غده هیپوفیز است که سبب تولید بیش از حد هورمون ACTH (Adrenocorticotropic Hormone) می‌شود.
انواع کوشینگ در سگ
انواع مختلفی از بیماری کوشینگ وجود دارد که هر کدام علت متفاوتی دارند. شناسایی علت مهم است زیرا هر نوع از این بیماری به طور متفاوتی درمان می‌شود.
۱. کوشینگ وابسته به هیپوفیز (Pituitary-Dependent Cushing’s Disease) یا (PDH)
این بیماری در اثر حضور تومور در غده هیپوفیز ایجاد می شود و شایع‌ترین نوع کوشینگ در سگ‌هاست (حدود ۸۵٪ موارد). حضور این تومور سبب می شود که غده هیپوفیز مقدار زیادی هورمون ACTH را ترشح کند. در نتیجه غده آدرنال بیش فعال شده و کورتیزول بیشتری را تولید می کند. در این نوع بیماری معمولا هر دو غده آدرنال بزرگ می شوند.
۲. کوشینگ وابسته به آدرنال(Adrenal-Dependent Cushing’s Disease) یا (ADH)
۱۵٪ موارد بیماری کوشینگ از این نوع هستند و علت آن حضور تومور در یکی از غدد آدرنال می باشد. این تومور مستقیما کورتیزول مازاد تولید می کند و در نتیجه آن تولید هورمون ACTH از هیپوفیز کاهش می یابد. در این نوع بیماری معمولا یکی از غدد آدرنال بزرگتر از دیگری می باشد.
۳. کوشینگ یاتروژنیک (Iatrogenic Cushing’s Syndrome)
این نوع بیماری بر اثر مصرف طولانی‌مدت داروهای کورتیکواستروئیدی (مثل پردنیزولون یا دگزامتازون) ایجاد می‌شود. در این حالت بدن به دلیل دریافت کورتیزول زیاد از بیرون، تولید طبیعی کورتیزول را متوقف می‌کند و غدد آدرنال کوچک می شوند.
اپیدمیولوژی بیماری کوشینگ
بیماری کوشینگ عمدتاً در سگ‌های میانسال تا مسن‌تر (7 تا 12 سال) رخ می‌دهد.
نژادهای سگ مستعد کوشینگ شامل پودل (Poodle)، داشهوند (Dachshund)، باکسر (Boxer)، بوستون تریر(Boston Terrier) و یورکشایر تریر (Yorkshire Terrier) می باشد.
در گربه‌ها، هایپرآدرنوکورتیسیزم بسیار نادر است. همانند سگ‌ها، در گربه‌ها نیز شایع‌ترین نوع آن PDH یا کوشینگ وابسته به هیپوفیز است که عمدتاً گربه‌های میانسال تا مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علائم بیماری کوشینگ در سگ چیست؟
شایع‌ترین علائم بالینی این بیماری، افزایش اشتها، افزایش مصرف آب و افزایش ادرار است. افزایش اشتها نتیجه مستقیم افزایش سطح کورتیزول است. بی‌حالی (خواب‌آلودگی یا عدم فعالیت) و پوشش موی ضعیف نیز در حیوانات خانگی مبتلا به هیپرآدرنوکورتیسیسم شایع است.
بسیاری از این سگ‌ها به دلیل افزایش چربی در اندام‌های شکمی و کشیدگی دیواره شکم با سنگین‌تر شدن اندام‌ها، ظاهری متورم در شکم خود ایجاد می‌کنند. ظاهر شکم متورم همچنین به دلیل ضعیف‌تر شدن عضلات دیواره شکم و در نهایت آتروفی (کوچک شدن اندازه) ایجاد می‌شود. سایر علائم بالینی رایج شامل نفس نفس زدن، پوست نازک، عفونت‌های مزمن پوستی ، حضور لکه‌های تیره رنگ روی پوست و عفونت‌های مداوم مثانه است.
تست کوشینگ در سگ
تشخیص بیماری کوشینگ (هایپرآدرنوکورتیسیزم) در سگ‌ها نیازمند ترکیبی از علائم بالینی، نشانه‌های آزمایشگاهی و آزمایش‌های هورمونی تخصصی است.
دو آزمایش رایج برای تشخیص بیماری کوشینگ عبارت است از:
- آزمایش تحریک ACTH : برای ارزیابی پاسخ غده فوق کلیه به هورمون ACTH
- آزمایش سرکوب دگزامتازون با دوز پایین (LDDS) : برای سنجش مهار کورتیزول توسط دگزامتازون.
آزمایش‌های دیگری که ممکن است برای تعیین نوع بیماری استفاده شوند عبارتند از: سطح ACTH درون‌زا (سطح هورمون ACTH در بدن)، آزمایش سرکوب دگزامتازون با دوز بالا (HDDS) و نسبت کورتیزول به کراتینین ادرار.
یافته‌های آزمایش خون و ادرار در بیماری کوشینگ
علاوه بر این تست ها تغییرات مشخصی در ارتباط با بیماری کوشینگ وجود دارد که ممکن است در ارزیابی نمونه‌های خون و ادرار حیوان خانگی شما مشاهده شوند:
- در شمارش کامل خون (CBC)، اغلب افزایش نوتروفیل‌ها و مونوسیت‌ها مشاهده می‌شود که با اثرات کورتیزول بالا مرتبط است و گاهی می‌تواند نشان‌دهنده التهاب یا عفونت زمینه‌ای باشد.
- در بررسی های بیوشیمیایی سرم، افزایش ALP ،ALT ، هایپرکلسترولمی (افزایش کلسترول خون) و هایپرگلایسمی ( افزایش گلوکز خون) مشاهده می شود.
