هفته مقاومت آنتی بیوتیکی
هفته جهانی آگاهی‌بخشی درباره مقاومت ضد میکروبی یک کارزار جهانی است که با هدف افزایش آگاهی و درک از AMR و ترویج اقدام جهانی برای مقابله با ظهور و گسترش عوامل بیماری‌زای مقاوم برگزار می‌شود. این برنامه به‌عنوان یکی از کمپین‌های رسمی سازمان جهانی بهداشت با تصویب مجمع جهانی بهداشت اجرا می‌شود و هر سال از ۱۸ تا ۲۴ نوامبر گرامی داشته می‌شود.
شعار سال ۲۰۲۵ ” هم‌اکنون اقدام کنیم: از زمان حال محافظت کنیم، آینده‌مان را تضمین کنیم ” است.
این شعار نیاز فوری به اقدام متحد برای پرداختن به مسئله AMR را برجسته می‌سازد. مقاومت ضد میکروبی در حال حاضر به سلامت ما، نظام‌های غذایی، محیط زیست و اقتصادها آسیب می‌زند. این یک چالش صرفاً آینده‌نگر نیست؛ همین حالا هم در جریان است. عفونت‌های مقاوم به دارو رو به افزایش‌اند، اما آگاهی، سرمایه‌گذاری و عمل هنوز ناکافی است.
با تکیه بر روند ایجاد شده از نشست سطح‌بالای مجمع عمومی سازمان ملل درباره AMR در سال ۲۰۲۴، این فراخوان از همه ذی‌نفعان — از جمله دولت‌ها، جامعه مدنی، ارائه‌دهندگان خدمات بهداشت، دامپزشکان، کشاورزان، فعالان محیط زیست و عموم مردم — می‌خواهد که تعهدات سیاسی را به اقداماتی ملموس، پاسخگو و نجات‌بخش تبدیل کنند. برای «حفظ حال و تضمین آینده»، باید سرمایه‌گذاری بلندمدت و اقدامات راهبردی در بخش‌های سلامت انسان، دام و محیط‌زیست در اولویت قرار گیرند. تقویت پایش، تضمین دسترسی عادلانه به داروها و آزمایش‌های باکیفیت، تشویق نوآوری و ساختن سیستم‌های مقاوم همه نیازمند تعهد و منابع بلندمدت‌اند.
مهم نیست نقش شما چیست — تدوین سیاست، ارائه مراقبت، حفاظت از اکوسیستم‌ها یا افزایش آگاهی — «هم‌اکنون اقدام کنیم: از زمان حال محافظت کنیم، آینده‌مان را تضمین کنیم» مسئولیتی مشترک است. با هم می‌توانیم اثربخشی داروهای آنتی‌میکروبی را حفظ کرده و دنیایی سالم‌تر و پایدارتر برای نسل‌های آینده بسازیم.
مقاومت دارویی
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی WHO مقاومت ضد میکروبی (AMR) زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها دیگر به داروهای آنتی‌میکروبی پاسخ ندهند. در نتیجه، آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر داروهای ضد میکروبی بی‌اثر می‌شوند و درمان عفونت‌ها دشوار یا غیرممکن می‌گردد؛ این امر خطر گسترش بیماری، بیماری‌های شدید و مرگ را افزایش می‌دهد.
کاربرد آنتی‌بیوتیک در دام
آنتی‌بیوتیک‌ها در صنعت دامپروری نقش مهمی در مدیریت بیماری‌ها دارند و برای اهداف گوناگونی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. نخستین و اصلی‌ترین کاربرد آن‌ها درمان بیماری‌های باکتریایی است؛ جایی که مداخله سریع برای حفظ سلامت دام و کاهش تلفات ضروری است. علاوه بر این، در شرایطی که حیوانات در معرض خطر بالای ابتلا قرار دارند، مصرف پیشگیرانه (پروفیلاکسی) به‌کار می‌رود. نوع دیگری از استفاده، متافیلاکسی است که به‌محض مشاهده علائم اولیه در بخشی از گله یا دسته‌ای از دام‌ها، دارو برای کل گروه تجویز می‌شود تا از گسترش بیماری جلوگیری شود.
