کوکسیدیوز (Coccidiosis) یکی از بیماری‌های شایع و مهم در حیوانات اهلی است که عمدتاً دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث آسیب مخاط روده، التهاب، خونریزی، اختلال در جذب مواد مغذی و کاهش رشد و بهره‌وری می‌شود. انگل‌های آیمریا (Eimeria) پاسخ فاز حاد و استرس اکسیداتیو را فعال میکنند که شامل تغییرات پروتئینی، افزایش سیتوکین‌های التهابی و کاهش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی است. استفاده از مکمل‌های گیاهی آنتی‌اکسیدانی و ضدکوکسیدیوزهای گیاهی می‌تواند پراکسیداسیون لیپیدها و آسیب سلولی را کاهش داده و سلامت، ایمنی و عملکرد حیوانات اهلی را بهبود بخشد.
کوکسیدیوز چیست؟
این بیماری توسط انگل‌های آیمریا Eimeria ایجاد می‌شود و عمدتاً دستگاه گوارش حیوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این پروتوزوآها به‌عنوان انگل‌های اجباری داخل‌سلولی شناخته می‌شوند. انگل‌ها با نفوذ به سلول‌های اپیتلیال روده باعث آسیب بافتی، التهاب، خونریزی و اختلال در جذب مواد مغذی می‌شوند. این فرآیند می‌تواند رشد حیوان را کاهش دهد، عملکرد ایمنی بدن را مختل کند و بهره‌وری حیوانات را کاهش دهد.
پس از ورود عامل بیماری، سیستم ایمنی بدن فعال می‌شود و تلاش می‌کند آسیب‌های ناشی از انگل را محدود کند. در این روند، دو مکانیسم کلیدی نقش دارند:
پاسخ فاز حاد (Acute Phase Response – APR) و استرس اکسیداتیو (Oxidative Stress – OS). این دو مکانیسم به عنوان دفاع بدن عمل میکنند اما در صورت شدت زیاد می‌توانند آسیب بافتی را تشدید کنند:
- پاسخ فاز حاد (APR) عوامل مختلفی مانند عفونت، آسیب بافتی، اختلالات سیستم ایمنی، بیماری‌های سرطانی، استرس و جراحی می‌توانند پاسخ فاز حاد را آغاز کنند.
این پاسخ شامل تغییرات در سطح پروتئین‌های خاص کبد (پروتئین های فاز حاد)، تغییرات متابولیک، افزایش دمای بدن، کاهش اشتها و فعال شدن سلول‌ها و مولکول‌های ایمنی است. پروتئین های فاز حاد به‌عنوان شاخص‌های شدت بیماری عمل میکنند و در پاسخ به سیتوکین‌های پیش‌التهابی مانند اینترلوکین-1 (IL-1)، اینترلوکین-6 (IL-6) و فاکتور نکروز تومور (TNF) از ماکروفاژها و مونوسیت‌ها آزاد می‌شوند.
در کوکسیدیوز، پروتئین‌های فاز حاد مانند هاپتوگلوبین (Haptoglobin – Hp) و سرم آمیلوئید A (Serum Amyloid A – SAA) افزایش می‌یابند. این پروتئین‌ها نقش حفاظتی دارند و با کنترل التهاب، حمایت از سلول‌های ایمنی و کمک به ترمیم بافت‌ها، بدن را در مقابله با انگل یاری میکنند. افزایش سیتوکین‌های التهابی مانند اینترلوکین‌ها و TNF-α نیز نشان‌دهنده فعال شدن پاسخ ایمنی سلولی و هومورال است و در محدود کردن انتشار انگل و کاهش آسیب روده مؤثر است.
