کوکسیدیوز یکی از بیماری‌های مهم در گوسفند، بز و گوساله است که سلامت و بهره‌وری دام را به شدت تهدید می‌کند. کنترل مؤثر آن بر اقدامات بهداشتی متمرکز است؛ از جمله پاکیزگی جایگاه و وسایل، حفظ بهداشت آبخوری ها و خوراک دام، تهویه کافی و جلوگیری از تراکم بیش از حد. رعایت اصول امنیت زیستی نیز نقش مهمی در کاهش چرخه انتقال انگل دارند. استفاده از تغذیه متعادل همراه با ترکیبات گیاهی می‌تواند مقاومت دام را تقویت کند. در مجموع، ترکیب مدیریت بهداشتی، امنیت زیستی و تغذیه‌ای، پایه‌ای پایدار برای پیشگیری و کنترل کوکسیدیوز فراهم می‌کند.
کوکسیدیوز و نقش اقدامات بهداشتی در پیشگیری و کنترل آن
کوکسیدیوز که توسط تک‌یاخته‌های جنس آیمریا Eimeria ایجاد می‌شود، چالش‌های بزرگی برای تولید دام، به‌ویژه در گوسفند، بز و گوساله به همراه دارد. کنترل مؤثر این بیماری به‌طور عمده بر راهکارهای ارتقاء بهداشت متمرکز است که چرخه زندگی انگل را هدف قرار داده و بر کاهش آلودگی، انتقال و پایداری اووسیست‌ها در محیط تمرکز دارند. این رویکردها به دلیل بروز و افزایش رو به رشد مقاومت های دارویی در بین سویه های آیمریا و مضرات آنها، ترجیحا غیردارویی و بهداشت‌محور بوده و بر روش های تلفیقی تأکید دارد. بنابر این در این وبلاگ، درمان‌های دارویی صرفاً در صورتی ذکر شده‌اند که مستقیماً با مسائل بهداشتی پیوند داشته باشند.
اقدامات بهداشتی
اقدامات بهداشتی اساس کنترل کوکسیدیوز هستند، زیرا انتقال اووسیست‌ها که اساسا از راه مدفوع_دهان است را به حداقل می‌رسانند. در گاو و گوسفند و بز، تمیز و خشک نگه داشتن مکان‌های زایش در زمان وقوع بیماری ضروری است تا از تجمع اووسیست‌ها جلوگیری شود. همانطور که اشاره شده: «پیشگیری موفق و اقتصادی بستگی به جلوگیری از تراکم بیش از حد دام دارد» که مستقیماً با بهداشت مرتبط است.
پاکیزگی باید در آبخوری و خوراک‌خوری‌ها نیز رعایت شود، زیرا منابع آلوده از راه‌های اصلی انتقال هستند. جمله‌ای کلیدی در این زمینه می‌گوید: «خوردن غذای آلوده و آب منبع اصلی آلودگی است»، بنابراین شست‌وشوی منظم آبخوری‌ها برای حذف اووسیست‌ها حیاتی است و در عمل، این شامل ضدعفونی کردن خوراک‌خوری‌ها و پاک نگه داشتن اطراف آنها از کود و فضولات نیز می شود.
در مواردی که احتمال آلودگی خوراک به کوکسیدیاها، عوامل باکتریایی و قارچی که زمینه ساز بروز کوکسیدیوز هستند بالاست، به منظور ضدعفونی خوراک می توان از ترکیب گیاهی آنتی آمونیوم اکسترا کمک گرفت که با ترکیبات موثر طبیعی خود بطور موثر بر تمام بیماری زاهای گفته شده در خوراک دام اثر کرده و هم در دستگاه گوارش دام این عوامل بیماری زا را از بین می برد و باعث کاهش دفع رطوبت و خشک نگه داشته شدن جایگاه نگهداری دام می گردد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد محصول آنتی آمونیوم اکسترا اینجا کلیک کنید
برای خرید محصول آنتی آمونیوم اکسترا اینجا کلیک کنید
برای گوسفند، بز و گوساله، پاکیزه نگهداشتن جایگاه نگهداری برای حفظ خشکی بسیار مهم است، زیرا رطوبت موجب اسپوروله شدن اووسیست‌ها می‌شود. به همین دلیل: «خشک نگهداشتن محیط کمک‌کننده است» به‌ویژه برای حیوانات جوان. تراکم بیش از حد، آلودگی محیط را تشدید کرده و دفع اووسیست را افزایش می‌دهد؛ بنابراین جداسازی حیوانات آلوده در دوره همه‌گیری ضروری است.
کنترل محیط
عوامل محیطی به شدت بر بقای اووسیست‌ها اثر می‌گذارند. اووسیست‌ها می‌توانند تا یک سال در خاک زنده بمانند، اما به خشکی یا یخ‌زدگی حساس‌اند. «اووسیست‌ها در برابر ضدعفونی‌کننده‌ها مقاوم‌اند اما نسبت به شرایط خشک یا یخ‌زدگی حساسیت دارند.» بنابراین همانطور که در بالا اشاره شد، ایجاد محیط‌های خشک یا سرد راهی مؤثر برای غیر فعال‌سازی آن‌هاست. شرایط گرما و رطوبت، به‌ویژه در فصل بارندگی، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. بنابر این تهویه مناسب، کاهش تراکم دام، زهکشی مناسب و جلوگیری از افزایش رطوبت در آغل‌ها راهبردهای مؤثر در کنترل محیط دام هستند.