در گذشته، یکی از مصارف رایج آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده به‌عنوان محرک رشد و بهبود کارایی خوراک بود؛ با این حال، نگرانی‌های جدی در زمینه بروز مقاومت‌های ضدمیکروبی باعث شد که چنین کاربردهایی در بسیاری از کشورها محدود یا ممنوع شود. اما اکنون بر اهمیت رویکرد «استفاده مسئولانه» تأکید می شود؛ بدین معنا که مصرف آنتی‌بیوتیک باید تنها در صورت نیاز واقعی، با دوز مناسب و تحت نظارت دامپزشکی انجام گیرد. این تغییر رویکرد، بخشی از تلاش جهانی برای کاهش خطر مقاومت میکروبی و حفظ اثربخشی داروها برای آینده است.
انواع مقاومت آنتی بیوتیکی
مقاومت ضدمیکروبی در باکتری‌های مرتبط با دام معمولاً از طریق چندین مکانیسم ایجاد می‌شود:
- تولید آنزیم‌هایی است که آنتی‌بیوتیک‌ها را تجزیه یا غیر فعال می‌کنند، مانند بتالاکتامازها که آنتی بیوتیک های گروه بتالاکتام را تخریب می‌کنند.
- تغییر در هدف‌های مولکولی دارو است؛ برای مثال تغییر در پروتئین‌های متصل‌شونده به پنی‌سیلین، ریبوزوم‌ها یا آنزیم‌های دخیل در سنتز دیواره سلولی که مانع اتصال مؤثر دارو می‌شوند.
- افزایش خروج دارو از سلول (Efflux pumps) یا کاهش نفوذپذیری غشا
- انتقال افقی ژن‌های مقاومت از طریق پلاسمیدها، ترانسپوزون‌ها یا جزایر ژنی مقاومت (resistance gene islands)
- ترکیب چندین مکانیسم در یک باکتری می‌تواند منجر به ظهور سویه‌های چندمقاومتی شود که درمان آن‌ها دشوارتر است و این مسئله فشار انتخابی ناشی از مصرف نادرست آنتی‌بیوتیک در دامپروری را تشدید می‌کند.
تأثیر بر سلامت انسان
انسان‌ها از طریق مصرف گوشت و شیر آلوده، تماس مستقیم با دام یا کارگران مزارع و ترابری محیطی در معرض باکتری‌های مقاوم قرار می‌گیرند. گونه‌هایی مانند اشریشیا کلی E. coli و کمپیلوباکتر Campylobacter و سالمونلا Salmonella که در دام شایع‌اند، می‌توانند ژن‌های مقاومت را به انسان منتقل کنند و باعث عفونت‌های مزمن، افزایش هزینه‌های درمانی و مرگ شوند. همچنین بقایای دارویی و تغییرات منفی در فلور روده می‌تواند پیامدهای غیرمستقیم مانند حساسیت‌ها، نقص ایمنی و حتی اثرات سمی یا سرطان زایی داشته باشد. پیش‌بینی‌ها حاکی از ده‌ها میلیون مرگ بالقوه مرتبط با AMR در آیندهٔ نزدیک است مگر آنکه کنترل مصرف آنتی بیوتیک ها تقویت شود.
از بین بردن مقاومت دارویی
تشخیص و تعیین مقاومت ضدمیکروبی در باکتری‌های بیماری زا برای دام یکی از مراحل کلیدی برای از بین بردن مقاومت دارویی و مدیریت مؤثر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها است:
- یکی از روش‌های متداول، آزمون‌های فنوتیپی است که شامل کشت باکتری‌ها و بررسی حساسیت آن‌ها نسبت به انواع آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود. این روش‌ها شامل تست دیسک دیفیوژن (Disk Diffusion)، حداقل غلظت مهاری (MIC) و تست‌های رقیق‌سازی در محیط مایع هستند.
- روش‌های مولکولی نیز برای شناسایی ژن‌های مقاومت به‌کار می‌روند. نمونه‌هایی از این روش‌ها شامل PCR، ردیابی ژن‌های خاص مقاومت و استفاده از میکروآری‌ها(DNA microarrays) برای شناسایی همزمان چندین ژن است. این روش‌ها سرعت تشخیص را بالا برده و حساسیت بیشتری نسبت به روش‌های سنتی دارند.
