علائم، تشخیص و درمان جرب سگ

مقدمه 

جرب در سگ‌ها یک بیماری پوستی ناشی از انگل های خارجی کوچک یا کنه‌های ریز است که می‌تواند باعث خارش شدید، پوسته‌‌ریزی و ریزش مو شود. گونه‌های مختلفی از جرب وجود دارد که هر کدام روش انتشار و شدت علائم متفاوتی دارند. برخی بسیار مسری‌اند و حتی می‌توانند به انسان منتقل شوند. درمان بسته به نوع جرب و شدت عفونت شامل داروهای سیستمیک، دارو های موضعی گیاهی و شیمیایی، شست‌وشو و استفاده از شامپو های مخصوص و کوتاه نگه داشتن مو ها است. پیشگیری معمولاً با مداوای هم‌زمان همه‌ی حیوانات مبتلا و رعایت بهداشت محیط انجام می‌شود.

انواع جرب سگ

• جرب سارکوپتس (Sarcoptic Mange) — بسیار مسری، معمولاً باعث خارش شدید و ضایعات پوستی می‌شود.
• دمودکس (Demodex) — گونه‌ای متفاوت که معمولاً با سیستم ایمنی در ارتباط است و الگوی بالینی خاص خود را دارد.
• جرب گوش اوتودکتس سگ (Otodectes) — اغلب در گوش‌ها دیده می‌شود و موجب خارش و تجمع موم گوش می‌گردد. 
• جرب چِیِتلِیلا (Cheyletiella) — روی سطح پوست زندگی می‌کند و باعث پوسته‌‌ریزی قابل مشاهده می‌شود.
  

علل جرب سگ و عوامل انتقال آن

جرب سگ بیماری پوستی ناشی از انگل های خارجی و  کنه‌های میکروسکوپی است که بیشتر از طریق تماس مستقیم بین حیوانات منتقل می‌شود و در محیط‌های پرجمعیت یا تماس با اشیای آلوده (مثل برس و پتو) شیوع بیشتری دارد. توله‌سگ‌ها اغلب از مادر خود به جرب دمودکس مبتلا می شوند و در برخی موارد حیوانات وحشی مثل روباه می‌توانند منبع انتقال جرب سارکوپتس باشند. بروز بیماری و شدت آن به سیستم ایمنی سگ وابسته است؛ سگ‌های جوان، حیوانات با تغذیه ضعیف یا بیماری زمینه‌ای و نژادهایی با استعداد ژنتیکی خاص بیشتر در معرض ابتلا و گسترش علائم هستند. امروزه دارو های گیاهی نظیر ایمونوپروپوفیت برای تقویت ایمنی سگ ها و سایر حیوانات خانگی توسط دامپزشکان توصیه می شوند.

علایم جرب سگ (خارش، پوسته‌ریزی، ریزش مو، التهاب و قرمزی)

علائم جرب سگ معمولاً با خارش شدید و مداوم شروع می‌شود و سگ به‌ طور مکرر خود را می‌خاراند یا می‌جَود. این خارش باعث ایجاد پوسته‌ریزی، قرمزی و التهاب پوست می‌شود و به مرور زمان منجر به ریزش مو در نواحی مشخص مثل اطراف گوش، آرنج، شکم یا ران‌ها خواهد شد. در بسیاری موارد، زخم‌های سطحی ناشی از خاراندن باز می‌شوند و زمینه را برای عفونت‌های باکتریایی یا قارچی ثانویه فراهم می‌کنند که می‌تواند بوی بد و ترشحات پوستی ایجاد کند. در صورت مزمن شدن بیماری، پوست ممکن است ضخیم، تیره یا پرچین شود. این نشانه‌ها معمولاً به تدریج پیشرفت می‌کنند و اگر درمان به موقع انجام نشود، شدت خارش و ناراحتی سگ به‌طور قابل‌ توجهی افزایش می‌یابد. ضایعات و زخم ها اغلب از شکم، قفسهٔ سینه، لبهٔ گوش‌ها، ارنج و مفاصل شروع شده و در صورت عدم درمان گسترش پیدا می‌کنند.