- از آنجا که سگ‌های مبتلا به بیماری کوشینگ معمولاً مقادیر زیادی آب می‌نوشند، ادرار رقیق است. عفونت مثانه (سیستیت) یک یافته رایج در بیماری کوشینگ است. وجود عفونت را می‌توان با بررسی سلول‌های دفع شده در ادرار و ارسال نمونه ادرار برای کشت باکتری (بررسی رشد باکتری‌ها) ارزیابی کرد.
- برخی از سگ‌ها و بسیاری از گربه‌های مبتلا به بیماری کوشینگ، همزمان دیابت نیز دارند. وجود دیابت را می‌توان با گلوکز در ادرار و افزایش غلظت گلوکز در پروفایل بیوشیمی سرم تشخیص داد.
- بیماری کوشینگ میزان کورتیزول دفع شده در ادرار را افزایش می‌دهد. این کورتیزول را می‌توان اندازه‌گیری و با مقدار کراتینین، مقایسه کرد. نسبت کورتیزول به کراتینین ادرار معمولاً با بیماری کوشینگ افزایش می‌یابد.
“حدود 10٪ از سگ‌ها و بیش از 80٪ از گربه‌های مبتلا به هایپرآدرنوکورتیسیزم همزمان دیابت دارند.“
درمان بیماری کوشینگ در سگ
گزینه‌های درمانی موجود برای بیماری کوشینگ در سگ‌ها شامل درمان پزشکی، جراحی و پرتودرمانی است. هر سه مورد میزان موفقیت بالایی دارند.
- قرص میتوتان برای سگ
درمان دارویی این بیماری با دو داروی اصلی تریلوستان (Trilostane) و میتوتان (Mitotane) صورت می گیرد. این داروها سطح کورتیزول را کاهش می دهند و از این طریق سبب کنترل علائم می شوند.
درمان کوشینگ آدرنالی یا ADH توسط جراحی برداشت غده فوق کلیه صورت می گیرد و در مواردی که جراحی ممکن نیست از درمان دارویی برای کنترل علائم استفاده می شود.
جهت درمان کوشینگ یاتروژنتیک ناشی از مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئید ها، کاهش یا قطع تدریجی داروها توصیه می شود.
داروی هپامارین برای کنترل علائم کبدی کوشینگ
در این بیماری کورتیزول بالا سبب ایجاد چربی کبد (لیپیدوز) و افزایش آنزیم های کبدی می گردد. در نتیجه کبد برای متابولیزه کردن چربی ها و سموم تحت فشار قرار می گیرد. بنابراین کنترل آسیب های کبدی جهت جلوگیری از وقوع سیروز کبدی ضروری می باشد.
استفاده از داروی گیاهی هپامارین حاوی عصاره گیاه خار مریم (سیلیمارین) در بیماری کوشینگ بسیار کمک کننده است. این دارو از طریق 6 مکانیسم می تواند علائم کبدی ناشی از بیماری را کنترل کند:
برای اطلاعات بیشتر داروی گیاهی کبدی هپامارین اینجا کلیک کنید.
برای خرید داروی گیاهی کبدی هپامارین اینجا کلیک کنید.
- مهار آسیب اکسیداتیو و رادیکال‌های آزاد: در بیماری کوشینگ سطح کورتیزول بالا سبب افزایش متابولیسم چربی و گلوکز می شود که منجر به تولید رادیکال های آزاد اکسیژن در کبد می گردد. سیلیمارین موجود در داروی هپامارین یک آنتی اکسیدان قوی می باشد که با جذب رادیکال های آزاد و افزایش گلوتاتیون در سلول های کبدی از آسیب های اکسیداتیو جلوگیری می کند. همچنین منع اکسیداسیون لیپید های غشای سلولی، تخریب هپاتوسیت ها را کاهش می دهد.
- ثبات غشای سلولی هپاتوسیت‌ها: سیلیمارین پروتئین های غشای سلول های کبدی را تثبیت کرده و نفوذ پذیری غشا را کاهش می دهد. این عمل از ورود سموم آسیب رسان به سلول های کبدی جلوگیری می کند.
- تحریک بازسازی و نوسازی سلول‌های کبدی: سیلیمارین فعالیت ریبونوکلئوتید سنتاز و سنتز RNA ریبوزومی را افزایش می‌دهد. در نتیجه، تکثیر سلول های کبدی تقویت شده و جایگزینی سلول های آسیب دبده راحت تر صورت می گیرد.
- مهار فیبروز و پیشگیری از سیروز: کورتیزول بالا و استرس اکسیداتیو، سلول‌های ستاره‌ای کبدی (Hepatic stellate cells) را فعال می‌کند و سبب تولید کلاژن اضافی و فیبروز می‌شود. سیلیمارین با مهار فعال شدن سلول های ستاره ای و جلوگیری از تبدیل شدن آن ها به میوفیبروبلاست، از ایجاد فیبروز و پیشروی آن به سیروز جلوگیری می کند.
- بهبود متابولیسم چربی و دفع صفراوی: هپامارین ترشح صفرا را افزایش می‌دهد و از این طریق به متابولیسم و هضم چربی‌ها کمک می‌کند. این عمل بار کبد برای هضم چربی ها را کاهش می دهد.
- مهار التهاب کبدی: کورتیزول بالا در کوشینگ می‌تواند پاسخ‌های التهابی کبد را تحریک کند. سیلیمارین مهارکننده فاکتور نکروزکننده تومور آلفا (TNF-α) است و سطح سیتوکین‌های التهابی را کاهش می‌دهد. در نتیجه این عمل التهاب مزمن کبد کاهش می یابد.
