مقاومت به آنتی بیوتیک
کشف آنتی بیوتیک سرآغاز تحولات گسترده در زندگی بشر بوده است تا جایی که امروزه آنتی بیوتیک ها به صورت گسترده در درمان انسان، حیوان و همچنین کشاورزی به کار می روند. آنتی بیوتیک ها به دو صورت مصنوعی و طبیعی تولید میشوند. این ترکیبات از میکروارگانیسم هایی مانند قارچ ها و باکتری ها گرفته میشوند یا این که به صورت صنعتی تولید میشوند.
اگرچه این ترکیبات انقلابی بزرگ در عرصه ی پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها ایجاد کردند و سلامت میلیون ها موجود زنده را مدیون آن ها هستیم؛ این روزها ما را با چالش های بزرگی از جمله مقاومت باکتریایی و عدم تاثیرگذاری مواجه کرده اند. این مسئله آن چنان مهم است که سازمان بهداشت جهانی (WHO) سال 2011 میلادی را سال “مقاومت آنتی بیوتیکی؛ تهدیدی جهانی” نام گذاری کرده و از آن زمان تا کنون بارها پیامدهای استفاده ی نادرست از این دسته داروها را متذکر شده است.
گسترش مقاومت به آنتی بیوتیک
برخی آنتی بیوتیک ها به صورت مستقیم در کشاورزی به کار میروند. اگر استفاده از این آنتی بیوتیک ها باعث رشد گیاهی شود که آلوده به میکروارگانیسم مقاوم است؛ هر موجود زنده ای که از آن گیاه تغذیه کند احتمالا به عفونت پایدار با آن میکروارگانیسم دچار میشود. از طرفی کود حیوانی و منابع آبی آلوده به میکروارگانیسم های مقاوم نیز میتواند موجب حاصل آمدن گیاهان آلوده بشوند.
متاسفانه جذب آنتی بیوتیک در روده بسیار اندک است و قسمت عمده آن به صورت تغییر نیافته به شکل مدفوع و ادرار از طرق مختلف مانند فاضلاب و یا منابع آبی به محیط وارد میشود و محیط زیست را آلوده میکند. متاسفانه فرآیند های متعارف تصفیه آب نیز توان حذف کارآمد این آنتی بیوتیک ها را ندارد و بدتر از آن این که سرعت تجزیه آنتی بیوتیک ها در طبیعت بسیار کند است.
علاوه بر این، مصرف آنتی بیوتیک در دام یا انسانی که دچار عفونت است و چندین هزار پاتوژن در بدنش وجود دارد؛ احتمال ایجاد میکروارگانیسم های مقاوم را افزایش میدهد. این میکروارگانیسم ها میتوانند با تماس مستقیم انسان به انسان، حیوان به انسان و انسان به حیوان و یا تماس های غیر مستقیم در جمعیت انسانی و حیوانی به گردش در بیایند و منتقل شوند.
پیشگیری و کنترل مقاومت به آنتی بیوتیک
مسئله مقاومت به آنتی بیوتیک مربوط به تمام بخش ها و ارگان های جامعه است به همین دلیل پیشگیری و کنترل مقاومت به آنتی بیوتیک هم مسئله ای نیست که تنها با همت کردن یک بخش حل بشود. به علاوه این مسئله هزینه بردار و البته زمان بر هم خواهد بود.
در هر صورت عوامل و افراد مختلفی میتوانند روند پیشگیری و کنترل مقاومت به آنتی بیوتیک را تسریع کنند:
- افراد جامعه: با فرهنگ سازی و آگاه کردن مردم از خطرات مقاومت به آنتی بیوتیک میتوان مصرف خود سرانه ی آنتی بیوتیک ها را کاهش داد.
- قانون گذاران: بخش بزرگی از برنامه ی پیشگیری و کنترل مقاومت به آنتی بیوتیک به این گروه وابسته است. قانون گذاران میتوانند با توجه به الگوهای مقاومت دستوراتت لازم برای محدود کردن مصرف آنتی بیوتیک ها را صادر کنند.
- متخصصین بهداشت و درمان: این گروه موظفند خطرات احتمالی را پیش بینی و به مسئولین گوشزد کنند. به علاوه پزشکان و دامپزشکان باید نحوه ی مصرف درست از آنتی بیوتیک ها و نظارت بر درمان با این داروها را جدی بگیرند.
- متخصصین کشاورزی: همانطور که گفته شد چرخه ی گردش مقاومت به آنتی بیوتیک بین محیط زیست، حیوانات و انسان ها مشترک است تمام افراد دخیل باید در رفع یا محدود کردن این معضل نقش خود را ایفا کنند.
- سازمان بهداشت جهانی(WHO): برنامه سازمان بهداشت جهانی برای مقاومت آنتی بیوتیک از سال 2015 به صورت سالانه آپدیت میشود و به صورت یک کارزار جهانی برای افزایش آگاهی از مقاومت ضد میکروبی، تشویق عموم مردم به رعایت محدودیت ها، آموزش کارکنان بهداشت و ارائه قوانین پیشنهادی به سیاست گذاران برگزار میشود تا از ظهور و گسترش بیشتر عفونت های مقاوم به دارو جلوگیری کند.
نتیجه گیری
مقاومت به آنتی بیوتیک یکی از تهدید های بزرگ سلامت بهداشت موجودات زنده و محیط زیست است که باید با نهایت حساسیت و در کوتاه ترین زمان ممکن به آن رسیدگی شود. متخصصین مربوطه میتوانند با پیشنهاد جایگزین های مناسب و تحقیق و توسعه ی آن ها به حل این مسئله کمک بزرگی کنند.