آیا جرب سگ واگیردار است؟

پاسخ کوتاه: بله، اما وابسته به نوع جرب. بعضی انواع بسیار واگیردار‌اند و بعضی دیگر معمولاً منتقل‌ شدنِ «بیماری» را بین حیوانات سالم موجب نمی‌شوند.

• جرب سارکوپتس (Sarcoptic Mange): 

این نوع عموماً بسیار واگیردار است؛ به‌راحتی از طریق تماس مستقیم سگ به سگ منتقل می‌شود و در برخی شرایط از طریق وسایل آلوده (شانه، پتو، قفس) هم ممکن است منتقل شود.

• دمودکس (Demodex): 

این جرب ها معمولا بخشی از فلور طبیعی پوست سگ‌ها هستند و خودِ حضور دمودکس به‌ معنای واگیری یا اپیدمی نیست.

راه های تشخیص جرب سگ توسط دامپزشک

دامپزشک ابتدا با معاینه بالینی و بررسی سابقه تماس سگ شروع می‌کند. سپس از روش‌هایی مانند بافت برداری پوست و مشاهده زیر میکروسکوپ برای یافتن انگل استفاده می‌شود. اگر تشخیص سخت باشد، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی به‌کار رود تا از بروز بیماری اطمینان حاصل شود.

چرا گاهی تشخیص قطعی سخت است؟

جرب ها به‌خصوص در سگ‌های استحمام‌شده یا مراقبت‌شده ممکن است در نمونه‌برداری یافت نشوند؛ بنابراین در صورت شک، اغلب از آزمایش های تکمیلی برای تشخیص دقیق استفاده می‌شود.

درمان جرب سگ

درمان جرب سگ معمولاً ترکیبی از داروهای ضدانگل و مراقبت‌های حمایتی است. دامپزشک پس از بررسی نوع جرب، داروی مناسب را به شکل خوراکی، تزریقی یا اسپری و محلول روی پوست تجویز می‌کند. این داروها به مرور باعث از بین رفتن انگل‌ها می‌شوند، اما برای نتیجه بهتر لازم است دوره درمان کامل شود. در کنار آن، استفاده از شامپوها یا محلول‌های مخصوص برای کاهش التهاب و خارش و تمیز کردن محیط زندگی سگ (پتو، جای خواب و وسایل شخصی) اهمیت زیادی دارد. در مواردی که پوست دچار زخم یا عفونت ثانویه شده باشد، ممکن است درمان‌های کمکی مانند داروهای ضدعفونی‌کننده یا آنتی‌بیوتیک هم مورد نیاز باشد. به یاد داشته باشید که بهبود جرب زمان‌بر است و حتی پس از کاهش علائم، ادامه درمان تا پایان دوره ضروری است تا بیماری دوباره برنگردد.

درمان زخم های ناشی از جرب در سگ

زخم‌ها و ضایعات ثانویه را باید طبق قاعدهٔ عمومی زخم‌درمانی و توسط دامپزشک تمیز کرد: 

اسپری های موضعی همچون ساناورا (Sanavera) با ترکیب عصاره‌های گیاهی مؤثر و خواص درمانی خود، گزینه‌ای مناسب برای تسریع بهبودی زخم‌های پوستی در حیوانات خانگی است. استفاده منظم از این اسپری حاوی مواد آنتی باکتریال می‌تواند به کاهش درد، التهاب و جلوگیری از عفونت‌های ثانویه کمک کند. به یاد داشته باشید قبل از استفاده از خونریزی جلوگیری شود و زخم تمیز شود.

برای اطلاعات بیشتر راجع به داروی موضعی ساناورا  اینجا را کلیک کنید.

 برای خرید اسپری موضعی ساناورا اینجا را کلیک کنید.

نکات ایمنی و احتیاط

• برخی داروها مثل آیورمکتین (Ivermectin) در نژادهای حساس می‌تواند سمی باشد؛ پیش از تجویز باید سابقهٔ نژادی و وجود انگل دیروفلاریا (Dirofilaria) عامل بیماری کرم قلب یا دیروفیلاریازیس (HeartWorm Disease) بررسی شود.
  
• چون یافتن جرب سگ در نمونه‌ها دشوار است، اگر شک قوی باشد اغلب چکاپ کامل بدن منطقی است و هم‌زمان حیواناتی که با هم در تماس هستند نیز درمان می‌شوند.
  

