انگل پوستی آبزیان; تریکودینا

انگل ماهی

ارگانیسم های فراوانی باعث ایجاد خسارت به ماهیان پرورشی می شود که از جمله آن ها می توان به انگل ها اشاره کرد. گونه های انگل تریکودینا (Trichodina) از انواع انگل های تک یاخته ای مژک دار هستند که بر روی پوست، باله و دهانه آبشش ماهیان زندگی می کنند. بسیاری از گونه های تریکودینا، ماهی های دریایی و ماهی های آب شیرین را بیمار می کنند.

تولید مثل در انگل تریکودینا به شکل غیر جنسی و با تقسیم دوتایی انجام می شود. برخی از بی مهرگان مثل حلزونیان و صدف ها نیز می توانند میزبانی برای انگل تریکودینا باشند. دو گونه مشخص پوستی و آبششی این انگل شناخته شده است که نوع آبششی آن کوچک تر و سرعت حرکت و تکثیر آن بیشتر است. انگل تریکودینا گاهي همراه با انگل ژيروداكتيلوس يا به تنهايي مشاهده مي شود. ماهی های کوچک و بچه ماهی ها بیشتر در معرض ابتلا به انگل قرار دارند.

عکس انگل ماهی

انگل تریکودینا از پهلو شبیه نعلبکی یا فنجان می باشد و از روبرو به شکل دیسک دایره ای شکل دیده می شود. سطح دهانی به سمت دور تر از میزبان قرار می‌گیرد و سطح دیگر به نام دیسک چسبنده (سطح پشتی) محکم به میزبان متصل می‌شود. در لبه‌ی نیم دایره نیز ردیف‌هایی از مژک‌ها وجود دارند. این مژک‌های حاشیه‌ای مسئول حرکت تریکودینا و همچنین ایجاد نیروی مکش برای اتصال به سطح هستند. انگل به علت حرکت مداوم در سطح بدن ماهی باعث از بین رفتن بافت پوششی پوست و آبشش می گردد. این انگل به راحتی در آب شنا میکند و به دنبال میزبانی برای ادامه زندگی میگردد.

عکس انگل تریکودینا در ماهی

راههای انتقال و بیماریزایی انگل تریکودینا

عفونت های انگلی می توانند اولین خط دفاعی بدن در پوست و آبشش ها را مختل کرده و حساسیت به عوامل بیماری زای باکتریایی را افزایش دهند. انتقال تریکودینا ها از یک میزبان به میزبان دیگر با تماس فیزیکی مستقیم بین جاندار آلوده و جاندار سالم اتفاق می افتد.

غذای زنده و ماهی آلوده از اصلی‌ترین دلایل ورود این انگل به استخر است.
تراکم بالای ماهی، تغذیه نامناسب و کیفیت پایین آب روند بیماری را تشدید می کند.

بیشتر تریکودینا‌ها آسیبی به ماهی وارد نمی‌کنند و فقط از ماهی به عنوان یک سطح اتصال استفاده می‌کنند و غذایشان از باکتری‌ها تامین می‌شود. ولی برخی از گونه‌ها در مناطق فاقد باکتری بدن مثل بخش‌های داخلی بدن از جمله دستگاه ادراری تناسلی زندگی می‌کنند و ممکن است سبب پریدن ماهی به خارج از آب و یا موجب ترشح موکوس از پوست و آبشش شود.

علائم آلودگی ماهی به انگل تریکودینا

تریکودینوزیس معمولاً یک بیماری نسبتاً ملایم است اما در برخی موارد می تواند موجب تلفات قابل توجه به خصوص در ماهی های جوان شود. با وجود اینکه تریکودینا های پوست و آبشش فقط بر روی سطح بدن ماهی زندگی می کنند، چسبیدن و مکیدن اپیتلیوم بدن ماهی توسط انگل می تواند موجب ایجاد زخم روی پوست شود و عامل ایجاد عفونت های ثانویه و تلفات گردد. وقتی انگل به تعداد زیاد روی آبشش ها وجود داشته باشد، اپیتلیوم متورم شده و مخاط اضافی تولید می شود. در صورت بروز علائم در یک ماهی معمولا بیشتر ماهی های موجود در آن تانک به این انگل آلوده میشوند.

خراشیدن و کوبیدن پوست بدن به اشیای داخل استخر
تیره شدن رنگ بدن
بی حرکت ماندن یا جمع شدن در لبه های استخر
وجود نقطه‌ها و لکه‌های ابری و سفیدرنگ روی سطح پوست
ابری شدن چشم
آمدن به سطح آب و تنفس سنگین و نامنظم برای گرفتن اکسیژن (در صورت آلوده شدن آبشش‌ها)
ترشح موکوس روی سطح بدن ماهی
کم شدن اشتها و لاغری

روش های تشخیص انگل تریکودینا در ماهی

مشاهده حرکت سر خورنده ی مشخص در سطح بافت
تهیه ی اسلاید های هیستوپاتولوژیکی از آبشش ها و پوست
لام مرطوب از آبشش و پوست و باله ها

شکل و آرایش مژک ها و اسکلت سلولی باعث تمایز بین گونه های تریکودینا می شود. لذا تشخیص نوع گونه ها می تواند با مقاطع بافتی تحت رنگ آمیزی اختصاصی نیترات نقره و ریخت شناسی دندانه ها در دیسک های چسبنده کامل شود.

داروی ضد انگل ماهی

پیشگیری یکی از عوامل مهم در مدیریت سلامت ماهی در آبزی پروری است. برای جلوگیری از ورود و گسترش بیماری ها در مزرعه پرورش ماهی، باید از آب با کیفیت خوب و عاری از آلودگی استفاده شود. در صورت مشاهده انگل، ماهی ها باید قبل از ذخیره سازی تحت درمان قرار گیرند. پیشگیری و درمان عفونت انگلی در ماهی باعث کاهش آسیب مستقیم ناشی از انگل ها و در نهایت کاهش مرگ و میر ناشی از عفونت های باکتریایی ثانویه می شود. بهبود مدیریت مزرعه و استخر، مانند کاهش تراکم ماهی و بهبود کیفیت آب می تواند در کاهش آلودگی انگل در ماهیان پرورشی موثر باشد.

استفاده از مواد شیمیایی مانند فرمالین و پرمنگنات پتاسیم از درمانهای رایج برای انگل های خارجی ماهیان می باشد و از طرفی این مواد به دلیل آسیب به بافت آبششی و تغییر در سلول های مخاطی محدودیت مصرف دارد. لذا استفاده از داروهای گیاهی مانند کوکسی فیت با دارا بودن مقادیر مناسبی از عصاره گیاهان سیر، درمنه و جفت بلوط تاثیر قابل توجهی در دفع انگل دارد.