- با پیشرفت فناوری، توالی‌یابی کل ژنوم و متاژنومیکس(Metagenomics) به‌عنوان ابزارهای پیشرفته برای تشخیص مقاومت و شناسایی طیف وسیع ژن‌های مقاوم در میکروبیوم دام‌ها مطرح شده‌اند. این روش‌ها امکان پایش دقیق‌تر و کشف ژن‌های جدید مقاومت را فراهم می‌کنند.
انتخاب دارو بر پایه نتایج این آزمون‌ها انجام می‌شود تا از مصرف غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها جلوگیری شود. تعیین داروی مناسب شامل انتخاب داروی مؤثر، دوز دقیق، مدت زمان درمان و رعایت دستورالعمل‌های دامپزشکی است. ترکیب روش‌های تشخیصی فنوتیپی و مولکولی، امکان تعیین دقیق‌تر مقاومت چنددارویی و شناسایی سویه‌های پرخطر را فراهم می‌کند. این اطلاعات برای طراحی برنامه‌های درمانی مناسب و تدوین سیاست‌های بهداشتی و مدیریتی در مزارع دام بسیار حیاتی هستند.
راه درمان مقاومت آنتی بیوتیکی
راهکارهای کاهش مصرف آنتی بیوتیک ها عبارتند از: مدیریت بهتر بهداشت و زیست‌محیطی، کاهش تراکم و استرس حیوانات، واکسیناسیون جهت پیشگیری از عفونت‌ها، به‌کارگیری پروبیوتیک‌ها و سین بیوتیک‌ها، و درمان‌های هدفمند مانند Selective Dry Cow Therapy در گاوهای شیرده، درمان‌های گیاهی (آنتی بیوتیک گیاهی آریوبیوتیک (ArioBiotic)) و افزودنی‌های طبیعی (عصاره‌ها، تانن‌ها، اسیدهای ارگانیک) نیز به‌عنوان جایگزین یا همراه آنتی‌بیوتیک‌ها برای کاهش نیاز و مدت استفاده مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
درمان‌های گیاهی گزینه‌های بالقوه‌ای برای کاهش وابستگی به آنتی‌بیوتیک‌ها در دام ارائه می‌دهند، زیرا از خاصیت‌های طبیعی ضد میکروبی و محرک ایمنی گیاهان بهره می‌برند. گیاهانی مانند آویشن فعالیت ضد میکروبی دارند، در حالی که گیاهانی مانند سیر و اکیناسه می‌توانند عملکرد سیستم ایمنی را تقویت کنند. این گیاهان یا دارای خاصیت ضد میکروبی هستند، یا قابلیت دسترسی زیستی آنتی‌بیوتیک‌ها را افزایش می‌دهند، یا زمان ماندگاری دارو در شیر را کاهش می‌دهند، که همگی در مجموع توسعه مقاومت ضدمیکروبی (AMR) را به حداقل می‌رسانند. بعنوان مثال دو داروی ایمونوپروپوفیت و ایمونو اکینامول خاصیت تقویت سیستم ایمنی و ضد میکروبی را بطور همزمان دارند که به ترتیب برای پیشگیری از شیوع عفونت های تنفسی و گوارشی در گله و درمان بیماری های تنفسی دام به خوبی مورد مصرف قرار می گیرند.
برای اطلاعات بیشتر درمورد محصول ایمونو پروپوفیت اینجا کلیک کنید
برای خرید محصول ایمونو پروپوفیت اینجا کلیک کنید
برای اطلاعات بیشتر درمورد محصول ایمونواکینامول اینجا کلیک کنید
برای خرید محصول ایمونواکینامول اینجا کلیک کنید
گیاهان استفاده‌شده در درمان‌های گیاهی می‌توانند به‌صورت هم‌افزا با آنتی‌بیوتیک‌ها عمل کنند و اثربخشی آن‌ها را علیه برخی گونه‌های باکتریایی افزایش دهند. همچنین درمان‌های گیاهی می‌توانند نقش پروبیوتیک و سین بیوتیک را تقویت کرده، سلامت روده را بهبود بخشیده و وقوع بیماری و نیاز به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش دهند.
