نیوکاسل مرغ چیست؛ چگونگی واکسیناسیون، پیشگیری و علائم

نیوکاسل مرغ چیست؟

بیماری نیوکاسل (Newcastle Disease یا ND) یکی از خطرناک‌ترین و واگیردارترین بیماری‌های ویروسی در صنعت پرورش طیور است که توسط سویه های ویروس پارامیکسوویروس نوع ۱ (APMV-1) ایجاد می‌شود. شدت بیماری به نوع ویروس، سن و وضعیت ایمنی گله بستگی دارد و در موارد شدید، مرگ‌ومیر می‌تواند تا ۱۰۰٪ برسد. این بیماری برای جوجه ها خطرناک تر و کشنده تر است. علائم نیوکاسل شامل  این بیماری می‌تواند سیستم‌های تنفسی، عصبی و گوارشی پرندگان را تحت تأثیر قرار دهد. علائم شایع شامل تنگی نفس، سرفه، عطسه، لرزش، فلج بال‌ها و پاها، پیچ‌خوردگی گردن، اسهال و کاهش یا توقف تولید تخم‌مرغ با کیفیت پایین است.

تشخیص دقیق نیوکاسل مرغ به دلیل شباهت علائم بالینی با بیماری‌هایی مانند آنفلوآنزای پرندگان نیازمند آزمایش‌های تخصصی مانند مهار هماگلوتیناسیون (HI) و RT-PCR برای شناسایی ویروس و تمایز آن از سایر عوامل بیماری‌زا است.

اولین قدم برای مداوای گله این است که ابتدا، مرغ‌های مبتلا فوراً قرنطینه شوند تا از گسترش بیماری مرغ نیوکاسل دار به سایر مرغ های گوشتی و تخم گذار جلوگیری شود. برای درمان نیوکاسل مرغ که یک بیماری ویروسی است هیچ داروی خاصی ابداع نشده است و تحقیقات نشان می دهد که هیچ درمان خاصی برای آن وجود ندارد. بر اساس اطلاعات سازمان‌های معتبر مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH)، بیماری نیوکاسل درمان مخصوصی ندارد و کنترل آن عمدتاً بر پیشگیری، واکسیناسیون و اقدامات برای برقراری امنیت زیستی و مدیریت فارم استوار است.

در این وبلاگ، به بررسی علت بیماری، علائم، نحوه تشخیص و واکسن ها و روش هایی که دامپزشکان برای مقابله با بیماری نیوکاسل استفاده می کنند می پردازیم.

بر اساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH)، تقویت سیستم ایمنی طیور نقش کلیدی در پیشگیری، بهبود و درمان بیماری نیوکاسل دارد. واکسیناسیون منظم با استفاده از واکسن‌های تأییدشده(مانند واکسن‌های زنده یا کشته‌شده) یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تحریک ایمنی اختصاصی در برابر ویروس نیوکاسل است. مرغ هایی که ایمنی قوی تری دارند بهتر به واکسیناسیون پاسخ می دهند. از این رو تقویت ایمنی پرنده ضروری بوده و علاوه بر افزایش اثربخشی واکسن ها به مقاومت بدن در برابر بیماری های نیز کمک می کند. دامپزشکان در این شرایط از ترکیبات طبیعی مثل ایمونوپروپوفیت و مکمل های سین بیوتیکی استفاده می نمایند.

در موارد آلودگی، پرندگان با سیستم ایمنی قوی‌تر معمولاً علائم خفیف‌تری نشان داده و سریع‌تر بهبود می‌یابند. با این حال، سازمان جهانی سلامت حیوانات (WOAH) تأکید می‌کند که درمان و کنترل بیماری نیوکاسل نیازمند برنامه‌ریزی جامع، نظارت مستمر و اجرای دقیق پروتکل‌های امنیت زیستی (بیوسکیوریتی) است.

علائم بیماری نیوکاسل در مرغ

علائم بیماری نیوکاسل در مرغ‌ها  و خروس ها شامل مشکلات تنفسی (عطسه، خس‌خس سینه)، علائم عصبی (فلج، پیچ‌خوردگی گردن)، اسهال سبز رنگ، کاهش اشتها و افت یا توقف تولید تخم‌مرغ است. البته شدت علائم با توجه به نوع ویروس، سن و وضعیت ایمنی گله متفاوت است. مرگ‌ومیر در گله‌های مبتلا به سویه‌های شدید ویروس می‌تواند بالا باشد و سرعت انتشار بیماری نیز بسیار زیاد است.

مدت زمان بیماری نیوکاسل

دوره نهفتگی بیماری نیوکاسل در مرغ‌ها بین ۲ تا ۱۵ روز است و علائم بالینی ممکن است بین ۵ تا ۷ روز ادامه یابد. شدت و مدت بیماری به نوع ویروس و وضعیت ایمنی گله بستگی دارد. برای پیشگیری از نیوکاسل مرغ، واکسیناسیون منظم، رعایت بهداشت محیطی و جلوگیری از تماس با پرندگان وحشی از راهکارهای مؤثر هستند. در صورت بروز علائم، مشاوره با دامپزشک و اقدامات حمایتی توصیه می‌شود.

فصل بیماری نیوکاسل

بیماری نیوکاسل در فصول سرد و مرطوب شیوع بیشتری دارد، زیرا ویروس در این شرایط محیطی پایداری بیشتری دارد. رعایت بهداشت و واکسیناسیون در این فصول اهمیت ویژه‌ای دارد.