انتقال جرب سگ به انسان

بله، برخی انواع جرب سگ مانند جرب سارکوپتیک می‌توانند به انسان منتقل شوند. این انتقال معمولاً از طریق تماس مستقیم با پوست حیوان آلوده یا وسایل شخصی او (مثل پتو و برس) اتفاق می‌افتد. در انسان، جرب سگ باعث خارش و جوش‌های پوستی موقت می‌شود، اما این جرب ها یا مایت ها نمی‌توانند چرخه زندگی خود را کامل کنند و علائم اغلب پس از درمان حیوان و رعایت بهداشت از بین می‌روند. بنابراین جرب سگ واگیردار است، اما در بیشتر موارد در انسان خفیف و گذرا خواهد بود.

تفاوت قارچ و جرب در سگ

قارچ‌ها و جرب هر دو می‌توانند باعث ضایعات پوستی، خارش و ریزش مو در سگ‌ها شوند، اما منشا و ویژگی‌هایشان متفاوت است.

• قارچ‌ها (درماتوفیت‌ها): موجودات میکروسکوپی هستند که سطح پوست و مو را آلوده می‌کنند. معمولاً ضایعات حلقوی با مرز مشخص و پوسته‌ریزی واضح ایجاد می‌کنند و برای تشخیص دقیق اغلب نیاز به کشت یا تست‌های آزمایشگاهی است.
• جرب (کنه‌های میکروسکوپی): انگل‌های زنده‌ای هستند که در پوست زندگی می‌کنند و باعث خارش شدید، التهاب و زخم می‌شوند. بعضی انواع جرب قابلیت انتقال مستقیم بین سگ‌ها و حتی انسان‌ها را دارند.
  تشخیص افتراقی بین قارچ و جرب اهمیت زیادی دارد، زیرا روش‌های درمانی و دارویی کاملاً متفاوت هستند. توجه به الگوی ضایعات، شدت خارش و پاسخ به درمان اولیه، معمولاً راهنمای خوبی برای تشخیص اولیه است.

سوالات متداول راجع به جرب سگ (FAQ)

• آیا عقیم‌سازی از عود جرب پوستی جلوگیری می‌کند؟

عقیم‌سازی به‌طور مستقیم جلوی عود جرب را نمی‌گیرد، اما رفتارهای پرخطر مانند تماس با سگ‌های آلوده را کاهش می‌دهد. درمان کامل و تمیز نگه داشتن محیط برای پیشگیری از بازگشت بیماری ضروری است.

• درمان جرب سگ با وازلین امکان‌پذیر است؟

وازلین به‌تنهایی درمان مؤثر جرب نیست و فقط ممکن است خارش را موقت کاهش دهد. درمان اصلی باید با داروهای ضدانگل تجویز شده توسط دامپزشک انجام شود.

•  آیا جرب سگ به انسان انتقال می‌یابد؟

بله، جرب سگ می‌تواند از طریق تماس مستقیم یا وسایل آلوده به انسان منتقل شود. در انسان باعث خارش و ضایعات پوستی گذرا می‌شود و معمولاً با درمان حیوان و رعایت بهداشت از بین می‌رود.

• صاحبان حیوانات خانگی چگونه در خانه به بهبود زخم‌ها کمک می‌کنند؟

رعایت بهداشت محیط و شستشوی وسایل سگ، همراه با استفاده از درمان‌های دامپزشکی، به بهبود زخم‌ها کمک می‌کند. همچنین جلوگیری از تماس سگ با حیوانات آلوده و ادامه درمان طبق برنامه توصیه می‌شود.

بخش پایانی — نکات کلیدی برای صاحبان سگ

• در مواجهه با خارش ناگهانی و ضایعات پوستی سریعاً با دامپزشک تماس بگیرید.
  
• همهٔ حیوانات در تماس را ارزیابی/درمان کنید.
  
• از درمان‌های استاندارد زیر نظر دامپزشک استفاده شود.
  
• نکات ایمنی دارویی را رعایت کنید (حساسیت نژادی به آیورمکتین و بررسی وضعیت انگلی قلب).