بسیاری از پرورش دهندگان طیور و دام با بیماری انگلی کوکسیدیوز آشنایی دارند. اولین قدم برای پیشگیری از این بیماری که سالانه میلیون ها دلار به صنعت مرغداری و دامداری ضربه اقتصادی وارد می کند، رعایت بهداشت مرغداری و کنترل آلودگی محیط است. هزینه ی ضد کوکسیدیوز ها و کوکسیدیواستات ها (افزودنی های خوراک) که برای پیشگیری و درمان مرغ ها استفاده می شود، میزان قابل توجهی است و تلفاتی که به گله وارد می کند به سختی قابل جبران است. پیشگیری همیشه بهتر از درمان است پس بهتر است با مراقبت های حمایتی و بهبود کیفیت محیط زندگی و رعایت مقررات بهداشتی فارم از ابتلای آن در مرغ ها و شیوع پیدا کردن بیماری جلوگیری کنیم.
درمان قطعی کوکسیدیوز
وقتی صحبت از سلامت طیور می شود، نام کوکسیدیوز همواره سایه ای از نگرانی بر دل پرورش دهندگان می افکند. عامل بیماری، انگل های میکروسکوپی به نام ایمریا (Eimeria) هستند که از طریق مدفوع آلوده منتقل می شوند. تخم های انگل (اووسیست ها) در محیط می مانند و باعث آلودگی دیگر حیوانات می شوند. اقدامات زیر در مراقبت از گله، پیشگیری و کنترل شیوع بیماری به شما کمک می کنند.
- واکسیناسیون و تقویت سیستم ایمنی
واکسن‌های کوکسیدیوز حاوی اووسیست‌های زنده ضعیف شده هستند که می توانند ایمنی را در پرندگان جوان ایجاد کنند. بدن سالم با سیستم ایمنی قوی می‌تواند بسیاری از عفونت‌ها، از جمله کوکسیدیوز، را بهتر کنترل یا حتی دفع کند. پرنده ضعیف‌شده، حتی در مواجهه کم با انگل، می‌تواند به‌سرعت بیمار شود. دامپزشکان، برای تقویت سیستم ایمنی معمولا تغذیه با کیفیت بالا، پروبیوتیک ها، پری بیوتیک ها، سین بیوتیک ها و داروهای گیاهی را توصیه می کنند. تقویت سیستم ایمنی به طور کلی به کاهش طول درمان، بهبود پاسخ دهی به واکسیناسیون و جلوگیری از ابتلا به بیماری های مزمن کمک می کند.
- افزودن کوکسیدیواستات ها به خوراک طیور
کوکسیدیواستات‌ها (Coccidiostats) داروهایی هستند که به خوراک طیور (به ویژه جوجه‌های گوشتی یا تخم‌گذار) اضافه می‌شوند تا از رشد و تکثیر انگل‌های ایمریا در روده جلوگیری کنند. این مواد اغلب به صورت پیشگیرانه مصرف می‌شوند و بخشی از جیره روزانه طیور را تشکیل می دهند. آن‌ها بیماری را به طور کامل ریشه کن نمی کنند، بلکه سطح انگل را پایین نگه می دارند تا سیستم ایمنی پرنده ها فرصت توسعه پیدا کند. ضد کوکسیدیوز های فراوانی در طول دهه های اخیر وارد عرصه دامپزشکی شده اند. البته در بسیاری از کشور های اروپایی استفاده از ضد کوکسیدیوز های شیمیایی ممنوع است لذا در پرورش طیور به خصوص مرغ های ارگانیک بهتر است از کوکسیدیواستات های گیاهی (مثل کوکسی فیت) استفاده شود. مزیت ضدکوکسیدیوز گیاهی این است که دوره پرهیز از مصرف ندارند و باقیمانده خطرناک در گوشت و تخم مرغ بجا نمی گذارند به همین دلیل تا آخرین روز قبل از کشتار یا در دوره تخمگذاری هم قابل استفاده هستند. از طرفی ضدکوکسیدیوزهای گیاهی مثل ضدکوکسیدیوهای شیمیایی یا سنتتیک باعث ایجاد مسمومیت یا عوارض جانبی در پرنده نمی شوند.
- ضد عفونی محیط
ضدعفونی مناسب محیط نقش حیاتی در پیشگیری از کوکسیدیوز طیور دارد، زیرا اووسیست‌های انگل توانایی بقای بالا در بستر، آب، تجهیزات و سطوح سالن را دارند. این اووسیست‌ها در برابر بسیاری از عوامل محیطی مقاوم بوده و در صورت باقی‌ماندن در محیط، منبع مداوم آلودگی برای گله‌های بعدی خواهند بود. تمیز کردن کامل سالن، حذف بستر آلوده، به همراه خشک‌سازی مناسب محیط، می‌تواند چرخه انتقال بیماری را بشکند. همچنین توجه به ضدعفونی آبخوری‌ها، دانخوری‌ها و سیستم تهویه، و رعایت اصول امنیت زیستی یا همان بیوسکیوریتی (Biosecurity) (مانند کنترل تردد، تعویض لباس، و ضدعفونی ورودی‌ها) برای کنترل مؤثر آلودگی محیطی ضروری است.
- جمع‌آوری سریع و منظم مدفوع
تخم انگل آیمریا یا همان اووسیست های انگل، ابتدا غیر فعال هستند ولی طی ۱۲ تا ۲۴ ساعت در محیط به فرم فعال و بیماری‌زا تبدیل می‌شوند. بنابراین، جمع‌آوری روزانه و ترجیحاً چندبار در روز مدفوع، از فعال شدن و انتشار انگل جلوگیری می‌کند. استفاده از دستکش و ابزار مناسب و شست‌وشوی ناحیه با مواد مناسب بسیار مهم است. در قفس یا بستر، استفاده از سینی زیر مدفوع و شستشوی منظم آن یا پوشال‌های قابل تعویض، مفید خواهد بود.