- استرس اکسیداتیو (OS) زمانی رخ می‌دهد که تعادل بین تولید گونه‌های فعال اکسیژن (ROS – Reactive Oxygen Species) و ظرفیت دفاع آنتی‌اکسیدانی بدن به هم می‌خورد. ROS شامل رادیکال‌های آزاد است که می‌توانند به پروتئین‌ها، لیپیدها و DNA آسیب برسانند. در حیوانات مبتلا به کوکسیدیوز، میزان مالون‌دی‌آلدئد (MDA) که شاخص پراکسیداسیون لیپیدهاست، افزایش می‌یابد و فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدانی محافظتی مانند سوپراکسید دیسموتاز (SOD) و کاتالاز (CAT) کاهش پیدا می‌کند. همچنین ذخایر ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری مانند ویتامین C، سلنیوم، روی و منگنز کاهش می‌یابد که توان بدن برای مقابله با ROS را محدود می‌کند و آسیب سلولی و مخاطی را تشدید می‌نماید.
کوکسیدیوز در طیور
در پرندگان، انگل‌های آیمریا به مخاط روده حمله میکنند و باعث التهاب شدید، آسیب سلول‌های اپیتلیال و افزایش نفوذپذیری روده می‌شوند. این آسیب‌ها موجب تولید ROS و پراکسیداسیون چربی‌ها می‌شود که به نوبه خود تخریب سلول‌های روده، اختلال جذب مواد مغذی و کاهش رشد را به دنبال دارد. فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مانند SOD و CAT تحت تأثیر قرار گرفته و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی کل کاهش می‌یابد. در نتیجه، آسیب‌های بافتی و التهاب روده افزایش می‌یابد و عملکرد ایمنی و متابولیک بدن مختل می‌شود. به منظور جبران کاهش ظرفیت آنتی اکسیدانی ناشی از فعالیت و تکثیر انگل در سلول های دیواره روده و رفع التهاب ایجاد شده می توان از محلول گیاهی نیگروکس که ترکیبات فعال آن بعنوان یک آنتی اکسیدان قوی عمل میکنند ، بهره گرفت.
برای اطلاعات بیشتر درمورد محلول گیاهی نیگروکس اینجا کلیک کنید
کوکسیدیوز در دام
کوکسیدیوز در گوسفندان باعث استرس اکسیداتیو و التهاب شدید می‌شود. این بیماری با تولید سیتوکین‌های التهابی مثل اینترلوکین-1، اینترلوکین-6 و فاکتور نکروز تومور شروع می‌شود که پروتئین‌های التهابی مانند هاپتوگلوبین و سرم آمیلوئید A را در کبد افزایش می‌دهند. در بره‌های تازه متولدشده، سطوح اینترلوکین-1، 2، 6، 10، فاکتور نکروز تومور و اینترفرون‌ها به‌ویژه اینترلوکین-1-آلفا به شدت بالا می‌رود. مواد معدنی خون تغییر میکنند: آهن و فسفر کم، مس و جیوه زیاد و منیزیم گاهی ثابت یا بیشتر می‌شود.
کوکسیدیوز در بزها استرس اکسیداتیو و التهاب حاد ایجاد می‌کند و نوتروفیل‌ها را افزایش می‌دهد. سیتوکین‌های التهابی (اینترلوکین-1، 6، فاکتور نکروز تومور و اینترفرون-گاما) پروتئین‌های التهابی مثل سرم آمیلوئید A، هاپتوگلوبین و سرولوپلاسمین را زیاد میکنند. بزهای آلوده مالون‌دی‌آلدهید (MDA) بیشتری دارند و آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز، کاتالاز و مواد معدنی روی، منگنز، سلنیوم، ویتامین C کاهش می‌یابد.
در عفونت با E. arloingi، آلکالین فسفاتاز کم می‌شود، اما سایر آنزیم‌های کبدی و آلبومین تغییر زیادی ندارند، که نشان‌دهنده آسیب خفیف کبدی است. هاپتوگلوبین و سرم آمیلوئید A با شدت عفونت افزایش می‌یابند و برای تشخیص بیماری موثرند.
