مقاومت آنتی‌بیوتیکی (مقاومت ضدمیکروبی یا AMR) در باکتری‌های گوارشی طیور مانند سالمونلا (Salmonella)، اشریشیا کلی (E. coli)، کمپیلوباکتر (Campylobacter)، کلستریدیوم (Clostridium) یک چالش حیاتی است. ساختار سلولی، شامل غشاهای خارجی گرم‌منفی و دیواره ضخیم گرم‌مثبت، و مکانیسم‌هایی مانند تولید آنزیم‌های غیرفعال‌کننده، پمپ‌های افلاکس و تغییر جایگاه‌های هدف، مقاومت را تقویت می‌کند. میکروبیوم روده نقش کلیدی در محدود کردن سویه‌های بیماری‌زا و گسترش ژن‌های مقاومت دارد. مدیریت آنتی‌بیوتیک‌ها، سین بیوتیک‌ها و بهبود بهداشت، راهکارهای اصلی کنترل هستند.
دانستن ساختار سلول باکتری و مکانیسم های ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی د ربیماری های گوارشی طیور در انتخاب روش های پیشگیری و درمان دارای اهمیت است.
ساختار سلول و مقاومت آنتی بیوتیکی
1. باکتری‌های گرم‌منفی (سالمونلا Salmonella، اشریشیا کلی E. coli، کمپیلوباکتر Campylobacter)
- غشای خارجی پیچیده: این باکتری‌ها دارای غشای دو لایه (ممبران داخلی و خارجی) هستند.
- لیپوساکاریدها (LPS) در غشای خارجی، به‌عنوان سد فیزیکی عمل می‌کنند و مانع ورود برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند بتالاکتام‌ها می‌شوند.
- پروتئین‌های پورین: کانال‌های عبور داروها در غشا هستند و تغییر در ساختار پورین‌ها می‌تواند نفوذ آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش دهد.
- سیستم‌های ترشحی و فیمبریاها: اتصال به سلول میزبان و ترشح پروتئین‌های دفاعی باعث می‌شود باکتری‌ها در محیط میزبان محافظت شده و در معرض داروها کمتر قرار گیرند.
- نتیجه: ساختار چندلایه و غشای خارجی موجب افزایش مقاومت طبیعی و همچنین تسهیل رشد سویه‌های مقاوم تحت فشار انتخابی آنتی‌بیوتیکی می‌شود.
2. باکتری‌های گرم‌مثبت (کلستریدیوم پرفرنژانس Clostridium perfringens، کلستریدیوم کولینوم Clostridium colinum)
- دیواره سلولی ضخیم و غنی از پپتیدوگلیکان: این دیواره سلولی ضخیم، مانع نفوذ مستقیم برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند بتالاکتام‌ها و گلیکوپپتیدها می‌شود.
- کپسول و اسپور: برخی سویه‌های کلستریدیوم قادر به تولید کپسول یا اسپور هستند که با مقاومت فیزیکی و شیمیایی در برابر داروها همراه است.
- تولید توکسین‌ها: توکسین‌های ترشحی علاوه بر ایجاد آسیب به روده، می‌توانند با تغییر محیط محلی، میزان اثربخشی آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش دهند.
مکانیسم‌های مقاومت آنتی‌بیوتیکی
مکانیزم‌های مولکولی مقاومت در باکتری‌های عامل بیماری های گوارشی طیور شامل موارد زیر هستند:
- تولید آنزیم‌های غیرفعال‌کننده: مانند بتالاکتامازها که ساختار آنتی‌بیوتیک‌ها را هیدرولیز کرده و اثر آن‌ها را خنثی می‌کنند.
- تغییر در جایگاه‌های هدف دارویی: موتاسیون‌های نقطه‌ای در ژن‌های gyrA و parC (فلوروکینولون‌ها) و تغییر در 23S rRNA (ماکرولیدها) باعث کاهش اتصال دارو به هدف می‌شوند.
- کاهش نفوذپذیری غشای خارجی: تغییر پروتئین‌های پورین و غشای خارجی میزان نفوذ داروها را محدود می‌کند.
- پمپ‌های افلاکس فعال: سیستم‌هایی مانند AcrAB-TolC در سالمونلا (Salmonella) و اشریشیا کلی (E. coli) و همچنین CmeABC در کمپیلوباکتر (Campylobacter) داروها را به‌طور فعال از سلول دفع می‌کنند.