- تمیز و خشک نگه داشتن بستر
محل خواب و تخم گذاری مرغ ها نباید مرطوب و آلوده باشد چرا که رطوبت رشد انگل ایمریا را افزایش می دهد. بستر که معمولا از جنس خاک اره، پوشال یا شن است، باید خشک و مرتب تعویض شود.
- جلوگیری از تراکم گله
برای پیشگیری از شیوع بیماری کوکسیدیوز در گله‌های مرغ، یکی از اقدامات مهم، جلوگیری از تراکم بیش از حد گله است. تراکم بیش از حد باعث ایجاد محیط مرطوب و آلوده، افزایش تماس پرندگان با مدفوع و استرس بیشتر می شود. در سالن‌های پرورش، تعداد پرنده‌ها باید بر اساس مساحت سالن و نوع پرورش (مثلاً گوشتی یا تخم‌گذار) تعیین شود.
علائم کوکسیدیوز
اولین قدم در مدیریت و کنترل شیوع بیماری کوکسیدیوز مرغ ها، شناسایی زودهنگام علائم است. هوشیاری شما در مشاهده تغییرات رفتاری و فیزیکی طیور، می‌تواند تفاوت بزرگی در کنترل بیماری ایجاد کند. مشاهده هر یک از این علائم، به خصوص در تعداد زیادی از پرندگان، باید زنگ خطر را برای شما به صدا درآورد و شما را به سمت اقدامات درمانی و مدیریتی سوق دهد. به خاطر داشته باشید که تشخیص نهایی باید توسط دامپزشک و از طریق آزمایش مدفوع صورت گیرد.
علائم اصلی کوکسیدیوز شامل موارد زیر است:
- اسهال شاید شایع ترین علامت، اسهال باشد که می تواند از مدفوع آبکی تا مدفوع خونی متغیر باشد. رنگ مدفوع ممکن است قهوه‌ای تیره، سیاه قیری یا قرمز و آغشته به خون باشد.
- بی‌حالی و ضعف: مرغ‌های مبتلا بی‌حال و خسته به نظر می‌رسند. آن ها کمتر حرکت می کنند و ممکن است گوشه گیر شوند. پرهای آن‌ها ژولیده و آشفته به نظر می‌رسد.
- کاهش اشتها و وزن‌گیری: پرندگان بیمار کمتر به غذا علاقه نشان می دهند. این کاهش اشتها باعث می شود به تدریج وزن از دست بدهند. در مرغ های گوشتی، این امر به معنای کاهش محسوس نرخ رشد و در نتیجه افت کیفیت گوشت مرغ است.
- کم خونی: به دلیل از دست دادن خون از طریق روده، احتمال دارد تاج و ریش مرغ ها رنگ پریده به نظر برسند.
- افزایش تلفات: در موارد شدید، به خصوص در جوجه های جوان، شیوع ناگهانی تلفات می تواند نشانه ای از کوکسیدیوز حاد باشد.
بهترین داروی ضد کوکسیدیوز
در پایان، به گزینه های دارویی مختلف برای درمان کوکسیدیوز مرغ ها و سایر طیور می پردازیم. طیف وسیعی از داروی های ضد کوکسیدیوز در بازار های جهان وجود دارد. انواع واکسن ها، کوکسیدیواستات ها، مکمل ها و داروی های ضد کوکسیدیوز در دهه های اخیر برای درمان مرغ ها تولید شده اند. برای آگاهی از انواع دارو های ضدکوکسیدیوز و فواید و عوارض جانبی آن ها به وبلاگ زیر رجوع کنید.
معرفی تمام داروهای ضد کوکسیدیوز طیور
استفاده طولانی‌مدت و گسترده از داروهای ضدکوکسیدیوز شیمیایی، به‌ویژه یونوفورها و ترکیبات سنتتیک، با چالش مهمی به نام مقاومت دارویی در انگل‌ها مواجه است. گزارش‌های متعدد از سازمان‌های بین‌المللی مانند EFSA و FAO/WHO نشان می‌دهند که استفاده مداوم از این داروها، باعث ایجاد سویه‌های مقاوم انگل آیمریا شده که اثرگذاری درمانی دارو را به‌شدت کاهش می‌دهد. این موضوع نه‌تنها اثربخشی پیشگیری و کنترل بیماری را تهدید می‌کند، بلکه نگرانی‌های مرتبط با مقاومت‌های ضد میکروبی (AMR) را نیز تشدید می‌کند، به‌ویژه در شرایطی که برخی یونوفورها دارای خواص آنتی‌بیوتیکی هستند. با توجه به اهمیت روزافزون مدیریت مقاومت دارویی در سطح جهانی، نهادهایی نظیر OIE و EMA توصیه می‌کنند که استفاده از این داروها باید محدود، هدفمند، با نظارت دامپزشکی و همراه با روش‌های جایگزین مانند افزودنی‌های طبیعی انجام شود تا از توسعه مقاومت و تهدیدات مرتبط برای بهداشت عمومی جلوگیری گردد. استفاده از ضدکوکسیدیوزهای گیاهی مثل کوکسی فیت و کوکسی فیت ال به عنوان جایگزین داروهای شیمیایی در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به ویژه در صنعت طیور ارگانیک و دامپروری پایدار تمرکز زیادی بر این موضوع شده است.
برای اطلاعات بیشتر راجع به کوکسی فیت و کوکسی فیت ال کلیک کنید.
برای خرید کوکسی فیت و کوکسی فیت ال کلیک کنید.