نکات گفته شده بعنوان اقدامات بهداشتی مهم و کنترل محیط را می توان چنین خلاصه نمود:
- جلوگیری از تراکم بیش از حد دام
- رعایت پاکیزگی در آبخوری و خوراک خوری ها
- ضدعفونی خوراک در صورت احتمال آلودگی به عوامل بیماری زا
- خشک نگهداشتن جایگاه های نگهداری
- جداسازی حیوانات آلوده
- تهویه مناسب
روش‌های پیشگیری کوکسیدیوز در دام
- بر اقدامات پیش گیرانه برای محدود کردن تماس اولیه با اووسیست‌ها تأکید دارد. قرار گرفتن حیوان در معرض تعداد اندک اووسیست‌ها موجب تقویت ایمنی می‌شود، اما مواجهه با تعداد زیاد خطر بیماری را افزایش می‌دهد. بنابراین در دوره‌های حساس مانند زایش تا از شیرگیری باید بهداشت بیشتری رعایت شود.
چرخش چرا (Rotational grazing) یکی از روش‌های مؤثر در گوسفند و بز است که آلودگی مرتع را کاهش داده و استرس از شیرگیری را کمتر می‌کند. جلوگیری از تراکم و مدیریت صحیح جمعیت دام و سایر نکات مهم ذکر شده در قبل نیز به‌عنوان کلید کاهش دفع اووسیست موثر است.
- امنیت زیستی (Biosecurity)
اقدامات زیست‌امنیتی مانع ورود یا گسترش Eimeria می‌شوند. قرنطینه دام‌های تازه‌وارد یا خریداری‌شده از مناطق دیگر، تمیز نگه داشتن آبخوری‌ها و خوراک‌خوری‌ها، و جلوگیری از استفاده مشترک تجهیزات میان سنین مختلف دام از اصول اصلی است. در گاو، مدیریت صحیح حمل‌ونقل اهمیت دارد، زیرا استرس ناشی از جابجایی می‌تواند منجر به شیوع بیماری شود.
- جایگاه
طراحی و مدیریت جایگاه اهمیت بالایی دارد. تراکم زیاد دام و تهویه نامناسب از عوامل اصلی تشدید بیماری‌اند. «پرورش فشرده و شرایط جایگاهی ضعیف، شدت بیماری را در همه گروه‌های سنی افزایش می‌دهد.» بنابراین باید فضای کافی، بستر خشک و تمیز و تهویه مناسب فراهم شود.
- تغذیه
چرخه زندگی انگل با خوردن غذای آلوده به اووسیست آغاز می‌شود، بنابراین باید خوراک و آب تمیز در اختیار دام قرار گیرد. خوراک نباید روی زمین و در تماس با کود ریخته شود. مطالعات نشان داده تانن های گیاهی خواص ضدکوکسیدیوزی داشته و می‌توانند بار انگلی را کاهش دهند.
- رویکردهای ترکیبی غیر دارویی
ترکیب اقدامات بهداشتی، مدیریت استرس و استفاده از داروهای گیاهی یا مکمل های طبیعی مانند سین بیوتیک ها (ترکیب پروبیوتیک و پری بیوتیک) و راهبردی پایدار و مناسب برای سیستم‌های ارگانیک محسوب می‌شود. توسعه عوامل ضدکوکسیدیایی ایمن‌تر و سازگار با محیط زیست به اولویت تبدیل شده است.
درمان کوکسیدیوز در دام
تا کنون درمان کوکسیدیوز در نشخوارکنندگان بر رفع علائم بالینی (مانند اسهال، کم‌آبی و کاهش رشد) و استفاده از داروهای ضدکوکسیدیایی متمرکز بوده و داروهایی مانند آمپرولیوم، سولفونامیدها، یونوفورها ، تری‌آزین‌ها ، دکوکوئینات و پونازوریل در گونه‌های مختلف در حال استفاده شدن هستند. انتخاب دارو به شرایط گله، گونه دام و مقاومت دارویی بستگی دارد. اما چنانکه در سال های اخیر روشن شده، استفاده از داروهای ضدکوکسیدیوز شیمیایی در دام با چالش‌ها و مشکلات متعددی همراه است. که مهمترین آن ها ایجاد مقاومت های دارویی و ایجاد باقیمانده های دارویی خطرناک در محصولات دام است.
بهترین داروی ضدکوکسیدیوز
هیچ دارویی به‌طور مطلق بهترین نیست، اما با توجه به عوارض متعدد مصرف طولانی مدت داروهای ضدکوکسیدیوز شیمیایی مانند کاهش میزان تیامین (ویتامین B1) در بدن حیوان، ایجاد مقاومت، مسمومیت در اثر مصرف بیش از حد، بر هم زدن تعادل باکتری های مفید روده و ایجاد باقیمانده دارویی در تولیدات دام ، منطقی به نظر می رسد که از داروهای ضد کوکسیدیوز کاملا گیاهی مانند کوکسی فیت بهره گرفت.
کوکسی فیت داروی گیاهی ضدکوکسیدیوز و ضداسهال است که با کنترل و ممانعت از رشد و تکثیر اووسیست های کوکسیدیا موجب پیشگیری و درمان قطعی کوکسیدیوز در انواع دام می شود. کوکسی فیت را میتوان بطور کامل جایگزین موننسین در دام نمود. فرمولاسیون گیاهی و ایمن این محصول، قابلیت استفاده از آن را در طول دوره تولید و شیردهی فراهم کرده، به شکلی که فاقد دوره پرهیز از مصرف بوده و به دلیل وجود چندین ترکیب موثره و فعال هیچ گونه مقاومت دارویی ایجاد نمی کند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد ضدکوکسیدیوز گیاهی کوکسی فیت اینجا کلیک کنید
برای خرید محصول ضدکوکسیدیوز گیاهی کوکسی فیت اینجا کلیک کنید
توصیه نهایی این است که درمان دارویی باید همواره با اقدامات بهداشتی و مدیریتی تلفیق شود تا پایداری کنترل بیماری تضمین گردد.