درمان نیوکاسل مرغ

بر اساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH) هیچ درمان خاص ضدویروسی برای بیماری ویروسی نیوکاسل (ND) تأیید نشده است و کنترل بیماری عمدتاً از طریق واکسیناسیون، قرنطینه و اقدامات امنیت زیستی (Biosecurity) انجام می‌شود. با این حال، تحقیقات اخیر بر روی داروهای ضدویروسی، پپتیدهای مصنوعی و تقویت‌کننده‌های ایمنی مانند سیتوکین‌ها متمرکز شده‌اند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که مولکول‌هایی مانند ریباویرین و اینترفرون‌ها ممکن است اثرات مهارکنندگی روی ویروس داشته باشند، اما هنوز به‌صورت تجاری در دسترس نیستند. همچنین، آزمایشات جدید روی نانوذرات و واکسن‌های نوترکیب در حال انجام است که ممکن است در آینده گزینه‌های درمانی مؤثرتری ارائه دهند. تاکنون، درمان اصلی شامل حمایت از طیور آلوده با کاهش استرس، تغذیه مناسب، تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از عفونت‌های ثانویه مورد نیاز است. در صورت بروز بیماری، قرنطینه گله باید انجام شود.

قرص برای بیماری نیوکاسل

هیچ قرص یا داروی خوراکی خاصی برای درمان نیوکاسل مرغ وجود ندارد. درمان‌های حمایتی شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از عفونت‌های ثانویه و تقویت سیستم ایمنی پرندگان است.

داروی درمان نیوکاسل 

درمان اختصاصی و قطعی برای بیماری نیوکاسل در طیور وجود ندارد، زیرا این بیماری ویروسی است و آنتی‌بیوتیک‌ها بر ویروس‌ها اثری ندارند. با این حال، استفاده از داروها و مکمل‌های حمایتی نقش مهمی در کاهش علائم، کنترل عفونت‌های ثانویه باکتریایی و بهبود وضعیت عمومی طیور دارد. در واقع هدف اصلی از کنترل بیماری نیوکاسل افزایش مقاومت پرنده و کاهش تلفات تا زمان کنترل بیماری و ایجاد ایمنی کافی از طریق واکسیناسیون و تقویت سیستم ایمنی پرنده است. یکی از بهترین داروهای طبیعی برای تقویت سیستم ایمنی پرنده ایمونوپروپوفیت است. این دارو با افزایش ایمنی سلولی و همورال، مقاومت پرندگان را در برابر نیوکاسل افزایش داده و پاسخ به واکسیناسیون را بهبود می دهد. مطالعات انجام‌شده در انستیتو تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی نشان داده‌اند که استفاده از ایمونوپروپوفیت در کنار واکسیناسیون، میزان آنتی‌بادی‌ها را افزایش داده و دفع ویروس از طریق ترشحات تنفسی و گوارشی را کاهش می‌دهد، که این امر نقش مهمی در کنترل شیوع بیماری دارد.

برای اطلاعات بیشتر راجع به ایمونوپروپوفیت اینجا را کلیک کنید

برای خرید داروی گیاهی تقویت ایمنی ایمونوپروپوفیت اینجا را کلیک کنید

واکسن نیوکاسل مرغ

واکسیناسیون مؤثرترین روش پیشگیری از بیماری نیوکاسل در طیور است. واکسن‌های زنده تضعیف‌شده مانند لازوتا (LaSota) و B1 و واکسن‌های غیرفعال برای ایمن‌سازی مرغ‌ها استفاده می‌شوند. واکسن‌های ترموستابل (مقاوم به حرارت) مانند I-2 برای مناطق روستایی با امکانات محدود مناسب هستند.

دوره‌های تکرار واکسن نیوکاسل:

بر اساس دستورالعمل‌های سازمان جهانی بهداشت حیوانات و سایر منابع معتبر، برنامه واکسیناسیون نیوکاسل بستگی به نوع واکسن، سن پرنده، شرایط منطقه‌ای و سطح تهدید بیماری دارد. اما به‌طور کلی:

1. جوجه‌ها:
   • اولین دوز:  روز ۵ تا ۷ از واکسن زنده مانند B1 یا LaSota استفاده می شود.  
   • دوز دوم: ۱۴ تا ۲۱ روزگی (تقویت ایمنی)
   • دوز سوم: قبل از تخم‌گذاری در مرغ‌های مادر یا تخمگذار، با واکسن کشته‌شده)
2. مرغ‌های تخمگذار یا مادر:
   • هر ۶ تا ۸ هفته (واکسن زنده در آب آشامیدنی یا اسپری)
   • یا هر ۳ تا ۴ ماه (واکسن کشته‌شده + واکسن زنده به‌عنوان بوستر)
3. مرغ‌های گوشتی (جوجه‌های پرواری):
   • معمولاً ۲ تا ۳ بار در دوره پرورش (با توجه به شیوع بیماری در منطقه)

عوامل مؤثر در تعیین زمان تکرار واکسن:

• شیوع بیماری در منطقه (مناطق پرخطر نیاز به واکسیناسیون مکرر دارند).
• نوع واکسن (واکسن‌های زنده ایمنی کوتاه‌مدت‌تر ایجاد می‌کنند)
• استرس و شرایط محیطی (گرما، تراکم جمعیت و غیره)

آیا بیماری نیوکاسل برای انسان خطرناک است؟
بیماری نیوکاسل معمولاً برای انسان خطرناک نیست، اما در موارد خاص و با توجه به نوع سویه ویروس، ممکن است باعث مشکلات خفیف چشم و ورم ملتحمه شود. این علائم بدون نیاز به درمان و طی ۵ تا ۱۰ روز برطرف می‌شوند.  اما این این بیماری علاوه بر طیور، در پرندگان زینتی مثل عروس هلندی و کبوتر نیز وجود دارد و می تواند خطرناک و کشنده باشد و به سرعت در بین آنها شیوع می ‌یابد.