- انتقال افقی ژن‌های مقاومت: پلاسمیدها و ترانسپوزون‌ها قابلیت گسترش سریع ژن‌های مقاومت بین سویه‌ها و گونه‌های مختلف را فراهم می‌کنند.
مقاومت آنتی‌بیوتیکی در سالمونلا (Salmonella)
Salmonella یکی از پاتوژن‌های کلیدی گوارشی طیور است و شیوع آن در جوجه‌های گوشتی تا ۴۰٪ گزارش شده است. سویه‌های مقاوم به نالیدیکسیک اسید، آمپی‌سیلین و تتراسایکلین به وفور مشاهده می‌شوند. مقاومت این باکتری‌ها موجب افزایش دشواری درمان بیماری‌های انسانی ناشی از انتقال آلودگی از طریق غذا می‌شود. شیوع و الگوی مقاومت در مناطق مختلف جهان متغیر است و به شدت تحت تأثیر سیاست‌های مصرف آنتی‌بیوتیک، مدیریت مزرعه و شرایط زیست‌محیطی است.
مقاومت در اشریشیا کلی (Escherichia coli) و انتروکوکوس (Enterococcus)
ای کلای و انتروکوکوس بخش طبیعی میکروبیوم روده‌ای طیور هستند، اما سویه‌های فرصت‌طلب آن‌ها می‌توانند باعث کلستریدیوز و سایر عفونت‌های گوارشی شوند. مطالعات نشان داده‌اند که سویه‌های Enterococcus مقاومت به حداقل هفت کلاس آنتی‌بیوتیک را نشان می‌دهند، در حالی که E. coli به حداقل چهار کلاس مقاوم است. این مقاومت‌ها اغلب به دلیل مصرف خوراکی یا تزریقی طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک‌ها و فشار انتخاب محیطی افزایش می‌یابد.
مقاومت در کمپیلوباکتر (Campylobacter)
کمپیلوباکتر به‌ویژه گونه‌های کمپیلوباکتر ژژونی (Campylobacter jejuni) و کمپیلوباکتر کولی (Campylobacter coli) از مهم‌ترین پاتوژن‌های گوارشی طیور است که مسئول عفونت‌های انسانی ناشی از مصرف مرغ و محصولات آن است. مطالعات میدانی نشان می‌دهند که درصد بالایی از سویه‌های C. jejuni مقاومت به فلوروکینولون‌ها، ماکرولیدها و تتراسایکلین‌ها دارند. مقاومت چنددارویی (MDR) در این باکتری‌ها شایع است و انتقال افقی ژن‌های مقاومت از طریق پلاسمیدها و ترانسپوزون‌ها می‌تواند به انتشار سریع آن کمک کند.
مقاومت در کلستریدیوم پرفرنژانس (Clostridium perfringens) و کلستریدیوم کولینوم (Clostridium colinum)
کلستریدیوم پرفرنژانس عامل اصلی التهاب روده نکروزی (Necrotic Enteritis) در جوجه‌های گوشتی است. این بیماری با کاهش جذب مواد مغذی، اسهال و مرگ و میر بالا همراه است. استفاده گسترده از آنتی‌بیوتیک‌ها به‌ویژه پیشگیری کننده، فشار انتخابی برای ظهور سویه‌های مقاوم ایجاد کرده است.
کلستریدیوم کولینوم نیز عامل انتریت در جوجه‌ها است که با اسهال خونی و کاهش وزن همراه است. مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها در این باکتری‌ها موجب درمان‌ناپذیری و افزایش تلفات می‌شود.