کوکسیدیوز در گاوها استرس اکسیداتیو و التهاب ایجاد می‌کند. گوساله‌های آلوده به Eimeria zuernii افزایش سرم آمیلوئید A و هاپتوگلوبین نشان می‌دهند که با شدت عفونت مرتبط است. در عفونت‌های شدید علائم واضح است، اما در موارد خفیف، هاپتوگلوبین کم و سرم آمیلوئید A ممکن است کاهش یابد یا ثابت بماند، پس برای تشخیص عفونت‌های تحت‌بالینی مناسب نیستند. اینترلوکین-6 و فیبرینوژن شاخص‌های بهتری برای عفونت‌های خفیف‌اند. مالون‌دی‌آلدهید بالا می‌رود و گلوتاتیون، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی، ویتامین C، روی، مس، منگنز، سلنیوم و آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی کم می‌شوند.
برای کاهش اثرات منفی استرس اکسیداتیو و تقویت پاسخ ایمنی، استفاده از مکمل‌های گیاهی و آنتی‌اکسیدانی مانند نیگروکس توصیه می شود. مطالعات نشان داده‌اند که عصاره زالزالک و سیر می‌توانند فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی را افزایش داده، پراکسیداسیون لیپیدها را کاهش دهند و آسیب سلولی ناشی از ROS را کاهش دهند. این مکمل‌ها می‌توانند شدت بیماری را کاهش دهند، سلامت روده را حفظ کنند و عملکرد حیوانات را بهبود بخشند.
برای اطلاعات بیشتر درمورد محصول اینجا کلیک کنید
بهترین داروی ضدکوکسیدیوز
برای درمان و پیشگیری از این بیماری، داروهای مختلفی با مکانیسم‌های متفاوت استفاده می‌شوند. انتخاب دارو به عواملی مانند گونه حیوان، سن، شدت عفونت، و شرایط بهداشت محیطی مزرعه بستگی دارد. به‌عنوان مثال، در طیور گوشتی، کوکسیدیواستات‌ها اغلب به‌صورت افزودنی در خوراک استفاده می‌شوند، در حالی که در گوساله‌ها یا گوسفندان، درمان‌های خوراکی یا تزریقی ترجیح داده می‌شود. مقاومت دارویی، یک چالش مهم است که نیازمند مدیریت چرخشی داروها و رعایت دوز مناسب است. ترکیبات ضدکوکسیدیوز گیاهی مانند کوکسی فیت و کوکسی فیت ال با اثرگذاری بالا و بدون ایجاد مقاومت و باقیمانده دارویی، گزینه‌ای مناسب برای کنترل کوکسیدیوز می باشند. ترکیب داروها و استفاده از گیاهان دارویی نیز می‌تواند به‌عنوان استراتژی‌های مکمل در نظر گرفته شوند. همچنین، مشاوره با دامپزشک متخصص برای انتخاب مناسب‌ترین درمان توصیه می‌شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد پودر کوکسی فیت اینجا کلیک کنید
برای خرید پودر کوکسی فیت اینجا کلیک کنید
در کل، کوکسیدیوز باعث فعال شدن پاسخ فاز حاد و ایجاد استرس اکسیداتیو می‌شود. این دو مکانیسم نقش مهمی در شدت بیماری، آسیب‌های بافتی و پیامدهای اقتصادی دارند. درک این مکانیسم‌ها و استفاده از ترکیبات گیاهی و طبیعی و مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی می‌تواند به کاهش اثرات بیماری و بهبود سلامت و عملکرد حیوانات اهلی کمک کند. استفاده از مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی و داروهای ضدکوکسیدیوز گیاهی، اصلاح رژیم غذایی و مدیریت مناسب محیط زندگی حیوانات ابزارهای مهمی برای کاهش اثرات کوکسیدیوز و حفظ سلامت و بهره‌وری حیوانات اهلی هستند.