نقش میکروبیوم روده‌ای
میکروبیوم روده‌ای طیور مخزن مهمی از ژن‌های مقاومت آنتی‌بیوتیکی است. مطالعات نشان داده‌اند که تنوع و فراوانی ژن‌های مقاومت در روده مرغ‌ها تحت تأثیر رژیم غذایی، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و شرایط پرورش است. تغییرات در ترکیب میکروبیوم می‌تواند فشار انتخابی بر سویه‌های مقاوم را افزایش دهد و امکان گسترش افقی ژن‌های مقاومت را تسهیل کند. حفظ تعادل میکروبیوم روده نقش مهمی در کاهش شدت بیماری‌های گوارشی و جلوگیری از انتشار مقاومت آنتی‌بیوتیکی دارد. گونه‌های مفید، مانند لاکتوباسیلوس (Lactobacillus)، با محدود کردن منابع غذایی و فضای اتصال، رشد باکتری‌های بیماری‌زا را کنترل می‌کنند و به عنوان سد طبیعی در برابر تکثیر سویه‌های مقاوم عمل می‌کنند. در مقابل، اختلال در میکروبیوم نه تنها موجب افزایش بیماری‌های گوارشی و کاهش جذب مواد مغذی می‌شود، بلکه امکان انتقال ژن‌های مقاومت به دیگر پرندگان و محیط مزرعه و حتی انسان‌ها را فراهم می‌آورد.
یکی از راهکارهای علمی برای مدیریت میکروبیوم شامل استفاده از سین بیوتیک ها برای افزایش جمعیت باکتری‌های مفید و مدیریت هدفمند مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها است. این محصولات نه تنها سلامت دستگاه گوارش طیور را بهبود می‌بخشند، بلکه از انتشار ژن‌های مقاومت و ظهور سویه‌های مقاوم نیز جلوگیری می‌کنند.
سین بیوتیک هایی نظیر سین بیوفیت پی با دارا بودن پروبیوتیک، پری بیوتیک و عصاره گیاهی به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و در نتیجه بهبود عملکرد گله به ویژه در شرایط استرس کمک می کند. وجود عصاره گیاهی در این محصول که تفاوت بالقوه سین بیوفیت پی با دیگر محصولات موجود می باشد، موجب کاهش استرس اکسیداتیو، محافظت از مخاط دستگاه گوارش و بهبود عملکرد محصول می شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد مکمل سین بیوفیت پی Synbio Phyt P کلیک کنید.
برای خرید مکمل سین بیوفیت پی Synbio Phyt P کلیک کنید.
راهکارهای مقابله با مقاومت آنتی بیوتیکی در بیماری های گوارشی طیور
- کاهش مصرف غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها: استفاده تنها در موارد نیاز واقعی و تحت نظر دامپزشک.
- بهبود مدیریت و بهداشت مزارع: کاهش شیوع بیماری‌های گوارشی و نیاز به درمان دارویی.
- استفاده از جایگزین‌های طبیعی: سین بیوتیک ها و ترکیبات فیتوکمیکال جایگزین مانند آریوبیوتیک
- آموزش و افزایش آگاهی پرورش‌دهندگان: فهم خطرات مصرف نادرست و استفاده از روش‌های جایگزین.
- نظارت و پایش ژن‌های مقاومت: اجرای سیستم‌های پایش مقاومتی و اعمال سیاست‌های کاهش خطر.
آریوبیوتیک یک آنتی بیوتیک گیاهی است که برخلاف آنتی بیوتیک های شیمیایی فاقد باقیمانده های مضر و دوره پرهیز از مصرف است. تنوع و پیچیدگی ترکیبات موثره با مکانیسم اثرات متعدد آریوبیوتیک ایجاد مقاومت های ضدمیکروبی در برابر آن را عملا غیرممکن کرده است.
برای اطلاعات بیشتر در مورد آنتی بیوتیک گیاهی آریوبیوتیک محلول کلیک کنید
برای اطلاعات بیشتر در مورد آنتی بیوتیک گیاهی آریوبیوتیک – پودر نانوانکپسوله کلیک کنید.
مقاومت آنتی‌بیوتیکی در باکتری‌های گوارشی طیور، به ویژه سالمونلا (Salmonella)، اشریشیا کلی (E. coli)، کمپیلوباکتر (Campylobacter)، کلستریدیوم (Clostridium), تهدیدی جدی برای سلامت عمومی و صنعت طیور است. فشار انتخابی ناشی از استفاده بی‌رویه و نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها، افزایش فراوانی ژن‌های مقاومت و امکان انتشار سریع آن‌ها را تسهیل می‌کند. برای کنترل این مسئله، اتخاذ رویکردهای جامع شامل کاهش مصرف دارو، بهبود بهداشت، جایگزین‌های طبیعی و پایش مستمر ضروری است. این اقدامات نه‌تنها سلامت طیور بلکه سلامت انسان‌ها را نیز تضمین می‌کند.
